گۆڤارا مەتین گۆڤارا مەتین
رەمەزان باکوور – ئەزمیر
ل باکوورێ کوردستانێ، دەما مرۆڤ ب ھووری بالا خوە ددە سەر رەوشا زمانێ کوردی، ترسەکە مەزن دکەڤە دلێ مرۆڤ. ژ بەر نەتەوە ب زمانێ خوە و وەلات ژی ب نەتەوەیا خوە ھەیە، زمان د ھەبوون و نەبوونێ دا سەدەما سەرەکەیە.
گەلەک سەدەمێن ڤێ خەتەرییا ل سەر زمانێ کوردی ھەنە، خەتەرییا سەرەکە و ھەری مەزن بێگومان بێ دەولەتی و بێ دەستھەلاتدارییە، بێ دەولەت و دەستھلاتداری مانا نەتەوا کورد، مژارەکە کوور و دیرۆکی یە، ئانکو کێشەیەکە سیاسی یا کوردانە چ ل ناڤخوەیی و چ ژی ل قادا ناڤنەتەوی، بێ ھێڤیبوونا ژ ھەوڵ و بزاڤێن سیاسی باندۆرەکە گەلەک مەزنە!
ل پەی وان سەدەمێن ئابۆری، چاندی و جڤاکی تێن. ھەر چەند سەدەمێن جودا ھەبن ژی، سەدەما سیاسی بنگەھا سەدەمێن ئابۆری، چاندی و جڤاکی نە و ئەڤ سەدەمێن دن ژی تێرا خوە ب باندۆرن، تشتەکە بالکێشە؛ ل سەرانسەرێ کوردستانێ گەلێ کورد ژ ڤێ خەتەرییا ل باکوورێ کوردستانێ ئاگاھدارە، یا بالکێشتر خەمسارییا بەرپرسیار و پەیوەنددارایە، ب رایا من خەتەرییا ل سەر زمانێ کوردی ب قاسی ئازادییا گەلێ کورد و کوردستانێ گرنگە، زمان نەبە نەتەو بێ واتە دبە، نەتەو بێ واتە ببە وەلات بێ واتە دبە، ژ ناڤچوونا وەلاتەکێ ب زمان دەست پێ دکە، ئەم دێ ڤان سەدەمێن جودا لێ ب ھەڤڤە گرێداییە کۆ ب کورتاسی بنرخینن؛
-1 سەدەما بێ دەولەتی و بێ دەستھەلاتداریێ (سەدەما سیاسی)
ل باکوورێ کوردستانێ گەلەک جاران کێشەیا زمانێ کوردی ھاتییە رۆژەڤێ، لێ ل باکوورێ کوردستانێ کێشەیا زمان ب دیرۆکا سەدسالا داوی دەست پێ کرییە.
د دیرۆکا رۆژھلاتا ناڤین دا، چەرخ ب چەرخ دەستھلاتداری کەتییە دەستێ ئیمپراتۆری و دەولەتێن جودا. ڤان دەولەت و ئیمپراتۆرییان نەتەوە یێن ھەرێمێ ھەموو خستینە بن دەستھلاتدارییا خوە، بەلێ چو جاران حاشاتی و ئینکارکرنا چو نەتەوە و چو زمانان نە ھاتیە کرن، پشتی شەرێ جیھانی یێ یەکێ ب پارچەبوونا کوردستانێ و دامەزراندنا دەولەتێن نەتەوەیی ل ھەرێمێ ب تایبەتی دەولەتا ترکیێ حاشاتی و ئینکارا کوردان و زمانێ کوردی کرییە، نەتەوا کورد ژ بۆ ھەبوونا خوە خەتەری دیتنە و دبینن. ترکیێ ھەمی دەمان ژ بۆ زمانێ کوردی نەبە زمانەکی فەرمی و پەروەردەیا زمانێ کوردی نەیێ کرن، چ ئەشکەرە و چ ب دبلۆماسییا ڤەشارتی زەخت ل دەولەتێن دەوروبەر کریە و ژ بۆ ڤێ مژارێ پەیمان ب دەولەتێن دەوروبەر کرینە. پەیمانا سەعەد ئابادێ یەک ژ وان پەیمانایە.
ب سالێن دۆمدرێژ ئاخافتنا ب زمانێ کوردی ل باکوورێ کوردستانێ ھاتیە قەدەغەکرن، د زانینگەھێن دەولەتێ دە، د دەربارێ کوردان و زمانێ کوردی دە یەک پەیڤ نینە، ئەڤ ژی تێ وێ واتەیێ؛ ل باکوورێ کوردستانێ کێشەیا زمان د دەولەتا ترکیێ دە کێشەیەکە یاسایی – حقوقی یە، ھەر چەندی د سالا ٢٠١٢ یان ل دبستانێن ناڤەندی، رێ ل بەر پەروەردا زمانێ کوردی ھاتبە ڤەکرنێ ژی، بەلێ د زانینگەھێن دەولەتێ دە پەروەردا زمانێ کوردی تنەیە، ئەو ب پەروەردەیا زمانێن ماینە زیندی، ھاتینە ل قەلەمدان.
د ڤان سالێن داوی دە ب ھەوڵ و بزاڤێن زانستی و ب رێبازێن جودا یێن تەکنۆلۆژیا ڤێ سەردەمێ دخوازن زمانێ کوردی تێک ببن، ئەو ژی ب چەوساندن و ترساندنێ، ب کۆڤبەریێ، ب ھێجەتا تاوانێن سیاسی و پەروەردەیا پولێن پێش دبستانێ…ھتد. ھەما بێژە نێزی ئارمانجا خوە بوونە، ئێدی نە ب تەنێ ل باژارێن مەزن، ل گوندێن کوردستانێ ژی نفشێ نوی یێ کوردان ب ترکی دئاخڤن.
ھەموو دەولەتێن جیھانێ، ژ بۆ خوەش ئاخافتن، پێشئخستن و تێگەھشتنێ سازییێن زمانێ یێن فەرمی ھەنە. زمان ب ھەوڵ و بزاڤێن تاکە کەسی نایێ پاراستن، ژ ئالیێ سیاسی ھەتا کورد نەبن خوەدی ستاتۆ، و د ناڤەندێن ناڤ دەولەتی دە ب فەرمی نەیێ قەبوولکرن و پەروەردە دەست پێ نەکە، زمانێ کوردی ژ ڤێ خەتەرەیێ خلاس نابە!
-2 سەدەمێن ئابۆری
سەدەمێن ئابۆری ئێکە ژ سەدەمێن تێکچوون و لاوازبوونا زمانێ کوردی. ب ھێجەتێن جودا جودا (د شەرێ تیرۆرێ دا کو خەلکێ کوردستانێ ژ ئالیێ ئابۆریڤە، نە بە خوەدانێن ئابۆرەکە باش و ھەژمارا شینیێن باژارێن کوردستانێ ب ھەژمارا خوە نە ببنە ھێزەکە مەزن) رێگری ل بەر پێشڤەچوونا ئابۆرا کوردستانێ ھاتیە کرن و ھێ ژی تێ کرن، ئەڤ ژی د بە سەدەم دا شێنیێن باژارێن کوردستانێ ژ بۆ دەبارا خوە کۆچی باژارێن دن ئێن رۆژاڤایێ ترکیێ ببن. ژبەر ڤی ئاوای خەلکێ کورد د سووک و بازاران دا فێری ئاخفتنا زمانێ ترکی کرن و بوونە ئەگەر بۆ کو، زمانێ کوردی ئاسیمیلەسە ببە. ھەروەسا داکو زمانێ کوردی نەبە زمانێ دەبار و ژینێ، ئیرۆ ھەژمارا کوردێن ل باژارێن ترکیێ گەلەک ژ ھەژمارا ئاکنجیێن گوند و باژارێن کوردستانێ زێدەترە و زارۆکێن ھەموویان کوردی نزانن!
-3 سەدەمێن چاندی
ھەر دەما چ بەرھەمەکی وێژەیی و ھونەری بیت و بھێتە تۆمارکرن، ب چ زمان بە دبە بەرھەمێ و زمان و وێ نەتەوەیێ و نڤییسکار و ھونەرمەندێن وان بەرھەمان ژی دبنە خزمەتکارێن وی زمان و وێ نەتەوەیێ. مخابن، پڕانیا نڤیسکار، ھونەرمەند، شانۆگەر و ئەکتەرێن سینەمایا ترکیێ کوردن! بەلێ ژ بۆ بەرژەوەندیێن خوە یێن کەسایەتی ئەو چاندا کوردی ب ھونەرا خوە ب زمانێ ترکی پێشکێش دکن. یاشار کەمال چەند کەسەکێ ب ئەسلێ خوە کورد بە ژی، بەلێ ئەو وێژەکارەکی زمانێ ترکییە، ھەر چەند یلماز گوونەی کەسەکی کورد بە و کەسەکی وەلاتپارێز بە ژی ل جیھانێ وەکی ئەکتەرەکێ سینەمایا ترکان تێ ناسین و زانین. ب سەدان میناکێن وەکی ڤان کەسێن ناڤدار ھەن.
-4 سەدەمێن جڤاکی
مخابن ل باکوورێ کوردستانێ زمانێ کوردی، د مەدیا جڤاکی (Social Media) دە ب زمانەکی مری و لاواز، ب زمانێ سەردەستا و زمانەکی خراب چێکری تێ بکارانین. ھەڤکاری و ھەماھەنگییەک نینە، ئەم کورد نە خوودانێن زمانەکی ئێکگرتی نە، ھەر ھەرێم دەڤۆک و زاراڤەیێن خوە ب کار تینە، ئەڤ ژی دبە کێشەیا فەھمکرن و تێگەھشتنێ. ل دبستانێن سەرەتایی ھەتا زانینگەھا پەروەردە ب زمانێ ترکی تێ کرن. نفشێ نوی یێ کوردان و خوەندەڤان ب زمانێ ترکی پەروەردەیێ دبینن. ئەو نفشێ نھا یێ داوییێ نفشێ تەکنۆلۆژیا ڤێ سەردەمێیە. دەما ئالاڤێن تەکنۆلۆژییا ڤێ سەردەمێ بۆ پەروەدەیێ، ئەو زمانێ ترکی وەکی ب ساناھیترین زمان بکارتینن. زمانێ وان یێ مەدیا جڤاکی دبە زمانێ ترکی، وەکی دن خۆف و ترسەکە دایک و باڤان ژی ھەیە، ب باوەرییا وان دەما زارۆکێن وان فێری ترکی نەبن، دێ د دبستاناندا سەرکەفتی نەبن، ئەڤ ژی شاشییەکە مەزنە!
دناڤ مالباتێ دە دایک و باڤ ب زمانێ کوردی ب زارۆکێن خوەڕە نا ئاخڤن، ئەڤژی پرسگرێکەک دەرونی و چاڤترساندنا خەلکێ باکوورێ کوردستانێ یە. دەما دایک و مالبات ب زارۆکێن خوەڕە ب زمانێ خوە نە ئاخڤن واتا و ناڤەرۆکا کوور یا زمان ژ ناڤ دچە. مەزنان گۆتیە:»یێ ل شیر گرتی ل شوار دھێلە.» داما فێربوون ژ تەمەنێ شیرخوەریێ دەست پێ نەکە، دێ ژبیر بکە، یێن پشتی تەمەنێ شیرخوەریێ فێری زمان بوو، مخابن قالکا زمان دزانە و قاکلێ نزان.
ئەنجام؛
پاراستنا زمان ل پێشەرۆژێ مسۆگەرکرنا وەلاتەکێ ئازادە، مخابن ماکا ھەموو زمانێن ئاری ل باکوورێ کوردستانێ بێی ھاوار و بانگین ل بەر سەکەراتێیە.
