گۆڤارا مەتین گۆڤارا مەتین
وەرگەراندن و بەرهەڤكرن: هزرڤان عەبدوڵا
نێركسیۆس
نێرگز یان نێركسیۆس νάρκισσος یان نەرسیس، ل دەما ناڤدارترین زانایێ سەردەما نوو (سیگمۆند فرۆید)ی چیرۆكا نێركسیۆسی بۆ ئێك ژ بیردۆزیێن خوە یێن پسكۆلۆگی (دەروونی) یان ئەوا ب شرۆڤەكرنا دەرۆۆنی دهێتە بناڤكرن وەرگرتی ناڤدار بوو. ناڤێ گرێیا نێرگزیێ ژ ئەڤێ ئەفسانێ پەیدابوویە. ئەفسانا نێركسیۆسی نوونەرییا جۆرەكی مرۆڤان دكەت، ئەوێن دژیان و هەتا نها ژی دژین، دێ ل دەمێن داهاتی ژی هەر هەبن. ]مەرەم پێ ئەو كەسن، ئەوێن شەیدایی خوە دبن و وەسا شانازیێ بخوە دكەن؛ هەتا شانازیپێكرنا یێن دی بخوە ژ بیر دكەن، هەر وەسا شانازیپێكرن و ڤیانا خوە ژ بۆ یێن دی ژی ژ بیر دكەن، ئێدی ب وی رادەی دگەهیت، ئەوی یان ئەوێ ژ جڤاكی دوور دكەت و دوماهیكا وی/وێ ل وی دەمی دبیتە مرن و نەمان.
كولیلكا نێرگزێ، ئێك ژ ئەوان كولیلكێن هەر ژ سەردەمێن بەرێ وەرە ل وەلاتێ گریكان بەربەلاڤە. ب دیمەنێ خوە یێ بەدەو و خورستێ خوە یێ خەمگین بالا مێرەكی گریك كێشایە، وی ژی چیرۆكەك ل سەر ڤەهاندی یە، رێڤشت ل دویڤ رێڤشتی ڤەگێرایە.
نێركسیۆس، ژ ناڤێ نێرگزێ یە بگریكی، ئەو كورێ خوداڤەندێ رۆباران كێڤیسیۆسی یە، رۆژەكێ كێڤیسیۆسی پەریەك ژ پەریێن جوانێن چیا، پەرییا باژێرێ «تسباندی» د ناڤ برا پەرییان دا دیت، خوە د ئاڤا رۆبارەك پیرۆز دئیخستن، دلێ وی ئەو گرت و داڤێن خوە ل بەر ڤەدان. ب كەنال و وەرچەپێن خوەیێن ئاڤی پەرییا مێرگێن كەسك یا ب ناڤێ لارۆبی راوەستاند و ب گۆتنێن خوە یێن شرین و نازك بەرەڤ خوە كێشا، پاشی ل بن دارێن كنارێ رۆباری ئەو همبێزكر. ئاڤا خوە یا لڤۆك تژی هناڤێن وێ یێن ب زاخ كر، زارۆكەك هاتە جیهانا ژیانێ و ئەو ب ناڤێ نێركسیۆس هاتە بناڤكرن. خوداڤەندان هەر ژ زارۆكی دەلالیەك خوشك و لاوینیەك بێ بەرهنگار ب ئەوی زاڕۆكی دان.
ل دەمێ لارۆبێ نێركسیۆس بوی، هەموو پەری و كەسێن جوانییا وی یا بالكێش ددیتن مەندەهۆش دمان. نێرگزێ خوەشك ل همبێزا ئاڤا لڤۆك و مێرگێن كەسك پێگەهشت. هەر مرۆڤەكی یان خوداڤەندەكی ئەو دیتی ب جوانییا وی داخبار بوو. ئێدی لارۆبێ ژ بەر لاوینییا كورێ خوە هەست ب ئالۆزیێ كر، قەستا نك خوێڤزانكەكێ كر، داكۆ تشتەكی ژ پاشەرۆژا كورێ خوە بزانت. وێ خوێڤزانكێ ئەو هایداركر؛ كۆ كورێ وێ دێ ژیت هەتا خوە بناسیت، لێ هەردەما جوانییا دێمێ خوە دیت، دێ ژ بەر مریت. لارۆبی گەلەكا هشیار بوو، نێركسیۆس رۆیێ خوە نەبینت.
نێرگزی قۆناخا زارۆكییێ دەربازكر، ب كاكلكا گەنجانیێ گەهشت. هندی مەزنتر دبوو، پتر بەدەو و خوەشك دبوو. ئەو نموونێ جوانی و ل هەڤهاتنێ بوو، دلرەڤین و دەنگزەلال بوو، خودانێ دو چاڤێن جادۆیی بوو. هەڤال و هەڤگورێن وی حەز ژێ دكرن و دلێ نێر و مێیان دكەتە وی. نێرگز ب جوانی و دیمەنێ خوە یێ بالكێش یێ هایدار بوو. وی دزانی ئەو بالا هەموویان دكێشیت و تەڤدا ژ وی حەز دكەن، بەلێ وی بەرسڤدانا حەزكرنێ ژ بۆ كەسەكی ژ وان نەبوو، وی هەموو نێر و مێ ژ خوە دوور دكرن، وی ئەڤین نەدزانی. وی چ سەنگەك ژ حەزكرنێ را نە ددانا، بەلێ د سەر هندێ را ئەو جهێ ئاورڤەدانا هەموویان بوو، ئەو ناڤەندا رۆناهییا جادۆڤانی و پێڤەهاتنا وان بوو. هندی وی پتر هەست ب حەزكرنا خەلكی دكر، ئەو پتر خوبای دبوو و پۆزبلندیێ ئەو ڤەگرت. دەم ب دەم ژ هەڤال و هۆگرێن خوە دوور دكەت، دگەل وان یێ دڕ و دژوار بوو، ئێدی كەربێن خەلكی ژ نێرگزێ دفنبلند ڤەدبوون و ئیرەیی پێ دبرن. چاخێ ئەڤینا نێرگزی دلێ هەڤالەك وی داگرتی و نێرگزی د سەر هیڤی و لاڤێن وی را پویتە پێ نەكری و پاشڤەبری. وی كوركی؛ ل بەر دەرێ مالا نێرگزی خوە كوشت، بەلێ نێرگز هەتا ژ بەر وی خەمگین و پۆسیدە ژی نەبوو.
ئیكۆ و نێرگز (نێركسیۆس)
د ناڤ ئەوێن ژ نێرگزی حەزكرین دا و ب لاوینییا وی داخباربوین، پەریەك ب ناڤێ ئیكۆ (ئیخۆ) هەبوو. ئیكۆ پەیڤەكا گریكی یە و رامانا وێ دەنگڤەدانە. ئیكۆ كچەك بەدەو و گەلەك ژێهاتی بوو. ئاخڤتنكەرەك رەهوان بوو. دزانی چەوا پەیڤینێ ڤەگێریت. دشییا ب ئاخڤتنا خوە كارتێكرنێ ل سەر گوهداری بكەت. زمان رەوان و گۆتن شرین بوو. ئیكۆ د ناڤ مێرگێن كەسك دا دژییا. ل سەر لێڤێن گۆل و گەڕاڤان بوو. گەلەك حەز ژ ئاخڤتنا دگەل هاتی و چووییان دكر.
قەدەرێ وەكر؛ كۆ هیرا یا خوداڤەندا هەڤسەری یێ، چاڤدێرا ژنان و هەڤسەرا درستا ئێكانەیا مەزنێ خوداڤەندان زیۆسی، ژ پەرییا جوان (ئەتیكا)یێ تۆرە ببیت، چونكۆ ئەوێ سەرنجا زیۆسی بەرەڤ خوە دكیشا و وەلێكر بوو، سەرەدانێن وێ و هەڤالێن وێ ژ پەریێن مێرگان بكەت، هیرا ژ خنزییا (خەیانەتا) مێرێ خوە تۆرە ببوو. ئەوی هەر دەم ب دەم ژنا خوە ل چیایێ ئۆلمپێ (ناڤەندا خوداڤەندان) دهێلا بتنێ.
ل رۆژەك ژ رۆژان، ئیكۆ -وەك رەوشتێ خوە- ل سەر گرەكی روونشت و راماندنا هاتی و چووییان دكر. ژ دوورڤە دیت؛ مەزنێ خوداڤەندان زیۆس دگەل پەریەكا بەدەو بوو. پاشی هیرا، ژنا رەوایا زیۆسی هات، دلەزاند و نیشانێن كین و تۆرەبوونێ ل سەر دێمێ وێ بوون، ئیكۆیێ ئەو راوەستاند. ل سەر ئەگەرا كین و تۆرەبوونا وێ ژێ پرسی. وێ (هیرایێ) دیاركر ئەو یا ل مێرێ خوە زیۆسی دگەریت، كۆ ئەو ژ بۆ دیدارا پەریەكێ ژ پەرییان بەرەڤ ڤێ دەڤەرێ هاتییە. پاشی هیرایێ پرسا زیۆسی ژ ئیكۆیێ كر. وێ دا خویاكرن، كۆ وێ ئەو ل ڤێ دەڤەرێ نەدیتی یە.
ئیكۆ بدەنگێ بلند هەر دگەل هیرایێ د ئاخڤی. دەستپێكر چیرۆكێن بالكێش بۆ ڤەگێران. چەندی هیرایێ كارێ چوونا ژ وێرێ دكر، داكۆ ل زیۆسی بگەریت، ئیكۆیێ ئەو د راوەستاند و چیرۆكەكا نوو ژێ را ڤەدگێرا. ئیكۆ یا ئاخڤتن شرین بوو، گەلەكا رەوانبێژ بوو. دشیا بالا گوهدارێ خوە ب نك خوەڤە راكێشیت. كین و تۆرەبوونا هیرایێ ڤەرەڤی. ئەو ئارام ببوو. ئەوا ژ بەر هات بوو ژ بیركر. هیرایێ ب حەزكرن گوهدارییا گۆتنێن ئیكۆیێ دكر. رۆژ ئاڤا بوو و شەڤ هات و ئەسمان ژ ستێران تژی بوو. هێشتا هیرایێ ب حەزكرن گوهدارییا كۆتنێن ئیكۆیێ دكر. ژ نشكەكێ ڤە هیرایێ مێرێ خوە زیۆس دیت، ئەو د پشت وێ را دبەزی و بەرەڤ شانشینا ئۆلۆمپۆس درەڤی. هیرا بلەز بدویڤ كەت، دوبارە ئاگرێ كینێ ب هەستێن وێ كەت و گورییا ئیرەیێ (الغیرە) دلێ وێ دخوار.
ژ بەر كۆ هیرا گەلەك دژوار و بێ دلۆڤانی بوو. چاخێ ب ئەڤێ خاپاندنێ زانی؛ كینا خوە دارێتە سەر ئیكۆیێ، سزایەك گەلەك دژوار ل سەر وێ دانا. ئەو ژ شرینییا پەیڤینێ و شیانا ئاخڤتنێ بێبەهركر. ئێدی ئیكۆیێ دەستپێكرنا ئاخڤتنێ نەما. لێ بەلێ ئەو تنێ دكاری چەند پرتێن دوماهیكێ ژ رستێن ئاخڤتنكەری؛ ب هەمان تۆنا دەنگێ وی ڤەگێریت. هەر دگەل دا ژی ئەڤینا خرشا نێرگزی كرە ددلێ وێ دا و ئیكۆ ب ئەڤینا نێرگزی بەنگیكر. ئەها ئەڤە، هەتا نها ژی ئەم دزانین، كۆ دەنگڤەدان تنێ هندەك پرتێن دوماهیكێ یێن رستێن ئاخڤتنكەرینە.
ئیكۆ هەر ل ناڤ مێرگێن كەسك و سەر كنارێن گۆل و بێرمان دژییا. فێری ژیانا بێدەنگی یێ بوو، هیبوو دەستپێكەرا پەیڤینێ نەبیت. بەلێ ب دەربازبوونا دەمی را ئەو هەر شەنگ و سپەهیتر دبوو. مینا رەڤشتا خوە ل سەر گرێن ڤەكری دروونشت، راماندنا هاتی و چووییان دكر. هندەك پارچێن دوماهیكێ ژ رستەیێن دهاتن گۆتن ڤەدگێران. چونكۆ ژ بلی گەنجێ لهەڤهاتی، نێركسیۆسی، چ كەسەكی دی بالا وێ نەكێشا بوو. چاڤدێرییا هاتن و چوونێن وی دكر؛ ئاورێن وێ ل سەر وی بوون، دەما وی دناڤ هەڤال و هەڤگورێن خوە دا ترانە و یاری دكرن. ئەو نەدوێرییا نێزیكی وی ببیت.
وێ دزانی؛ ئەوی گەلەك خوباییبوون ب لاوینی و پێشكێشییا خوە هەیە، وێ دزانی؛ ئەوی ئاگرێ ئەڤینێ یان گورییا حەزكرنێ نەنیاسییە، وێ دزانی؛ ئەو بەرسڤا رستێن حەزكرنێ نادەت، گوهدارییا سەرهاتیێن ئەڤینێ ناكەت. ئەرێ دێ چەوا ل پێشبەری وی خویابیت و داخوازا حەزكرنا وی كەت و وی دناڤ ئەڤینێ وەركەت و ئەوێ پێچینابیت ب ئاخڤیت؟! دێ چەوا بۆ وی دەربرینا حەزكرن و ئەڤینا خوە كەت و ئەزمانێ وێ یێ گرێدای بیت؟! ئیكۆیێ نهێنا ئەڤینا خوە بێدەنگ هشت و بتنێ د هاتن و چوونان دا چاڤدێرییا نێركسیۆسی دكر. وێ نەدشییا ژ ئەڤێ پتر بكەت.
ل رۆژەكێ ژ رۆژان، نێركسیۆس دگەل هەڤال و هەڤگورێن خوە دەركەتن، مینا هەر جار ژ بۆ نێچیرێ دەركەتبوون. ل ناڤ مێرگێن كەسك دگەرییان، چاڤێ وان ل نێچیرەكی بوو، تیرێن خوە یێن كوژەك د سینگێ وێ وەركەن. ژ نشكەكێ ڤە گەلەك نێچیر ل پێشییا وان دەركەتن. بڕا هەڤالان بەردانە دویڤ وان و نێچیر بژالەبوون، هەر نێچیرەك ب ئالیەكی ڤە چوو، بڕا هەڤالان ژی بلەز بژیان. هەر هندەك ب دویڤ نێچیرەكێ كەتن و راهێلان دژوار بوو و گەلەك ڤەكێشا. نێركسیۆسی بلەزەكا دژوار بەردا دویڤ نێچیرا خوە و بەردەوام تیر د وەشاندن. تیرەكێ جهەك كوژەك هنگاڤت و نێچیرا خوە گرت، شاد و بەختەوەر بوو، هەست بخوەشییا سەركەفتنێ كر.
راوەستییا و چاڤەرێبوونا هەڤالێن خوەكر، داكۆ چەلەنگییا وی دنێچیرێ دا ببینن، كەسەك نەهات. هندی ل سەر كنارێن گۆل و بێرمان ل وان گەرییا، گەلەك ل ناڤ مێرگێن كەسك گەرییا، نێركسیۆسی زانی وی رێك هنداكرییە و ئەو بتنێ بێ هەڤال مایە. وی نەدزانی؛ چاڤەك هەیە ب ئاورێن خوە زێرەڤانییا وی دكەت. وی نەدزانی؛ دلەك هەیە ژ بەر وی خوە دقوتیت. وی نەدزانی؛ جانەك هەیە هەر دەم ل دۆر وی دزڤریت، هەر ل كیدەرێ بیت و كووڤە بچیت. وی هەست ب هەبوونا ئیكۆیێ و چاڤدێرییا وێ ل درێژییا چاخێ نێچیرێ نەدكر.
لێگەریانا نێركسیۆسی درێژ بوو، پێ یێن وی شل بوون. ل سەر لێڤا بێرمێ روونشت دا بێهنا خوە ڤەدەت، ئیكۆ ژی ل سەر گرەكی بلند روونشت، ب حەزكرن ل لاوینی و گراڤیبوونا وی دنێری. ب بێدەنگی خوەشی ب لاوینی و ژێهاتیبوونا وی دبر. لێڤێن وێ ژ گەرما ئەڤینێ دلەرزین، هشێ وێ ژێرا دگۆت بەرەڤ نك وی بخوار بكەڤە و خوە دهمبێزا وی وەر بكە، بەلێ وێرەكییا وێ هاریكارییا وێ نەكر، بێهنا خوە فرەكر، تنێ ب تێركرنا چاڤان ب دیتنێ راوەستییا، بەردەوام ب چاڤێن خوە یێن برسی ئەو دخوار و ئەو ل سەر لێڤا بێرمێ روونشتی بوو.
چاڤەرێبوونا نێركسیۆسی درێژ بوو. كەسەك ژ هەڤالێن وی نەهات، رابوو سەر پێ یێن خوە، ب هەموو دەنگێ خوە گازیكر، بەلكی ئێك ژ وان ئاگەه ژ وی هەبیت، بێهنا ئیكۆیێ تەنگ بوو و نەدشییا خوە پتر راگریت، دەستپێكر پرتێن دوماهیكێ ژ بانگینێن وی یێن ب گوهێن هەڤالێن وی نە دگەهشتن لێ ڤەگێران.
ئەز نێركسیۆسم.
نێركسیۆسم؟
تو ل كیڤەیی؟
ل كیڤەیی؟
ئەز لڤێرەمە، ل نێزیك بێرمێ.
– نێزیك بێرمێ
– ئەرێ تە های ژ من هەیە؟
– تە های ژ من هەیە؟
– زوو وەرە ڤێرە
– وەرە ڤێرە
– ئەز پێدڤی ب تەمە
– پێدڤی ب تەمە.
هوسا ئیكۆیێ هەر گازیێن نێركسیۆسی دوبارە دكرن. نێركسیۆسی هزر دكر، كۆ ئێك ژ هەڤالێن وی یە بەرسڤا وی ددەت. نیشانێن خوەزی و بەختەوەریێ ل سەر سیمایێ وی خویابوون. دێمێ وی گەشبوو، درۆڤێن روویێ وی یێ جوان جوانتر بوون. ئێدی ئیكۆیێ نەشیا خوە ل جهێ خوە یێ دوور راگریت. دەست بهاتنەخوارا بەرەڤ بێرمێ كر. دەستێن خوە ڤەكرن و بەرەڤ نێركسیۆسی چوو. بلەز دبەزی و گرنژین ل سەر لێڤێن وێ بوو، چاڤێن وێ مشتی حەزێن ئاریایی بوون … وێ هێشتا دوماهیك گازیێن وی یێن ب گوهێن هەڤالێن وی نەدگەهشتن دوبارە دكرن.
– وەرە بلەز.
– بلەز.
– من دڤێت تە ببینم.
– تە ببینم.
– ئەز یێ هندابوویم، هیڤی ژ تە دكەم.
– هیڤی ژ تە دكەم.
ئیكۆ ژ نێركسیۆسی نێزیك بوو و ئەوێ چەنگێن خوە ژ بۆ وی ڤەكربوون. دخوەست وی ماچ بكەت. دڤیا وی ل همبێزا خوە بگریت. نێركسیۆسی ئەنیا خوە كرە گرێ و ب خوبایی ل وێ نێری و ب دفنبلندی گۆت:
– ما كەنگی من تو دڤێی؟
– من تو دڤێی.
– حەز ناكەم تە ماچ بكەم.
– تە ماچ بكەم.
– دمرم ژ بەری تە همبێز بكەم.
– تە همبێز بكەم.
ب ڤی رەنگی، ئیكۆیێ پرتێن دوماهیكێ ژ پەیڤێن تۆرەیێن نێركسیۆسی ڤەدگێران و بلەزەك خورتتر بەرەڤ وی دچوو، بەلێ ژ نشكەكێ ڤە، وی ب دلرەقی و خوبایی خوە ژ رێكا وێ ڤەدا. ل وی دەمی، ئەڤیندارا پەریشان ب ئەردی كەت. جەستێ وێ یێ نازك ب ئەوی بەرێ نێركسیۆس ل سەر روونشت بوو كەت، ئەنیا وێ یا كەڤەر ب پێ یێ ئەڤیندارێ وێ یێ دلرەق كەت. ئیكۆیێ هەست پێكر دربەك تیژ ب دلێ وێ یێ مشتی ئەڤین كەت. ئەڤیندارا بریندار رابوو، پرتێن روومەتا خوە یا بژیای جڤاندن. بێ ئارمانج بازدا و ژ وی دووركەت.
نێركسیۆس ڤەگەرییا نك هەڤالێن خوە و دل مشتی شادی و بەختەوەری بوو، هەست ب خوەشییا سەركەفتنێ دكر. بەلێ برینا ئیكۆیێ ساخ نەبوو، مینا رەوشتا خوە، هەر ل سەر گرێن ڤەكری دروونشت و چاڤدێرییا نێركسیۆسی د هاتن و چوونان دا دكر. بەلێ د كێلیكەك بتنێ ژی دا ئەو ژ هزركرنا ل روومەتا خوەیا شكاندی و دلێ خوە یێ بریندار، ل وێ پاشڤەبرنا وەك مێیەك ب وێ گەهشتی، ب وێ شەرمزارییا ب سەر وێ دا هاتی نەراوەستیا. گاڤەك بتنێ ژ پۆسیدەیی و گریێ نەراوەستییا. كێلیكەك تنێ ژ وێ دوور نەبوون.
پشتی نێركسیۆس ڤەگەریایە نك هەڤالێن خوە، هەر وەكی بەری ترانە و یاری دكرن. دربێن خوە ل جهێن كوژەكێن نێچیران ددان. ژ نێچیرەكێ بەرەڤ ئێكا دی دچوو. ئیكۆ تنێ دناڤ خەمگینی و گریێ دابوو، خۆلەكەك بتنێ ژی هەستا ب پەشێمانیێ ژ وێ دوور نەبوو. ببوو ئەگەرا تۆرەبوونا خوداڤەندان، ببوو ئەگەرا ترانەپێكرنا هەموو كەسان. ئێدی هەڤالێن وێ یێن پەری نەدهاتن سەرەدانا وێ و رازی نەدبوون هەڤالییا وێ بكەن. جوانییا وێ یا بەدەو بەهی. جەستێ وێ یێ نازك بهوژی، گەودێ وێ بژیا بایی، تەرمێ وێ پژكی ناڤ بایێ گەردوونێ. ئیكۆ ب جەستێ خوە ل هەبوونێ نەما. تنێ دەنگێ وێ مایە. ئەو دەنگێ هەر كەسەك ل دەما دەركرنێ پرتێن دوماهیكێ ژ ئاخڤتنا خوە دبهیزیت.
ئیكۆیێ ددەمێ پەریشانی و بێزاریێ دا لاڤ ژ خوداڤەندان كرن، تۆلا وێ ل نێرگزێ ئەو كێمكری و دلێ وێ شكاندی و تەحلیا ڤیانێ پێدای ڤەخوارن ڤەكەت. خوداڤەندێ دادێ «نەمسیس»ی و خوداڤەندا جوانیێ ئەفرۆدیتێ بەرسڤا داخوازا وێ دان، ئەوان ژی هەمان فنجانا تەحلا ئەڤینێ یا ئیكۆیێ تامكری ب نێرگزی دان، ئەو ب ئەڤینەكا نەهێتە چارەكرن گرفتاركر. ئەو شەیدایێ خوە بخوە كر. خوبایبوونا نێركسیۆسی ب رۆژان را پتر لێ هات، خوەپەرێسییا وی هارتر لێ هات. لێ بەلێ ئەفرۆدیتێ چ جاران دەست ژ ئەڤیندارێن پەریشان بەرنەددا، ژ هاڤیبوویێن ئەڤینێ رازی نەدبوو. كۆ ئیكۆیێ هەوارا خوە گەهاند ئەفرۆدیتێ، بلەزا بانگینێ، وێ سۆز ب ئیكۆیێ دا، تۆلێ ل نێركسیۆسی ڤەكەت و تۆلێن خوداڤەندان ددژوارن. جارەكێ، نێركسیۆس مژۆلی كارێ خوەیێ حەز ژێ دكر بوو، نەمسیسی خوە كر خەزالەك و ل پێشییا نێرگزی دەركەت. ئەو ل پەی نێچیرا بەزەك دبەزی، تیرێن خوە یێن كوژەك تێوەردكرن، وی نەدزانی، ل شوونا نێچیرڤانی ئەو بوویە نێچیر. دەمەك درێژ ل بەر گەرما دژوارا هەتاڤێ دەربازكر و پێیێن وی پێتوی بوون. گەلەك تێهنی بوو. ژ نشكان ڤە چاڤێ وی ب دەڤەرەك سیبەر كەت و رۆبارەك تێرا دەرباز دبوو. ب گوڕ بەرەڤ ئاڤێ چوو.
دارێن بلند ل دەردۆرێ دەڤەر ب سیبەرێ هونی بوون. ل بن داران بێرمەك تەزی و زەلال هەبوو. نێرگز ژ بێرمێ نێزیك بوو، هەست ب بایەكی شهداركر ل روویێ وی دا، خوهدانا وی تەزاند، تەناهیەك خوەش ب جەستێ وی دا. نێركسیۆس ل سەر ئەردێ تەڕ درێژ بوو، روویێ خوە یێ جوان بەرەڤ روویێ ئاڤێ بر، نێركسیۆسی ئاڤ ڤەخوار و هین بوو، هەست ب چێژەكا نە ئاسایی كر، ئەو ل بەر لێڤا بێرمێ درێژكری بوو هەست ب تەناهیەكێ كر، وی پێشتر ئەو هەستە نەكربوو، ئاڤا گەڕاڤێ یا زەلال و راوەستیایی بوو، وەكی نەینكەك زەلال، ل دەما دڤییا سەرێ خوە ژ هنداڤی ئاڤێ راكەت، دیت روویەك مرۆڤی یێ گەلەك جوان دبن ئاڤێ ڤەیە. نێركسیۆس ژ لڤینێ راوەستییا.
چاڤێن وی راوەستیان و هەر ل ئەوان چاڤێن جوانێن ل ناڤ ئاڤێ دنێری، دیت ئەو ژی یێن ل چاڤێن وی دنێرن. گرنژینەك تەر و نازك ل سەر لێڤێن وی پەیدابوو، هەر وەسا گرنژینەك وەسا ل سەر لێڤێن دێمێ د ئاڤێ ژی دا پەیدابوو. نێركسیۆسی د سینگێ خوە دا هەست ژانەكا سڤك كر، بەلێ پێ نە ئێشا. هەستپێكر تەزینكەك ب سەر هەموو جەستێ وی دا هات، هەول نەدا ئەگەرا وێ بزانت، ژ وێرێ رابوو و بەرەڤ مال ڤەگەرییا، وی هەست ب تشتەكی دكر و ئەگەرا وێ نەدزانی.
د وێ شەڤێ دا خەو ب چاڤێن نێركسیۆسی نەكەت، چاڤێن وی خەو ناسنەكرن، شەڤ ب هشیاری دەربازكر، بیر ل وان چاڤێن جوانێن د ناڤ ئاڤێ دا دیت بوون دكر، نە مینا رەوشتا خوە؛ سپێدەكا زوو ژ مال دەركەت و بەرەڤ بێرمێ چوو، سەرێ خوە برە هنداڤی روویێ زەلالێ ئاڤێ، دیت ئەو روویێ جوان ل ناڤ ئاڤێ ل وی تەماشە دكەت، هندەك بەرەڤ پاشدا ڤەگەرییا، روویێ ل ناڤ ئاڤێ ب هەمان ئاراستێ ڤەگەرییا، دەستێ خوە یێ نازك لێ هەژاند، دیت دەستەك ل بن ئاڤێ ل وی دهەژیت. پەریەكا ئاڤێ كەتیە د ئەڤینا نێركسیۆسی دا، پەریەك نەمینا وان هەموو پەریێن وی پێشتر دیت بوون. نێركسیۆسی بێرم هێلا و هاتە مالا خوە، ئەوی هەست ب تشتەكی دكر و نەدزانی ئەو چییە.
شەڤ هات و بێدەنگیەك ب ترس گەردوون ڤەگرت. نێركسیۆس ل سەر جهێ خوە یێ هشیار بوو، ئەو روویێ شەنگ و سپەهی ژ ئاشۆپا وی دەرنەدكەت، هەستكر حەزەك دژوار د ناڤ وی دایە بەرەڤ بێرمێ بچت. ب وێرێ گەهشت و هێدی ب پێدزكی بەرەڤ ئاڤێ چوو، داكۆ خودانا دێمێ شەنگ تۆرە نەكەت. هەیڤێ رۆناهییا خوە یا زیڤین ب سەر روویێ ئارامێ ئاڤێ دا بەر ددا. ل دەما روو و چاڤێن نێركسیۆسی چووینە هنداڤی ئاڤێ، مەندەهۆش بوو. دیت خودانا دێمێ شەنگ و شۆخ ل بن ئاڤێ ل وی دنێریت، وەی چ ئەڤیندارەك وەفادارە! هێشتا مینا وی یا هشیارە و ل بێدەنگییا شەڤێ ل بەندا هاتنا وی یە. نێركسیۆسی زانی ئەو بوویە ئەڤیندار. ئەڤە ژانا ئەڤینێ یە ئەو گرتی. دەستێ خوەیێ نازك ل شەپالا خوە هەژاند، شەپالا وی ژی دەستێ خوەیێ نازك ل وی هەژاند.
ئێدی، ب شەڤ و رۆژ نێركسیۆسی قەستا سەر بێرمێ دكر، ل هنداڤ ئاڤێ دەستێ خوە ل دلبەرا خوە د هەژاند، دلبەرا وی ژی ل بن ئاڤێ دەستێ خوە ژێرا د هەژاند. سلاڤ ددایێ و سلاڤ وەردگرت. رستێن ئەڤینێ ژ بۆ وێ دخواندن، لێڤێن وێ دلڤین و رستێن هەڤمیناك ب گوهێن وی دگەهان. دەستێ خوە درێژی ناڤ ئاڤێ دكر، داكۆ شەنگا خوە بگریت، بەلێ روویێ ئاڤێ د لەرزی و بلەز شەپالا وی هندا دبوو.
جیهان ل وی تەنگ بوو، پۆسیدەیێ ئەو داگیركر و خەمباریێ ئەو ڤەگرت. وی حەز ژ شەپالا خوە دكر و ژ بۆ وێ بەنگی بوو. بەلێ ئەوێ بەرسڤدانا وی نەبوو، هەتا ژ بەر وی درەڤی ژی. ئەو ئەڤیندارەك دەركری بوو. ئێدی نێركسیۆسی لێڤا بێرمێ نەهێلا و كێلیكەك بتنێ ژی ژ تەماشەكرنا روویێ ئاڤێ نە راوەستییا. شەڤ و رۆژێن خوە دەربازكرن و بزاڤ دكر شەپالا خوە بگریت. لێ وی نەدكاری وێ بكەت. شیانا وی پژییا و لاوینییا وی هندا بوو، ژار و پەریشان بوو، ئێدی گرنژینان رێكا خوە ل سەر لێڤێن وی نە ددیت. خەمێ ئەو ئێخست. ل دەما ئەو ل بەر مرنێ بوو، د بەر را دگۆت:
– ب خاترا تە… ب خاترا تە ئەی ئەوا ژ تە حەز دكەم.
ل دەما جانێ وی ژ جەستەی دەر دكەت، وی دەنگەك ژنكانیێ نازك گوهلێ بوو، دگۆت:
– ژ تە حەز دكەم.
ئەو روویێ دەلالێ نێركسیۆسی ل بن ئاڤێ دیتی، ژ روویێ وی یێ دەلال پێڤەتر نەبوو، ل سەر روویێ زەلال و ئارامێ ئاڤێ رەنگڤەددا. ئەو ئەڤینا نێركسیۆس دئێشاند، ژ سزایێ ئەفرودیتێ ب سەر وی دا ئینای پێڤەتر نەبوو، ئیكۆیێ دەست ژ ئەڤینا خوە بۆ وی بەرنەدابوو، بەلێ وێ دڤییا تۆلڤەكرنا شكاندنا روومەتا خوە بكەت.
ئیكۆیێ دوماهیك ئاورا خوە ل جەستەیێ راكەتی یێ نێركسیۆسی ل سەر لێڤا بێرمێ و د ناڤا مێرگا كەسك دا گەراند. پاشی چوو و ژ دەڤەرێن باخ و زەڤیێن ئاڤا دووركەت. ژیا و هێشتا ژی دەنگەك بێ جەستە دژیت یان گەودەیەكە ل زنارێن چیا دمینیت. ئەو ژیا و هەتا نها ژی هەر دژیت و ئەو پرتێن دوماهیكێ ژ دەنگێن رێڤنگ و كاروانییان ڤەدگێریت. بەلێ دلێ خوداڤەندان ب نێركسیۆسی ڤە ما و ئەو ل ژیانێ ڤەگەراند. لێ ئەو مینا بەرێ نەكرە مرۆڤ، ئەو بوو كولیلكەك جوان. دیمەنێ وێ خەمباریێ ددەت. ل بەر لێڤێن گۆل و بێرمان شین دبت. ل ناڤ لات و مێرگ و باخێن كەسك شین دبت. نێركسیۆس ب رەنگێ كولیلكەكێ ڤەگەرییا ژیانێ و هەتا نها ژی هەر ب ناڤێ نێرگز (نێركسیۆس) دهێتە بناڤ كرن.
ئەفسانا نێركسیۆسی، ئەوا ل سەر كولیلكا خوەشكا نێرگزێ دهێتە ڤەگێران، ئەو كولیلكا ل نێزیك نوهالێن ب ئاڤ شین دبت، دیمەنێن جوانی و بەدەوی یێ ب هاویردۆرا خوە د بەخشیت، مرۆڤ دەربرینا خەمگینیێ تێدا دبینت. مرۆڤێن بەرێ دوماهیكا هەر تشتی تێدا ددیت، ئەو ب چەڤەنگێ مرن و نەمانێ دهژمارتن. ب وێ رەنگی نێركسیۆس بوو ئەو گەنجێ ل وێنەیێ خوە شەیدابووی. لێ بەلێ ئیكۆ هەر یا بتنێ یە ل ناڤ بای، ل بیابانان، ل گەلی و زناران، ئۆ ل ناڤ تاری و رۆناهیێ دەنگان ڤەدگێریت.
شرۆڤەكرنا ئەفسانێ
نێرینا ئۆلی
-داهێنەرێ وێ زانایێ ئەلمانی كروزەرە، كۆ ئەو هزر دكەت، ئەفسانە ئێك ژ رێنمایێن ئۆلی یە، ئەو ژ ئەنجامێ سرۆشا ئۆلی یا رەسەن پەیدابوویە، ئەو ب رێكا كۆمێن ئۆلدار ژ بۆ رێڤشتێن داهاتی ب ئاوایەك چەڤەنگی دهێتە ڤەگوهاستن
-نێرینا ئۆلی ل سەر نێركسیۆسی؛ ئەو سزادانا ئیكۆیێ یە، هەكۆ ئەو ل سەر گرەكی ڤەكری روونشتی و ل هاتی و چووییان دنێری، چاخێ دیتی هیرا یا ل مێرێ خوە زیۆسی، كۆ دگەل پەریەكێ بوو، دگەریت، ئەوێ هیرا راوەستاند و ب زمانێ خوەیێ شرین دگەل ئاخڤی هەتا جهێ زیۆسی نەزانیت. هەر وەسا سزایێ خوداڤەندان ل سەر نێركسیۆسی ئەو بوو، چونكۆ ئەو خوبایی ببوو، ژ خوە پێڤە نەددیت و شەیدایێ خوە و لاوینییا خوە ببوو.
-نێرینا سایكۆلۆگی (دەروونی)؛ -ئەوێ ئەڤە ئاشكراكری، سیگمۆند فرویدە، نیشان ب هەبوونا گەلەك وەكهەڤییان ل ناڤبەرا ئەفسانێن ناڤدار و چەڤەنگێن د خەونان دا خویا دبن هەیە، داكۆ دەربرینا پالدەرێن بهێزێن رەمەكێن (غەریزە) مرۆڤی یێن جەستەیی بكەن، لەورا ناڤێ كەساتیێن ئەفسانێن گریكی ل سەر ڤان پالدەران دانایە، هەر وەسا فروید بەرەڤ پالدەرەكی گرنگ چوویە، ئەو ژی خوباییبوون یان ل خوە شەیدابوونە، ئەو ژی دەما خوباییبوون مرۆڤی دگریت، ب جوانی و لاوینییا خوە، ب بەژن بلندی و زراڤییا خوە، ب گەودەیێ خوەیێ ل هەڤهاتی بەنگی دبیت، ل وی دەمی چارەنڤیسێ وی مینا یێ نێركسیۆسی مرنە، لەورا ناڤێ وێ گرێ ب پالدەرێ گرێیا نێرگزیێ هاتیە ب ناڤكرن (ئەو ژ بۆ نێرگزی- نێركسیۆسی ڤەدگەریت).
-نێرینا چەڤەنگی؛ ئەو، كۆ چیرۆكا مرنا نێركسیۆسی چەڤەنگێ نەمانێ (الفناو) یە، ژ بەر كۆ كولیلكا نێرگزێ جوان ڤەدبیت و پاشی بلەز دچرمسیت، ئەو چەڤەنگێ گەشبوونا مرۆڤی یە، ئەوێ زوو هندا دبیت و دگەل رۆژان د چرمسیت.
نێرینا ئەگەری (هۆكاری)
– ئەو ل دەما ئیكۆ ل سەر گرێ بلند روونشتی بوو، ل هاتی و چووییان تەماشەدكر، گاڤا دیتی هیرا ل مێرێ خوە زیۆسی دگەریت، كۆ ئەو دگەل پەرییەك دی بوو، ئەوێ هیرا راوەستاند و ب زمانێ خوە یێ شرین دگەل ئاخڤی، داكۆ هیرا ب سەر جهێ زیۆسی هەل نەبیت، چونكۆ ئیكۆیێ جهێ وی دزانی.
* بابەت بدەستكاری ڤە ژ نێتێ هاتییە وەرگەراندن و بەرهەڤكرن.
