گۆڤارا مەتین گۆڤارا مەتین
شەعبان ئەحمەد
گەهاندنا پێزانينێن هەواڵگرییێ و ئاگادارى بوون و هەبوونا گەفا بەرى بهێنه رويدان بۆ كاربەدەست و چێكەر و بڕياردەرێن سياسى و لەشكرى پێدڤیيەكا زۆر هەیە، لەورا پێدڤیيه گرنگى پێ بهێتەدان ب رێكێن نوى و كۆمكرن و بدەستخستنا پێزانينان و مفا وەرگرتن ژ پێشكەفتنا زانستى و تەكنولوژيایا پێشكەفتى.
دانانا پلانا رێڤەبرنا بازنێ هەواڵگریێ و زاڵبوونێ ل سەر، دهێته دارێژتن و دانان د ئاستێن بلند دا و دبيته ئێك ژ كارێ سيستەمێ هەواڵگریيێ.
پێدڤیيه هەماهەنگیيه‌كا باش هەبيت د ناڤبەرا دەستەیێن هەواڵگرییێ و كاربەدەست و جێبەجێكارێن بڕيارێن سياسى و لەشكرى. كۆمكرن و بدەستخستنا پێزانينان دئێته ئەنجامدان ل دويڤ ب دەستكەفتنا پێزانينان و ل سەر دەستەیێن هەواڵگریيێ و ئێمناهیێ بەردەوام بوون ب كۆمكرنا پێزانينا ژ بەر هەبوونا پێدڤیيا پێ ب شێوەیه‌كێ بەردەوام. چونكە پێزانين شەنگستێ دانانا هەر پلانەكێ يه و چەند پێزانين يا هويربين بيت و دروست بيت، دەرئەنجامێن سەركەفتنێ پتر لێ دهێن و مسۆگەرتر دبن.
هەروەسا د بوارێ كارى هەواڵگریيێ دا ڤەكۆلينێن دەروونى وەسا خويا دكەن، مێشكێ مرۆڤى ل دەمێ شرۆڤەكرنێ بەر ب لايەنگریيێ و حەزێ دا دچيت، لەوڕا د بوارێ هەوالگیریيێ دا پێدڤى بكارئينانا ئاميره و ڤەكۆلينا پیشەيى دبیت. بكارئينانا ڤان ئاميره‌یان يێن بەرچاڤ و يێن ڤەشارتى دێ بنه هاندەر بۆ گەهشتن بۆ راستیيان و پێزانينێن دروست و گونجایی.
د ڤى چەرخى دا خوگەهاندن ب پێزانينێن هەواڵگریيێ ب ساناهى كەفتينه، د شیيان دايه پێزانين و مفا وەرگرتن ژ تەكنولوژیيا پێشكەفتى و نوى بهێنە دەستخستن. د شرۆڤەكرنا پێزانينان دا، پێدڤیيه خۆ دوير ئێخستن ژ هشك باوەريیا هزری و رازى بوون ب راستیيان وەك خۆ بێى گوهارتن يان راستڤەكرن.
دڤێت شرۆڤەكار خودان هزرەكا بەرفره‌هــ و نەرماتیيا بيركرنێ و دەروونى هەبیت و ل دەمێ ديتنا بەلگه‌یان يان پەيدابوونا رويدانا بەروڤاژى هزركرن و بۆچوونێن وان و ئەڤ چەنده دێ بيته رێكەكا باش بۆ بەرهەڤكرنا راپورتا هەواڵگریيێ ئەڤا دێ بيته رێخوشكەر بۆ گەهاندنا راستيیان بۆ دروستكەرێن بڕيارێن نەخشه‌دانان و بڕيارێن چارەساز بۆ ئايندەیێ جڤاكى و سياسى.
ل سەر شرۆڤەكارێن هەواڵگریيێ ل دەمێ كارێ شرۆڤەكرنێ و يێ مرۆڤايەتییێ، پێگیریيێ ب ڤان شەنگستێن ل خوارێ بكه‌ن:
- رژدبوون ل سەر ب دەست ئێخستنا ئارمانجێن گونجایی ل گەل سياسەتا ب كارئينانا رێكێن هوير يێن د شرۆڤەكرنێ دا.
- بەرهەڤكرنا راپورتێن ئاسايشێ ل دويڤ سياسەتا دەزگەهی يان سياسەتا وەلاتى، داكو ئێكسەر رازەمەندى ل سەر بهێتەدان.
- گەهاندنا شرۆڤەكرنا پێدڤى بۆ جهێن پەيوەنديدار، پێدڤیيه د راست و دروست بن ژ بۆ بدەست خۆ ئێخستنا باوەریيێ.
ئەڤ ئاستەنگ و هەڤڕكی يێن ل خوارێ، دكەڤنه پێشيیا شرۆڤەكارێن پێزانينێن هەواڵگریيێ ب ڤى رەنگێ ل خوارێ :
1- هەلبژارتنا دەمێ گونجایی بۆ شرۆڤەكرنێ.
2- پێدڤیيه ل سەر وان بەرگرییێ ژ شرۆڤەكرنا خۆ بكەن ب دياركرنا راستیيا د راپورتا خۆ دا، هەر وەكى پارێزەر بەرگرییێ ب رێكێن ياسايى و پشتبەستن ب رێكێن ياسايى دكەن.
3- ل سەر شرۆڤەكارێن هەواڵگریيێ بشێن ب دەست خۆئێخستنا باوەريیا دروستكەرێن بڕيارێ ب راستيیا شرۆڤەكارێن وان.
4- چێكەرێن بڕياران؛ چاڤەرێ ب كورتى و دەرئەنجامێن رون و ئاشكەرانە د بەرژەوەنديیا گشتى دا بن بەروڤاژى ڤێ چەندێ گوهارتن بەر ب بەرژەوەندیيا تايبەت دێ كارەكێ نه يێ دروست و نە یێ پيشەيى بت.
5- ئەگەر شرۆڤەكاری بڤێت كارتێكرنێ ل سەر گوهارتنا بڕيارێن سياسى و گرێدایی بيتن ب ئاسايشا نەتەوەیى بكه‌ت، دڤێت ل سەر وان بەلگه‌یێن باش و رازیكەر ديار بكەن و بزاڤێ بکەن چاكترين بەلگه دەستنيشان بكەن و دويڤچوونا راستیيا بەلگەيان ب بكارئينانا رێكێن پێشكەفتى زانستى بكەن.
6- دڤێت راپورتێن شرۆڤەكرنێ دكورت بن ژ لاپەرەكی يان دویا نه‌بوورن، ژبەر نەبوونا دەمى بۆ چێكەرێن بڕيارێ.
7- شرۆڤەكرن بهێتەكرن ب باشترين رێك بۆ دياركرنا ئاريشه‌یێن ئالۆز ب رێكا دابەشكرنێ بۆ خال ب خال و هه ر ب هويربين بهێنه شرۆڤەكرن، ل دووماهيیێ وێنه ب رون و ئاشكەرا بێته دياركرن.
ژ ئەركێن سەرەكى يێن شرۆڤەكرنێ و دانا راپورتا، ب زارده‌ڤ يان یا نڤیسى، ئێكسەر بێ گيرۆ بوون و پێدڤیيه راپورتا شرۆڤەكرنێ پەنايێ ل سەر ڤان خالان ببەت:
- گرنگيیا پێزانينان پێدڤییه بۆ پەربرس و دەزگەهێن ئێمناهییێ.
- هەستيارى يا گەهاندنا پێزانينانان گرنگه بۆ كاربدەستێ چێكرنا بڕيارێ و بەرچاڤ وه‌رگرتنا نەهێنى و مەترسيێن ژ وەرگرتنا بڕيارى و كارتێكرن ل سەر كارگێرىيا وێ.
- گەهاندنا پێزانينا بۆ سەركردايەتییێ ب زويترين دەم و بێى گيرۆبوون.
- ژ بەر كورتیيا دەمى و مژويل بوونا كاربدەستێن حكومەتێ ل سەر شرۆڤەكارێن هەواڵگریيێ، ب دەست خۆ ئێخستنا هاوسەنگیيێ د ناڤبەرا هزركرنا كوير و كورتيیا دەرئەنجامان دا.
- گرنگه دوپاتی بێتەكرن ژ بۆ پاراستنا ئێك بۆچوون ژ راپورتێن دهێته بلندكرن ل گەل راپورتێن بەرێ يێن هاتينه بلندكرن.
- ژ بۆ بدەست خۆ ئێخستنا ڤان مەرجان ژ دەزگەهێن موخابه‌راتێ و بەرژەوەندیيا حكومەتێ، ئەڤا پێدڤى ب پێزانينێن هەواڵگریيێ هەى ژ بۆ پاراستنا كەنالێن پەيوەندیكرنێ و هەماهەنگیيێ.
پێدڤيیه پێزانين بهێنه گەهاندن و ڤەگوهاستن د ناڤبەرا كەسێن پەيوەندى هەى د ناڤ دەزگەهێن تايبەتمەن دا. ب كارئينانا ڤان پێرابوونێن مه ل سەرى بەحسكرین، دێ بنه ئەگەر بۆ پێشئێخستن و پێشڤەبرنا ئاستێ شرۆڤەكرنا هەواڵگریيێ ژ بۆ گەهشتنا دەرئەنجامێن هوير يێن سەرەڕاى هەبوونا پێزانینێن ئالۆز، ئەڤێن شرۆڤەكار سەرەدەرییێ ل گەل دكەن و هەبوونا ئاگادارى يێن باش ل سەر رويدانا ژ لايێ دروستكەرێن بڕيارێ.
