گۆڤارا مەتین گۆڤارا مەتین
سەرنڤیسەر
ل ڤان چەند سالێن بۆری، دیاردەیەکا ساخلەم و ئەرێنی ل دەڤەرا مە ل گەشێ دایە، ئەو ژی دامەزراندنا هەژمارەکا گرووپ و کۆمێن خواندن و پشتەڤانیکرنا خواندنا پەرتووکانە کو دێ شێین بێژین یانەیێن رەوشەنبیرینە. ئەڤان کۆمان، کو من پێ باشترە ناڤێ (یانە) ل سەر بهێتە دانان، رۆلەکێ مەزن هەیە ژ بۆ بهێزکرنا پرۆسەیا خواندنا پەرتووکان و چاندنا حەز و ڤییانا پەرتووکێ د ناخێن تاکێن جڤاکی دا، نەمازە تەخا گەنجان ب هەردو رەگەزان. ئەڤ کۆمە پشکدارییەکا بەرچاڤ دکەن، یان دێ کەن، د پێڤاژوویا بەڵاڤکرنا زانین و مەعریفەتێ دا و هەر کۆمەکێ، هەژمارەکا ئەندامان هەیە و ل پترییا جاران، ئەندامبوون یان چوون بۆ ناڤ وان کۆمان دا یا ڤەکرییە بێی رەچاکرنا ئاستێ خواندنێ یان ئالگرییا ئایدیۆلۆژی یان سیاسی، کو رەنگە ل پاشەرۆژێ ب رەنگەکێ ئۆتۆماتیکی بهێنە ڤاڤێرتن و پۆلینکرن و هەر ئێک ل گوری ئاراستەیا وی باوەڕی پێ هەی یان ل گەل دگونجیت، خۆ د یانەیەکا دەستنیشانکری دا ببینیت.
ل گۆری پێزانێنان، هەژمارا ڤان کۆم و گرووپێن خواندنا پەرتووکان ل سەرانسەری پارێزگەها دهۆکی، نوکە (٥) کۆم و گرووپن. هندەکێن دی ژی هەبوون بەلێ ب مخابنیڤە، یین بێدەنگ بووین! هیڤی دکەین هەژمارا وان زێدەتر ببیت و ئەندامێن پتر بچنە د بن رەشمالێن وان دا و ئەو یێن راوەستییاین ژی جارەکا دی دەست ب چالاکیێن خۆ بکەنەڤە.
ئەڤ کۆمە دەلیڤەیێن زێڕینن داکو نەریتێ خواندنا پەرتووکێ د ناڤ تەخێن جودا جودا یێن جڤاکی، ب تایبەتی گەنجان و ئافرەتان، دا بەڵاڤ ببیت و ئەندامێن وان رۆژ بۆ رۆژی خۆ پتر پێبگەهینن. هەلبەت ل دەمی گەنگەشە و شرۆڤەکرن و پرسکرن و دانا تێبینی و بەرسڤان، ئەندامێن کۆمێ دێ سەرهەلی دید و بۆچوونێن هەڤدو بن و دەرئەنجام دێ ڤەڕێژەکا ئەرێنی بۆ هەموویان ل سەر پەرتووکێ پەیدا بیت.
دیاردەیا پەیدابوونا یانەیێن خواندنا پەرتووکان و هاندنا گەنجان و ئافرەتان داکو بەر ب خواندنا پەرتووکانڤە بچن، بۆ سەدەیێ نۆزدێ ڤەدگڕیت، دەما ل ئەورۆپا و ئەمریکا، کو وەکوو چالاکیێن دەستبژێرێن ئافرەتان و گەنجان دەستپێکر. ل پترییا حالەتان دا، وان یانەیان سیمایەکێ ئایینی بخۆڤەگرتبوو چونکی ئەو دیاردەیە ل ناڤ جڤاکێ پرۆتستانتی دا سەرهلدا، پاشڕا بۆ مەودایێن رەوشەنبیری یێن بەرفرەهتر و هەمەڕەنگتر بەلاڤبوو.
ل دەستپێکا سەدەیێ بیستێ، یانەیێن خواندنا پەرتووکان د ناڤ پەرتووکخانەیێن گشتی و زانکۆیان دا گەلەک بەربەلاڤبوون. بەلێ ل گەل پەیدابوونا رادیۆیێ و تەلەڤزیۆنێ، وان یانەیان سیمایەکێ پتر میللی وەرگرت. ئێک ژ پرۆگرامێن تەلەڤزیۆنی یێن گەلەک ناڤدار ل ئەمریکا، کو ل سەر ئەکرانێن تەلەڤزیۆنێن ئەورۆپا ژی دهاتە پەخشکرن، بەرنامێ «یانەیا ئۆپرا یا پەرتووکان Oprah’s Book Club» بوو، کو ل ساڵا ١٩٩٦ێ ژ لایێ ئۆپرا وینفری دهاتە بەرهەڤکرن. ئەوی بەرنامەی باندۆرا خۆ ل سەر مەلیۆنێن خەلکی ب تایبەتی گەنجان هەبوو داکو بەر ب خواندنا کتیبان ببن.
ل دەهـ ساڵێن دووماهێ ژ سەدیێ بیستێ و پشتی بەلاڤبوونا ئەنتەرنێت ب رەنگەکێ بەرفرەهـ، دیاردەیا یانەیێن پەرتووکێ رەهەندەکێ جیهانی وەرگرت، لێ گاڤا هەری مەزن ل سەدەیێ بیست و ئیکێ بوو، کو ل گەل پەیدابوونا گوهۆڕینێن دیجیتالی، هەر تشت هاتە گوهۆڕین! یانەتێن خواندنا پەرتووکان شییان پێگەهێن تۆڕێن سوشیال میدیایێ (فێیسبوک، ئێکس، ئەنستگرام، تێلیگرام و تیکتۆکێ.. تد) و هندەک ئەپلیکێشنێن تایبەت (Bookclubs.com. و Goodreads) و پێگەهێن ڤیدیۆیی یێن وەکو (BookTubers و BookTok)، بکار بینن و ب رێکا وان گەنگەشەیێن رژد و ب مفا ل سەر پەرتووکان بکەن بێی، کو دوورییا جهی و رەوشەنبیری و زمان تووخیب رێگر بن.
ل ڤێرە، دێ ئاماژێ ب پینج ژ ناڤدارترین یانە و بەرنامەیێن خواندن و هاندانا خواندنا کتیبان ل جیهانێ دەین:
1- یانەیا ئۆپرا یا پەرتووکان Oprah’s Book Club.
2- یانەیا گیرلی بوک The Girly Book Club ، ل سالا ٢٠٠٨ێ ل لەندەن دەستپێکر و ل ١٢ وەڵاتان بەڵاڤبوو. ئەڤێ یانەیێ پتر ئافرەت بۆ خۆ راکێشان.
3- بوک تۆک BookTok، نە ب تەنێ یانەیەکا نۆرمالە بەلکو بزاڤەکا رەوشەنبیری یە. تێدا ب هزاران گەنج گرتە ڤیدیۆیان هەڤپشک دکەن، و گەلەک جاران ب رێکا ڤی بەرنامەی هندەک کتیبێن کەڤن و پشتگوهـ هاڤیتی دبنە پڕفرۆشترین پەرتووکBestsellers.
4- یانەیا کتیبا بێدەنگ Silent Book Club، ل ئەمریکا دروستبوویە و ل دەمەکێ کورت شییا ل دەهان باژێڕێن جیهانێ تایێن وێ هەبن. پرەنسیپێ ڤێ یانەیێ «ب بێدەنگی بخوینە، ب رێزڤە گەنگەشێ بکە» یە. ئەڤ یانەیە یا نموونەییە ژ بۆ گەنجین حەز ژ خواندنا ب تەنێ دکەن ل گەل هەبوونا هەستکرنێ ب ژییاتییا وان بۆ کۆمێ.
5- خواندنا پەرتووکخانەیا مەزن Big Library Read ل سەر پێگەهێ OverDrive، کو سەکۆیەکی ئەلکترۆنی یێ جیهانییە و ب هزاران خواندەڤان بۆ خواندنا ئیک پەرتووک ل دۆر خۆ کۆم دکەت.
