گۆڤارا مەتین گۆڤارا مەتین
ته‌حسین ئیبراهیم دۆسكى
2-2
ل وارێ بابێ دیرۆكا كوردان شه‌ره‌فخانێ بدلیسى، ل وى جهى ب سه‌دان ساڵان میرگه‌هه‌كا كوردان یا مه‌زن و خودان ده‌سهه‌لات لێ هه‌ى، ل وى وارێ ب ده‌هان زانا و شێخێن ناڤدار و خودان بها لێ ژیاین و مرین.. ل نیڤا ڕێ ده‌مێ مرۆڤ ژ ته‌توانا بدلیسێ به‌ر ب مۆشێ ڤه دچت، ل ملێ چه‌پێ گونده‌كێ بچویك و خۆش و بێنفره‌هـ هه‌یه، د هه‌مبێزا گرێ بزاتۆمێ دا و ل ته‌نشت چیایێ كلخارێ یێ نڤستییه، ژ شوینواران دئێته وه‌رگرتن، كو ئه‌و گونده‌كێ گه‌له‌كێ كه‌ڤنه د دیرۆكا ده‌ڤه‌رێ دا، گه‌له‌ك ژ وان ده‌وله‌ت و شارستانییێن د ڤى جهى ڕا ده‌رباسبووین شوینتبلێن خۆ ل ڤێرێ یێن هێلاین، هنده‌ك ژ وان شوینتبلان حه‌تا ئه‌ڤرۆ ژى هێشتا دئاشكه‌رانه.
مه‌لا محه‌مه‌د باقى:
كوڕێ خه‌لیفه مه‌لا عه‌بدللاهییه، ئه‌و ئێك ژ ناڤدارترین زانایێن جیلێ دویێنه ژ زانایێن مالباتا صۆباشییان.. دا‌یكا وى كچا شێخ عه‌بدرره‌حمانێ تاغى بوو، خویشكا شێخ ضیائه‌ددینى بوو ئه‌وێ ب ناڤێ حه‌ضره‌ت دئێته نیاسین.. به‌رى نوكه مه گۆتبوو كو مه‌لا محه‌مه‌د باقى -وه‌كى بابێ خۆ- مه‌لایه‌كێ موجاز بوو، وى ژى فــه‌قــى ب خــودانــكــرن و ئیجازه‌یێن دوازده علمى ددان، ژ بلى مه‌لایێ په‌یوه‌ندییێن وى ب طه‌ریقه‌تا نه‌قشى ژى ڤه ئه‌وا باپیرێ وى یێ دایكێ، پاشى خالێ وى ڕێبه‌رییا وێ دكر دموكومبوون.
د ناڤ زیاره‌تێن گۆڕستانا نوورشینێ دا گۆڕه‌ك هه‌یه ل سه‌ر كێلییێ هاتییه، كو ئه‌ڤه مه‌رقه‌دێ سه‌كینایا كچا مه‌لا فه‌تحوللاهییه كابانییا ســه‌یــدایــێ شـێـخ محه‌مه‌د باقى، سالا بوونا وێ وه‌كى ل سه‌ر كێلییێ هاتى (1918)یه و سالا مرنا وێ (2008)ه.
مه‌لا محه‌مه‌د باقى هه‌شت كوڕ ل پاش خۆ هێلابوون، ئێك ژ وان مه‌لا مه‌ظهه‌ر بوو، ئه‌و ژى زانایه‌كێ سه‌رده‌مێ خۆ بوو، كتێبه‌كا وى ژى ب زمانێ عه‌ربى هه‌یه، هێشتا چاپ نه‌بوویه.
مرنا مه‌لا محه‌مه‌د باقى ل سالا 1972بوو.
عه‌بدرره‌حمان پاشایێ عه‌لائه‌ددین پاشازاده:
ئێك ژ گۆڕێن به‌رچاڤ و خودان دیرۆك یێن كو د ناڤ گــوڕسـتـانــا نـوورشینێ دا هه‌ین، گۆڕا عه‌بدرره‌حمان پاشایه، ئه‌وێ ل سالا 1828 هاتییه كوشتن، ئه‌و ئێك ژ پاشا و مه‌زنێن مالباتا عه‌لائه‌ددین پاشایه.
به‌رى ئه‌م به‌حسێ سه‌رهاتییا عه‌بدرره‌حمان پاشایى بكه‌ین و كانێ بۆچى و چاوا ئه‌و هاتبوو كوشتن، یا باش ئه‌وه ئه‌م ب كورتى به‌حسێ مالباتا وى بكه‌ین.
ئێكه‌مین كه‌س ژ ڤێ مالباتێ ناڤدار بووى و پشتى هنگى مالبات ب نــاڤـێ وى هاتییه نیاسین عه‌لائه‌ددین پاشایه، ئــه‌و -وه‌كى ژ كێلییا گۆڕا وى دئێته وه‌رگرتن- كوڕێ قاسم ئاغایه. بنیاتێ وى ژ عه‌شیره‌تا ڕۆژه‌كییانه چه‌قێ بلباسییان، ئاشكه‌رایه كو ڕۆژه‌كى عه‌شیره‌ته‌كا كوردان یا مه‌زنه، ل ده‌ڤه‌را بدلیسێ دژین، مالباتا میرێن بدلیسێ ژى (كو مالباتا شه‌ره‌فخانێ بدلیسییه) بۆ ڤێ عه‌شیره‌تێ دئێته پالدان.
عه‌لائه‌ددین ئێك ژ ماقویلێن بدلیسێ بوو، ژ به‌لگه‌یه‌كا كه‌ڤن دئێته زانین كو ئه‌و ل سالا 1738 كه‌تخودایێ سلێمان خانێ میرێ بدلیسێ بوو(4)، پشتى هنگى ب ده‌مه‌كێ كێم میره‌كێ دى ب ناڤێ محه‌مه‌د ئه‌مین هاته سه‌ر ته‌ختێ میرنشینا بدلیسێ و وى عه‌لائه‌ددین پاشا وه‌ك (موته‌سه‌للم)(١) هنارته مۆشێ؛ دا ده‌ڤه‌را مۆشێ و ده‌ور و به‌رێن وێ زه‌بت بكه‌ت، خه‌رج و خه‌راجا وان بۆ میرى بهنێرته بدلیسێ، ل دویڤ هنده‌ك به‌لگه‌یان دئێته زانین كو ئه‌و ل سالا 1747 موته‌سه‌للمێ مۆشێ بوو.
ژێ دئێته ڤه‌گوهاستن، كو ده‌مێ ئه‌و ل سه‌ر ڤى كارى ئه‌و كه‌سه‌كێ دژوار و ب هێز بوو، له‌و هنده‌ك هه‌ڤڕكێن وى ژ پاشایێن ئۆسمانى ئه‌و ب زۆردارى و زڤراتییێ سالۆخ ددا، به‌لێ دبت به‌ڕەڤانییا خه‌لكێ ده‌ڤه‌رێ ژ وى ده‌مێ ئۆسمانییان نه‌یاره‌تییا وى دكر، نیشانا نه‌ڕاستییا گۆتنا بۆرى بت.
ل وى ده‌مى میر و میرزایێن بدلیسێ -وه‌كى یێن پتر میرنشینێن كوردان- ئێك نه‌بوون، و د ناڤبه‌را خۆ دا ب هه‌ڤڕكى دچــوون كانێ كى دێ بته میر، ئاشكه‌رایه كو پاشایێن ئۆسمانى ژ لایێ خۆ ڤه ئاگرێ ڤان هه‌ڤڕكییان خۆشتر لێ دكر: دا زێڕ و مالى ژ هه‌ردو لایان بخۆن، ب هێجه‌تا پشته‌ڤانییان وان ل نك سولطانى! دیاره عه‌لائه‌ددین پاشایى ئه‌ڤ كاودانه بۆ خۆ ب ده‌لیڤه زانى كو ده‌سهه‌لاتا خۆ ل مۆشێ و ده‌ور و به‌ران به‌رفره‌هـ بكه‌ت، حه‌تا حوكمێ وى گه‌هشتییه نێزیكى ئه‌رزرۆمێ ب خۆ ژى، جهێ پاشایێ ئۆسمانى حوكم لێ دكر، ناڤ و ده‌نگێن وى وه‌ك حاكمه‌كێ ب هێز ل ده‌ڤه‌رێ به‌لاڤبوون، وى ل سه‌ر ده‌مێ خۆ گرنگییه‌كا مه‌زن ددا ئاڤه‌دانكرنێ، نه‌خاسم ئاڤاكرنا بورج و كه‌لات و جهێن ئاسێ، ژ بلى جهێن خزمه‌تا گشتى؛ تشتێ بوویه ئه‌گه‌ر كو میرێ بدلیسێ و پاشایێ ئه‌رزرۆمێ ژى ژێ بترسن و هزره‌كێ بۆ بكه‌ن.
ل سالا 1754 والییێ ئۆسمانى ل ئه‌رزرۆمێ عه‌بدللاهـ پاشا ب هێڕشه‌كێ بۆ سه‌ر ده‌ڤه‌را مۆشێ ڕابوو، شه‌ڕێ عه‌لائه‌ددین پاشایى و هێزێن وى كر، ئه‌و هه‌مى جهـ خرابكرن یێن وى ئاڤاكرین، دووماهییێ عه‌لائه‌ددین پاشا نه‌چاركر كو بڕەڤت و بچته چیایى.
پشتى ڤێ دیرۆكێ ده‌نگ و باسێن وى د ناڤ به‌رپه‌ڕێن دیرۆكێ دا نینن، ژ كێلییا گۆڕا وى یا كو دكه‌فته ته‌نشت وێ مزگه‌فتێ یا وى ل سالا 1745 ل مۆشێ ئاڤاكرى، دئێته زانین كو ئه‌و ل سالا 1171 مشه‌ختى (به‌رانبه‌ر 1757 ز) مربوو.
د كێلییه‌كا درێژ دا یا كو ل به‌ر سه‌رێ وى هاتییه چكلاندن هژماره‌كا مه‌دح و سالۆخه‌تان بۆ وى هاتییه ده‌سنیشانكرن، ژ وان ئه‌و (په‌ناه جمله كردستانه، بابى ملجأ الحاجات إیدى، نائل مقصود أنوردى..)، ئه‌ڤه هندێ دگه‌هینت كو ئه‌و مرۆڤه‌ك بوو هه‌وجه‌ییێن خه‌لكى دقه‌تاندن.
پشتى عه‌لائه‌ددین مرى ب پتر ژ سه‌د سالان ژى دوونده‌ها وى ل ده‌ڤه‌را مۆشێ دده‌سهه‌لاتدار بوون، كوڕێ وى مه‌قصوود پاشایى جهێ وى گرت، ئه‌و ژى وه‌كى بابێ خۆ كه‌سه‌ێ ب هێز بوو، ئه‌و ئێكه‌مین كه‌س بوو ژ ڤێ مالباتێ مه‌نصبێ (میرێ میران) وه‌رگرتى ل سالا 1777 ز، مه‌قصوود پاشا ل سالا 1787 مربوو، پشتى وى كوڕێ وى مراد پاشایى جهێ وى گرتبوو، وى ژى روتبه‌یا (میرێ میران) ژ ده‌وله‌تێ وه‌رگرتبوو، مرنا وى ل سالا 1808 بوو.
پشتى مرنا مراد پاشایى بۆ ده‌مێ سێ هه‌یڤان كوڕێ وى میرزایى ل جهێ وى ده‌سهه‌لات وه‌رگرت، به‌لێ مامێ وى یووسف به‌گێ كوڕێ مراد پاشایى هه‌ڤڕكییا وى كر و ئه‌و لادا، ل جهێ وى حوكم كر، پاشى ل سالا 1811 یووسف پاشا ژى هاته لادان و سه‌لیم به‌گێ كوڕێ مراد پاشایى ل جهێ وى هاته دانان..
بۆ ده‌مێ چه‌ند ساله‌كان هه‌ڤڕكى د ناڤبه‌را به‌گێن مالباتێ دا په‌یدابوو، سه‌لیم پاشا ژ لایێ ده‌وله‌تێ ڤه هاته لادان، ئه‌حمه‌د پاشایێ كوڕێ یووسف پاشایى ل جهێ وى هاته ته‌عیینكرن، پاشى ل سالا 1827 ســه‌لـیــم پـاشـایى ئه‌حمه‌د پاشا كوشت، پاشى هه‌ر د وێ سالێ دا سه‌لیم پاشا ژى ب ده‌ستێ والییێ ئه‌رزرۆمێ یێ ئۆسمانى غالب پاشایێ هاته كوشتن، غالب پاشا هاته مۆشێ و بڕیارا وى ئه‌و بوو عه‌بدرره‌حمان پاشایێ كوڕێ میرزایێ كوڕێ مراد پاشایى بكه‌ته مه‌زنێ مۆشێ.
عه‌بدره‌حمان پاشایى ئه‌مین به‌گێ كوڕێ یووسف پاشایى وه‌ك كه‌تخودایێ مۆشێ دانا، پاشى پشتى ده‌مه‌كى وى ئه‌و ژ ڤى مه‌نصبى ده‌رێخست و ئه‌و كره ده‌رێ، ڤێ چه‌ندێ كه‌رب د دلێ ئه‌مین به‌گێ دا په‌یداكر دژى عه‌بدرره‌حمان پاشایى، له‌و وى بڕیار دا تۆلا خۆ ژێ بستینت.
بۆ ب جهئینانا ڤێ ئارمانجا خۆ ئه‌مین به‌گێ برایێن خۆ دانه ل گــه‌ل خــۆ و چــوونــه د ڕێكا عه‌بدرره‌حمان پاشایى دا ده‌مێ ئه‌و ژ بدلیسێ دهات و به‌ر ب مۆشێ ڤه دچوو، د ڕێكێ دا ل نێزیكى گوندێ نوورشینێ وان كه‌مینه‌ك بۆ وى دانا، ل 16 شوالا سالا 1243 (30 نیسانا 1828) وان هـنـده‌ك دربـێـن كوژه‌ك لێدان، ل سه‌رى عه‌بدرره‌حمان پاشا بریندار بوو، خه‌لكى ئه‌و گه‌هانده نوورشینێ، به‌لێ ژ به‌ر برینێن وى یێن دژوار پشتى چه‌ند ڕۆژە‌كان ئه‌و مر، ئاخا وى كه‌فته ناڤ گۆڕستانا گوندێ نوورشینێ.
ل سه‌ر وێ كێلییا كو ل به‌ر سه‌رێ وى هه‌ى ئــه‌ڤ نڤیسینه ب زمانێ عه‌ره‌بى هه‌یه: ((هذا مرقد السعید الشهید المرحوم المغفور صاحب الفضل والإحسان مفخرة الأعیان فائق الأقران، قصیر العمر، أمیر الأمراء، عبد الرحمن پاشا بن أمیر الأجل میرزا پاشا الـ… في الآخرة ما یشاء توفي في … شوال سنة 1243)) (٢).
ل ســه‌ر كێلییا وى یا دى ئه‌وا دكه‌فته بن پییان نڤیسه‌كا ب زمانێ توركییا ئۆسمانى هه‌یه.
ئه‌مین پاشا پشتى هنگى ڕەڤى و چوو ده‌ڤه‌را سلیڤا، به‌لێ پشتى ده‌مه‌كى زڤڕى و بوو (موته‌سه‌للمێ) مۆشێ، پشتى ژیانه‌كا تێر خۆشى و نه‌خۆشى ئه‌و ل سالا 1258 مشه‌ختى (به‌رانبه‌ر 1843 ز) مربوو.
مه‌رقه‌دێ شێخ عه‌بدرره‌حمانێ تاغى:
هه‌ر چه‌نده گوندێ نوورشینێ -وه‌كى ل ده‌سپێكى ژى مه گۆتى- ئێك ژ جهێن ناڤدار و كه‌ڤنێن ده‌ڤه‌را بدلیسێیه، به‌لێ ناڤ و ده‌نگێن ڤى گوندى د ناڤ كوردان دا هێشتا پتر به‌لاڤبوون پشتى ئێك ژ ناڤدارترین ته‌كیایێن طه‌ریقه‌تا نه‌قشبه‌ندییان ل نیڤا دویێ ژ ســه‌دســالا نــۆزدێ زایـیـنـى لێ هاتییه دامه‌زراندن ل سه‌ر ده‌ستێ شێخ عه‌بدرره‌حمانێ تاغى.
شێخ عه‌بدرره‌حمان هه‌ر چه‌نده بۆ گوندێ تاغێ (یان تاخێ) دئێته پالدان ژى، ئه‌و گونده‌كێ ده‌ڤه‌را هیزانێیه ل بدلیسێ، بــه‌لــێ بـنـیـاتـێ مـالـبـاتــا وى ژ ده‌ڤــه‌را شێروانه ئه‌وا نوكه سه‌ر ب ویلایه‌تا سێرتێ ڤه.. بابێ وى مه‌لا مه‌حموود ژ گوندێ ماویتێیه ئه‌وێ دكه‌فته ده‌ڤه‌را شێروان، ئه‌و ژ ئویجاخا حسامانه، به‌لێ مالباتا وان ل سه‌ر ده‌مێ باپیرێ وان صووفى یووسفى خۆ ڤه‌گوهاستبوو ده‌ڤه‌را هیزانێ و بووبوونه ژ مه‌نسووبێن مالباتا شێخێ ئه‌رواسێ.
شێخ عه‌بدرره‌حمان ل سالا 1831 هاتبوو سه‌ر دنیایێ، وى خواندنا خۆ ل نك گه‌له‌ك سه‌یدایان وه‌رگرتبوو، مه‌لا عه‌بدرره‌حمانێ مه‌لاكه‌ندى ئێك ژ ناڤدارترین سه‌یدایێن وى بوو، به‌رى ئه‌و خواندنا خۆ یا ڕێزێ تمام بكه‌ت، وى قه‌ستا سه‌ید صبغه‌توللاهێ هیزانى كر، كو ئێك ژ خه‌لیفه‌یێن سه‌ید طاهایێ نهرى بوو، ل سه‌ر ده‌ستێ وى طه‌ریقه‌تا نه‌قشبه‌ندییان وه‌رگرت، بوو خه‌لیفه‌یێ وى.. به‌رى نوكه مه ئیشاره‌ت دابوو هندێ پشتى مرنا سه‌ید صبعه‌توللاهێ هیزانى، وى خۆ ژ ده‌ڤه‌را هیزانێ ڤه‌گوهاست، ب لایێ بدلیسێ و ده‌ور و به‌رێن وێ ڤه چوو، پاشى ل سه‌ر داخوازا هه‌ردو هه‌ڤال و خه‌لیفه‌یێن وى شێخ عه‌بدللاهـ و مه‌لا ره‌شیدێ نوورشینى، ئه‌وێن به‌رى نوكه مه به‌حسێ وان كرى، ئه‌و به‌ر ب گوندێ نوورشینێ ڤه چوو، و مه‌دره‌سه و ته‌كیایا خۆ ل وێرێ دانا.
پشتى دامه‌زراندنا مه‌دره‌سه و ته‌كیایا نوورشینێ، گه‌له‌ك فه‌قى و موریدان قه‌ستا وێرێ كر، ئه‌و بوو مه‌ركه‌زه‌كێ ناڤدارێ علمى و طه‌ریقه‌تێ ل كوردستانێ، ل سالا 1887 ز وه‌غه‌را دووماهییێ ل گوندێ نوورشینێ كربوو، هــژمــاره‌كــا خـه‌لیفه‌یان ل پاش خۆ هێلابوو، ژ وان: زاڤایێ وى مه‌لا فه‌تحوللاهێ وه‌رقانسى.
هژماره‌كا كتێب و مه‌كتووباتان ل دۆر ته‌صه‌ووفێ ب زمانێ عه‌ره‌بى ل پاش خۆ هێلاینه، كوڕێ وى شێخ ضیائه‌ددینى كتێبه‌كا بچویك ب زمانێ عه‌ره‌بى ل دۆر ژیانا وى نڤیسییه، ئه‌و هه‌مى یێن هاتینه چاپكرن.
زیاره‌تێ شێخێ تاغى و یێن گه‌له‌ك ژ خه‌لكێ مالباتا وى و خه‌لیفه و موریدێن وى نوكه ل گۆڕستانا گوندێ نوورشینێ دئاشكه‌رانه.
شێخ محه‌مه‌د ضیائه‌ددین (حه‌ضره‌ت):
وه‌كى مه دیاركرى شێخ محه‌مه‌د ضیائه‌ددین ئه‌وێ ب ناڤێ (حه‌ضره‌ت) دئێته نیاسین، كوڕێ شێخ عه‌بدرره‌حمانێ تاغى بوو، ل ده‌ڤه‌را هیزانێ ل سالا 1855 هاتبوو سه‌ر دنیایێ، ل نك بابێ خۆ و ل سه‌ر ده‌ستێ وى هاته په‌روه‌رده‌كرن، پاشى ئیجازه‌یا مه‌لاتییێ و یا طه‌ریقه‌تێ ژى ژ خه‌لیفه‌یێ بابێ خۆ مه‌لا فه‌تحوللاهێ وه‌رقانسى وه‌رگرت، پشتى مرنا وه‌رقانسى ل سالا 1900 ئه‌و هاته پێش و وه‌ك شێخێ ته‌كیایا نوورشینێ هاته نیاسین، وى ژى وه‌كى بابێ خۆ هژماره‌كا خه‌لیفه‌یان هه‌بوون، ئێك ژ وان مه‌لا محه‌مه‌دێ شێروانییه، مه‌لایێ مه‌زن.
ل سالا 1924 ل نوورشینێ وه‌غه‌را دووماهییێ كربوو، ئه‌و ب ڕه‌خ یێ بابێ وى ڤه یێ هاتییه ڤه‌شارتن.
شێخ ضیائه‌ددینى هژماره‌كا كتێب و به‌رهه‌مان ب زمانێ عه‌ره‌بى هه‌نه، یێن هاتینه چاپكرن، شعره‌كا وى یا كرمانجى ژى د ده‌ســت مـــه دا هــه‌یـــه، تـشـتــێ هـنــدێ دگه‌هینت، كو ئه‌و ئێك ژ شاعرێن مه یێن كلاسیكى بوو.
د ده‌سپێكا شعرا خۆ دا دبێژت:
شه‌مسێ ئه‌فلاكێ عه‌لائى
كه‌وكه‌با نه‌جما جه‌لائى
مه‌طله‌عا حوسنا به‌هائى
هه‌ر تووى دوررا موبین
و ل دووماهییێ دبێژت:
هه‌ردو برهان دایه به‌رقه
یه‌ك ل غه‌ربه یه‌ك ل شه‌رقه
لێ ضیاء بوو مه‌ست وغه‌رقه
ژێ دچیت نال و حه‌نین
مه‌لایێ مه‌زن:
مه‌لا محه‌مه‌د ئه‌مینێ شێروانى، ئه‌وێ ب ناسناڤێ مه‌لایێ مه‌زن دئێته نیاسین، د بنیات دا خه‌لكێ گوندێ (قورسنجێ) یه كو ئێك ژ گوندێن ده‌ڤه‌را شێروانه، شێخێ تاغى زه‌لامێ خاله‌تا وى بوو، ژ لایه‌كێ ده ڤه ئه‌و زاڤایێ شێخى بوو، ئه‌و و كوڕ خاله‌تێ خۆ شێخ محه‌مه‌د ضیائه‌ددین هه‌ڤالێن ئێك یێن زارۆكینییێ بوون، وان پێكڤه فه‌قیاتى ژى ل نك مه‌لا فه‌تحوللاهێ وه‌رقانسى كربوو، ئیجازه‌یا مه‌لاتییێ ژێ ستاندبوو.
مه‌لایێ مه‌زن د طه‌ریقه‌تێ دا خه‌لیفه‌یێ شێخ ضیائه‌ددینى بوو، وى پترییا ژیانا خۆ ل نوورشینێ بربوو سه‌رى و مرنا وى ژى هه‌ر ل وێرێ بوو، ل سالا 1934 ز، زیاره‌تێ وى یێ نێزیكه ژ زیاره‌تێ شێخێ تاغى.
مه‌لایێ مه‌زن ئێك ژ شاعرێن مه یێن كلاسیكه، هژماره‌كا شعرێن وى یێن كرمانجى د ده‌ست مه دا هه‌نه.
ژێده‌ر و په‌راوێز:
- موته‌سه‌للم ل سه‌ر زه‌مانێ ئۆسمانییان بۆ وى مرۆڤى دهاته گۆتن یێ والى یان حاكمى پێش خۆ ڤه و ب ڕه‌نگه‌كێ به‌روه‌خت دكره مه‌زنێ جهه‌كى، و كارێ وى یێ سه‌ره‌كى ئه‌و بوو باخ و خه‌راجان ژ خه‌لكى كۆم بكه‌ت و بۆ حاكمى بهنێرت، یه‌عنى: هه‌ر وه‌كى جابییێ ضه‌ریبه‌یان بوو.
- ئه‌و جهێن مه خال داناین نڤیسین باش نائێته خواندن.
