گۆڤارا مەتین گۆڤارا مەتین
بەرهەڤکرن: مەتین
گۆڤارا مەتین، د هەژمارێن خۆ یێن بهێت دا، زنجیرەیەکا پەرتووکێن گرنگ و ناڤدار ب رەنگەکێ کورتکری، دێ بۆ خواندەڤانێن خۆ بەرچاڤ کەت.. هیڤیدارین ئەڤ گۆشەیێ هەیڤانە، ببیتە جهێ مفای بۆ خواندەڤانێن مەتین یێن هێژا، داکو ببیتە هاندانەک و خەلکێ مە پتر بەر ب خواندنا پەرتووکانڤە بچیت.
پشتی رۆمانا کۆدا داڤنشی Da Vinci Code(١) ل دووماهییا سالا ٢٠٠٣ێ چاپ و بەلاڤبووی، نڤیسەرێ وێ (دان براون Dan Brawn)(٢) و ئەڤ رۆمانا(٣) وی ل ئەمریکا و ئەورۆپا و گەلەک وەلاتێن دی یێن جیھانێ، کەفتنە بەربەحس و ئاخفتنێن پترییا ناڤەندێن رەوشەنبیر و سەنتەرێن ڤەکولینێن تیۆکراتی و ب بەرفرەهی گەنگەشە و بگرە و بكێشێن مەزن، نەمازە د نێڤ ناڤەند و گروپێن کریستیانان دا دروستکرن. سەدەما ئەڤێ چەندێ ژی ئەو بوو، کو ئەڤێ رۆمانێ، مژارەکا نەپەن ئاراند و گومان ئێخستە د باوەری و دوگمایا فەلەتیيێ یانکو ئایینێ نیزیکی سێ ملیار مرۆڤان.
چاخێ رۆمان ژ زمانێ وێ یێ ئێکێ، زمانێ ئینگلیزی، ھاتییە وەرگێڕان بۆ سەر زمانێن دی یێن زیندی، نەمازە یێن ئەورۆپی.. بیاڤێ ئەوێ گەنگەشێ و ئازراندنێ بەرفرەھتر لێھات و چەندین پرسگرێک و ئاریشەیێن ھەستیار و گەرم بەرپاکرن.. زێدەباری دەنگێن نەرازیبوونێ و دەنگڤەدانا رۆمانێ د نێڤ ئاليیێن تیۆکراتی یێن فەڵەهان و تا راددەیەکێ یێن موسولمانان ژی، بەڵاڤکرنا وێ ل ھندەک وەڵاتان ھاتە سانسۆرکرن، ژبەرکو ئەو ئالی، دبینین کو رۆمانا (کۆدا داڤنشی) ل سەر ئاستا جیھانێ بۆ چەندین ھەیڤان د لیستەیا پەرتوکێن پترترین فرۆتن، د پلەیا ئێکێ دا ما.
رۆمانا کۆدا داڤنشی، پەردەیێ ل سەر ھندەک پرسێن ئالۆز سەبارەت کارێ ئەدەبی د نێڤبەرا ھونەری و ئایینی ھەلددەت، ئانکو د نێڤبەرا داھێنەری و جڤاکی دا. گەلەک ژ ئەوان کەسێن ئەڤ رۆمانە خواندی، وەسا بۆ دچن کو بزاڤێن گومانلێکرنێ ب شەنگەستێ باوەڕا فەلەتیيێ تێدا ھەنە.. رەنگە، ئەڤ چەندە تا رادەیەکا بلند یا راست بیت، چونکی ئەڤ رۆمانا ٥٠٠ بەرپەڕی ژ قەبارەیێ ناڤين، کارتێکرن و رەنگدان و ھەڤکێشێن ئایین و ئولێن بەريیا فەلەتیيێ نەمازە بتپەرستیيێ ل سەر فەلەتيیێ بەرچاڤ دکەت.
ئەڤ رۆمانە ھەتا نھا، بۆ پتر ژ ٥٠ زمانان ھاتیيە وەرگێڕان، رۆمانێ ھەژمارەکا گوتنێن پیرۆز، کو ژ ئالیيێ ئایینێن ئەسمانی ڤە دهێنە پەژراندن بکارئیناینە و تەرخانکرینە داکو چەندین بوویەر و گوڕانکاری و ململانێ یێن دیرۆکی و سیاسی و ئایینی پێ ب ئازرینیت. دیسان رۆمانێ ب رێکا ئەوان کارێکتەر و رویدان و گرێکێن بخۆڤەگرتین، بزاڤا بەرچاڤکرنا ھندەک ھزر و دیتنێن ھەڤدژ ل گەل دوگما و باوەڕا فەلەتییا نھا دکەت، بەلکو ھندەک جاران د نێڤ رێزێن خۆ دا چەند راستیێن دوگمایی یێن گەلەک گرنگ دھەلوەشینیت.
روودانێن ڤێ رۆمانا گەلەک ناڤدار، ل دۆر کەسەکی ب ناڤێ (رەبێرت لانگدۆن Robert Langdon)ێ مامۆستایێ زانستێ کۆد و هێمایان ل زانکۆیا هارڤارد، دزڤڕن.
ئەڤ مامۆستایە پشتی کوشتنا (ژاک سونییر (Jaques Sauniereێ ئەمیندارێ مۆزەخانەیا لۆڤەر ل پاریس، خوە دبینیت، کو یێ هەڤرووشی ئەنیگما و تەلسمەکا مژاوی بووی. سونییر، بەری مرنا خوە، زنجیرەیەکا گرۆڤێن کۆدکری د ناڤ بەرهەمێن لیوناردۆ داڤنشی دا دبینیت. ئەوێ چەندێ لانگدۆن هاندا داکو هەڤکاریێ ل گەل (سۆفی نوفۆ Sophie Neve) زانایا فرەنسی د بیاڤێ کۆدان بکەت ب مەرەما ئاشکەراکرنا وێ نهێنییا ل پشت تاوانا کوشتنێ.
هەردو پێکڤە کار دکەن و دبینن، کو بابەت یێ گریداییە ب رێکخستنەکا نهێنی، کو نهێنییەکا کەڤن یا هەڤبەند ب عیسایێ مەسیح و مەریەمایا مەجدەلی دپارێزیت و هەر ئەڤ رێکخستنە بوو، رێ خۆشکری کو کەنیسەیا کاتۆلیکی بهێتە ئاڤاکرن. ل دەما گەشتێن وان بۆ فرەنسا و بەریتانیا، هەڤرووشی کۆمەکا توندڕەو دبن، کو سەر ب کەنیسەیا (ئۆپۆس دای Opus Dei) ڤەنە و بزاڤێ دکەن داکو نەگەهنە راستییا وێ نهێنیيێ.
رۆمانا (کۆدا داڤنشی) هەژمارەکا تەلسمه‌يێن ئالۆز هێمایێن ڤەشارتی یێن هونەری و دیرۆکی تێدا هەنە، ل گەل چەند تیۆریێن سەرنجراکێش و تژی بگرە و بکێش ل دۆر جامەیا پیرۆز، کو وەسا خوەیا دکەت ئەو جامە نە جامەیەکا مەتریالییە، بەلکو سیمبۆلەکە بۆ دیندەها مەریەمایا مەجدەلی. چیرۆک ب دووماهی دهێت دەما لانگدۆن و سۆفی، جهێ دووماهیيێ یێ وێ نهینیيێ دبینن، بەلێ بڕیاری ددەن کو وێ نهێنیيێ ئاشکەرا نەکەن!
رۆمان هەڤجەماندنەکە د بەرپەڕین خوە دا سەنجراکێشان و دیرۆک و هونەر کۆم دکه‌ن و ژ بەر وان هزرێن نە ئاسایی سەبارەت ب فەڵەتیيێ دئازرینیت، بگرە و بکێشەکا زۆر ل پشت خوە دروستکرییە.
د رۆمانا (کۆدا داڤنشی) دا، تەلسەم و هێما رەگەزەکێ سەرەکی نە بۆ کرار ئانکو (حبکە)یێ.
چیروکا رۆمانێ
رۆمانا کودا داڤنشی، چیرۆکەکا سەرنجراکێش ھەیە و ژ زاردەڤێ ھەژمارەکا کارێکتەرێن جەڤەنگی – نە یێن راستەقینە – دهێتە ڤەگێران.
رویدانێن رۆمانێ بەردەوام دبن و دیار دبیت، کو (سیۆن) ب دەستێ گروپەکا دی یا ئایینی، کو کاتولیکێن توندڕەون دهێتە رەڤاندن و کوشتن. ئەڤ گروپا توندڕەو سەر ب کەنیسەیا ئوپوس دای ڤەیە و دوژمناتیيا (سیۆن)ی دکەت و بزاڤا ب دەستڤەئینانا سەندوقا دوکیۆمەنتێن سوارچاکێن کەلواشێ (ھیکل)ێ سلێمانی دکەت ئەوێ ب ھزاران سالان ھاتییە پاراستن. لانگدون پشتی کو گەلەک گرۆڤ دژی وی پەیدابووین، پەنایا خۆ بۆ ھەڤالێ خۆ سێر لای تیبینگ Sir Lay Tebieng دبەت.. لای تیبینگ، کو دیرۆکڤانەکێ بەریتانی یە و سالێن درێژ ب ڤەکۆلینان بووراندینە ژ بۆ دیتنەڤا دیرۆکا سوارچاکێن کلواشی و دەستەسەرکرنا دوکیۆمەنت و شۆپێن وان. ل دووماھیێ دیار دبیت، کو تیبینگ دەرھێنەرێ سەرەکی یێ شانوگەریێ یە و ئەوی سەرۆکێ گروپا (ئویوس دای) یا توندڕەو یێ ھەلخەلەتاندی داکو گروپا وی ب ڕاڤنانا گروپێ (سیۆن) را ب بیت و سەرکردەیێن وی بکوژیت داکو سەر دوکیۆمەنتێن سوارچاکێن کلواشی دابگرن، بەلکی ھێز و جھەکی ل جەم ڤاتیکانێ بۆ خۆ دابین بکەن یان ب کێمی ڤە رێکێ ل ڤاتیکانێ بگرن گروپا وان ژ چارچووڤا خۆ زڕبەھر نەکەت، چونکی پاپایێ ڤاتیکانێ ژ ئەوێ گروپا توندڕەو ئەوا زیان گەھاندینە وی و ئایینێ فەلەتيیێ گەلەک دلگرتی و توڕە ببوو.
په‌راوێز و ژێدەر:
١- داڤنشی Da Vinci: لیوناردو داڤنشی Leonardo da Vinci (١٤٥٢-١٥١٩) نیگار کێشێ ناڤدارێ ئیتالی.
٢- دان براون Dan Brown، رۆمانڤیسەکێ ئەمریکی یە ل ٢٢ ێ حوزەیرانا سالا ١٩٦٤ێ ل ویلایەتا نیو ھامبشیر New Hampshire ژدایک بوویە و تا سالا ١٩٩٦ێ مامۆستایێ زمانێ ئینگلیزی بوویە ل قوتابخانێن ئەمریکا، پشتی ھنگی خۆ ژ بۆ نڤیسینێ تەرخانکریيە و ھەتا نھا (٧) هەفت رۆمان نڤیسینە.
٣- ناڤەرۆکا رۆمانێ ژ لایێ کومپانیا Colombia Pictures یا بوویە مژارا فلمەکێ سینەمایی و ژ لایێ رون ھاوارد Ron Haward، ھاتیيە دەرھینان و ل دەستپێکا مەھا گولانا ٢٠٠٦ێ ل ڤەکرنا فیستەڤالا (کان) ل فرەنسا بۆ ئێکەمین جار ھاتە نمایشکرن و پاشان ل سەر ئەکرانێن سینەمایێ ل ئەمریکا و ئەورۆپا ھاتە دیتن.
