گۆڤارا مەتین گۆڤارا مەتین
خالد ئەحمەد بادی
جیهان و دەڤەرا رۆژهەلاتا ناڤەراست یا بەر ب رەوشەكا ئالۆز و ترسناک ڤە دچیت، ب تایبەت ژ ئالییێ ئابووری و ئاساییشا خوڕاكی و نەتەوەیی ڤە، هەروەسا جیهان و رۆژهەلاتا ناڤەراست ژی یا بەر ب قەیران و پرسێن سروشتی ڤە دچیت، ئانكو جیهان ب گشتی یا بەر ب پێلەك و باڕۆڤەكا قەیران و پرسگرێكان ڤە دچیت، كو پتر رەوش ئالۆز و گرێکدار دبیت، چەندین پرسێن ترسناك پەیدا دبن، كو د ڤان هەڤسەنگییێن بەر ب هەرێمێ ڤە دهێن پشكەكا مەزن بۆ كوردان دكەڤیت، كو مەترسیێ ل سەر ئاساییشا نەتەوەییا كوردان دروست دكەت.
كۆمەكا قەیران و باڕۆڤێن بهێز دڤێت سەرێ خۆ هەلدەن، بەلێ بەرگریكرن دروست دبیت بەرامبەر پرسێن ل سەری مە دیار کرین، ئەو ژی ژ ئالییێ كوردان ڤە و ب تایبەت هەرێما كوردستانێ. بوویەرێن جۆراوجۆر، ب هێزەكا مەزن و ب شێوەیەكێ بلەز دهێن و پترییا وەلاتان كەفتینە د مەترسییێ دا، ب بۆچوونا من؛ ئەگەرێن سەرهلدانا ڤان رەوش و قەیرانان ژی ئەوە، كو مللەتێن جیهانێ ژ زۆر پرسێن ستراتیجی و گشتی دویر كەفتینە مینا چاندنێ، كو مللەتێن جیهانێ ژ چاندنێ بەر ب پێشەسازییێ ڤە چووینە، ئانكو ژ گونداتییێ بەر ب باژێربوونێ ڤە چوون و چاندن و بەرهەمێن ناڤخۆیی بجھ هێلان. ئەڤێ دیاردا شاش كارتێكرن ل سەر هەمی رەوشا كرن، ب تایبەت رەوشا ئاساییشا نەتەوەیی و خۆڕاكی و ئابووری كرن، هەلبەت كارتێكرنێ دكەتە سەر ئاساییشا نەتەوەیی ژی ب شێوەكێ بەرچاڤ.
ب درێژاهییا دیرۆكێ، مللەتێ كورد كەفتییە بەر گەف و هێرشێن دوژمنان و زۆر كارتێكرن ل مللەتێ كورد كرییە ژ ئالییێ سیاسی، دارایی، جڤاكی، ئابووری، رەوشەنبیری و هتد. كورد و كوردستان بەر ب مەترسییێ ڤە برینە، چونكی كوردان ئابوورەكێ ب هێز و ئاساییشەكا بهێز و هزرەكا پۆلایی یا بهێز هەبوو، كو ل سەر دەمێن كەڤن دا كوردان ل دەولەتا عیراقێ ب رێژەكا بلند پشتبەستن ل سەر كەرەستە، ماددە، بەرهەمێ كورد و كوردستانێ دكر، دو ئیدیەمێن گرێدایی هەڤدو هەنە، ئەو ژی ئاساییشا نەتەوەیی و ئاساییشا خۆڕاكی. هەروەسا چەندین چەق و لق ژ ئاساییشا نەتەوەیی دچن؛ ئەو ژی ئاساییشا ئاڤێ، ئەردی، زانستی، جڤاكی، سەقایی، جیۆپۆلۆتیكی، جوگرافی، ئاسمانی و هتد. ب تایبەت ل ڤی سەردەمی، كو جیهان هەمی تێدا دبۆریت ئاساییشا نەتەوەیی كارتێكرنێن راستەوخۆ و زیندی دكەتە سەر مللەت و نەتەوە و وەلاتان. هەمی بوویەر و زۆلم وستەم و هێرشێن ل سەر كوردان، مللەتێ كورد نەچار كرییە، كو بەڕەڤانیێ ژ خۆ ژ خاك و ئالا و داهاتێ كوردستانێ بكەن و ببنە پالدەرەكێ بهێز ژ بۆ پێشڤەبرنا رەوشا كوردستانێ، پێشمەرگە و شۆڕەشڤانێن خەباتكەر، شییان هندەك سنوران بدانن و خاكا كوردستانێ و ئاساییشا خۆ یا نەتەوەیی بپارێزن، چونكی د سروشتێ دەڤەرا كورد تێدا، كو هەرێما كوردستانێ و وەلاتێن هەرێمی یێن كورد تێدا، وێ چەندێ دسەلمینیت د ناڤبەرا چەندین بەرژەوەندیخواز و هەڤبەرژەوەندان دایە، ئانكو كورد و هەرێما كوردستانێ ب هێزا خۆ یا كێم شییایە قەوارێ هەرێما كوردستانێ ل ناڤ گورگێن دەڤبخوین و هۆڤێن هار و دژوار بپارێزیت، هەروەسا هەرێم شییایە بەلانسا خۆ ڕاگریت. دیسان پشكەكا كێم ژ ئاساییشا خۆ یا نەتەوەیی ژ زلهێز و بڕیار بدەستێن ناڤەندێن بلندێن جیهانێ بپارێزیت.
هەکە لاپەڕێن دیرۆكێ ڤەدەین و لێنێڕینەكێ ل ناڤەرۆكا وێ بدەین، دێ بینین وەلاتێن زلهێز و زەبەلاح و هەرێمی و بیانی، ئاراستەیا حەزێن خۆ بەر ب كوردستانێڤە ئیناینە. هەر ژ كەڤندا دلێ خۆ برینە داهاتێ كوردستانێ و تا رادەیەکێ شییاینە ئابوورێ كوردستانێ لاواز بكەن. ئەو ژێدەرێن داهاتی و كەرەستێن ل كوردستانێ هەین، بكەنە دبن دەستێ خۆڤە و مللەتێ كورد بێبەهر بكەن ژ هەر ماف و داهات و بەرهەمەكی. دوژمن شیایە هەمی سەروەت و سامانێ پڕبهایێ كوردستانێ، بۆ خۆ بكاربینن؛ تا رادەیەكێ زێدە وان خێروبێرێن كوردستانێ بۆ خۆ ببەن. لەوما ل شوینا كوردستان بەر ب پێشڤە بچیت، پیچەك پاشكەفتن بخۆڤە دیتبوو، رەوشا كوردستانێ ژ باشییێ و ئابوورەكێ بهێز و هێزەكا خورستی، دوژمنان كوردستان رۆژ بۆ رۆژێ بەر ب خرابتر و ئالۆزترڤە برییە، كوردستان داگیركرییە. هەکە سەح بكەینە دورهێل و كەتواری، دوژمنان ب تنێ ژ ئالییێ لەشكەری ڤە كوردستان داگیر نەكر، بەلكو ژ ئالییێ نە راستەوخۆڤە؛ كوردستان داگیر كرییە، بەلێ ژ ئالییێ ئابووری ڤە دوژمنێن مللەتێ كورد، كوردستان داگیرکرییە.
هەروەسا دوژمن باش دزانن كوردستان ب ژێدەرێن سروشتی یا زەنگینە، مینا فوسفات، كبریت، گاز، غاز و كانزایان. هەروەسا ب باران و بەفر و دارستان و عەمبارییا ئاڤێ، گیاندارێن كویڤی، جهێ چاندنێ، كەش و هەوایەكێ گونجایى بۆ هەر جورەکێ چاندنێ، هەکە كوردستان ژی دا هێتە پشتگوھ هاڤێتن، مینا زۆر وەلاتێن جیهانێ، لەوما بەرێز نێچیرڤان بارزانی ل كۆنفرانسەكێ ل وەلاتێ ئەمریكا گۆتییە (ل سالا 1975ێ مللەتێ كورد د گازا كەركووكێ دا هاتە سۆتن، نوكە ژی ئەم دترسین كورد د ئاڤا خۆ بخۆ دا بهێتە خەندقاندن). بەلێ سیاسەتا دەرڤە یا كوردان و رەوشا جیهانێ یا سیاسی، جڤاكی و ئابووری هاتییە گوهۆڕین و مللەتێ كورد بوویە ژمارە و گەلەک جاران حساب بۆ هەرێما كوردستانێ و مللەتێ كورد ل ناڤەندێن جیهانی دا دهێتە كرن.
وەكو مە ئاماژە پێ دایی، ل هەمی قووناغان ل دەمێ هەمی دەستهەلاتدار و حكومدارێن ل عیراقێ دەستهەلات وەرگرتی و بووینە خودان بڕیار، وان بێ جوداهی و هەر ئەو سیاسەت پەیرەو كرییە و سیاسەتا یێن بەراهیكا وان ئەو سیاسەت پەیرەو كری بەرامبەر گەلێ كورد ل كوردستانا باشوور، كو نوكە هەرێما كوردستانێ یە، ئانكو هەر لایەنەك یان كەسەكێ بوویە دەستهەلاتدار ل عیراقێ ل رێزا ئێكێ و خالا سەرەكی و ل سەرێ بەرنامێ وانان بۆ خۆ دانایى، ب تنێ كاركرن و نەهێلان و بنبڕكرن و قڕكرنا مللەتێ كورد بوو، تا نوكە ژی ل ڤان سەردەمێن جیهان بەر ب قووناغێن پێشكەفتن و جیهانگیرییێ ڤە چوویی، تا نوكە ژی دەستهەلاتدارێن عیراقێ یێ ل سەر پرسێن كلاسیك كار دكەن و هەر تەعریب یا دهێتە كرن و ناهێلن كورد ب مافێن خۆ شاد ببن، تا نوكە ژی یێ مافێ گەلێ كورد دخون و كورد هاتینە بێبەهركرن ژ مافێن خۆ یێن رەوا.
رەوشا نوكە پەیدا بوویی ل هەرێما كوردستانێ ژلایێ حكومڕان و دەستهەلاتدارێن عیراقا فیدرال ڤە ل دژی مللەتێ كورد و خەلكێ هەرێما كوردستانی، ژ بڕینا بەهرا بودجا هەرێمێ و ناكۆكییێن د ناڤبەرا هەڤلێر و بەغدا دا و پەیدابوونا شەڕێ تیرۆرستێن قاعیدە و رێكخراوێن تیرۆرستی ب تایبەت رێكخراوا تیرۆرستی یا داعش و ناكۆكییێن د ناڤبەرا سیاسەتڤان و لایەنێن سیاسی یێن هەرێمێ. زۆر ئەگەرێن دی و ناكۆكییێن مەزهەبی، نەتەوەیی و ئایینی، كو ئەڤە هەمی بووینە ئەگەرێن وێ چەندێ مەترسی بكەڤیتە سەر ئاساییشا خۆڕاكی و یا نەتەوەیی یا هەرێما كوردستانێ، كو ئەڤ هەمی بەرهنگاریێن دكەڤنە بەرۆكا هەرێما كوردستانێ ژلایێ نەحەز و بەرژەوەندیخواز و دوژمنانڤە. خالێن ل خوارێ د دیار، چەند بۆچوون و پێشنیازن ل دۆر گەشەكرنا ئابوورێ هەرێما كوردستانێ و بهێزكرنا ئاساییشا نەتەوەیی یا هەرێما كوردستانێ، دا كورد و هەرێما كوردستانێ یا خۆشتڤی ژ قەیران و ئاستەنگییان دەرباز ببین و پشتبەستییا خۆ بتنێ بدەینە سەر داهات و بەرهەمێ ناڤخۆ، ب ڕاستی ژی رژێمێن دەستهەلاتێن عیراقێ یێن ژناڤچوویی ئەڤ كارتێكرنە ل مللەتێ كورد كرییە و سیاسەتەكا دوژمنانە پەیرەو كرییە بەرامبەر مللەتێ كورد، كو ب هزر و پلان د ماوێن چەندین سالان دا هاتیە ڤەهاندن و مللەتێ كورد ژ مللەتەكێ بەرهەمهێنەر و خورستی و بێ منەت كرییە مللەتەكێ خاڤ و كسلان بەرخور (مستهلك)، كو دەستێ وی یێ درێژە بۆ دوژمنان، كو پاریەكێ نانی بدەتێ، دا ئەو و خێزانا خۆ ژ برسان نەمرن، هەر چەندە ئەردێ كوردستانێ خێرو بێرو زێرینە، ب دیتنا من ئەڤ خالێن ل خوارێ دیار چەند پێشنیاز و بۆچوونێن جودا جودا نە ل دۆر بهێزكرنا ئابوورێ كوردستانێ و زڤراندنا ژێرخانەكا ئابووری یا، كو بشێت كوردستانێ ژ قەیرانان بینتە دەرێ. دیسان داکو كوردان ئابوورەكێ بهێز هەبیت، بێگومان دڤێت ئاساییشەكا نەتەوەیی یا بهێز هەبیت، دەمێ ئاساییشەكا بهێز هەبیت، دێ هەمی ئاساییشێن دى یێن مینا ئاساییشا (خۆڕاكی، زانستی، جوگرافی، پێزانینا نەتەوەیی، پەروەردەیی، سیاسی، كەلتووری، هونەری، سنوری و …هتد بهێز کەڤن. دۆر ئاساییشا نەتەوەیی و ئاساییشا ئابووری خالێن مە ڤیایی باس بكەین، ئەڤێن ل خوارێ نە:
1 – فەرە حكومەت و جهێن پەیوەندیدار، كۆمپانی و كارگەهێن بیانی و ناڤخۆیی بهینن و خۆمالى و كارا بكەن، وەلاتییێن كوردستانێ سەرپەرشتیێ ل سەر بكەن و مفایێ بگەهیننە وەلاتییێن كورد ل هەرێما كوردستانێ بێ جوداهی، كو مینا گەلەک وەلاتان هەتا هەر كەسەكێ وەلاتییێ وی وەلاتی نەبیت؛ نابیت چ كۆمپانی ل سەر ناڤێ بیانیان بهێنە دانان .
2 – کەسانێن خودان سەربۆڕ و شەهرەزا و دلسۆز ژ دەرڤەیی وەلاتی بینن و ئەزموون و خۆل پێ بهێنە كرن و مفایی ژ شیان و شەهرەزایا وان وەربگرن، حكومەتا هەرێما كوردستانێ وەبەرهێنانێ د هزر و شیانێن وان شەهرەزا و زانایان دا بكەت، بۆ مفا وەرگرتن بۆ تاكێن خەلكێ هەرێما كوردستانێ.
3 – پشتبەستنێ بكەینە سەر چاندنێ و بەرهەمێن ناڤخۆیی و كەرتێ چاندنێ، دویڤچوونێ و پێداچوونەكا باش ل سەر كار و پرۆژەیێن چاندنێ بهێتەكرن، چونكى ئەرد، ئاڤ، كەش و هەوایەكێ گونجایى ل هەرێما كوردستانێ هەیە و ل هەمی كوردستانێ سەقایێ گونجایە بۆ كارێ چاندنێ.
4 – كەرتێ پەروەردێ و زانستی بهێتە كاراكرن و پشتبەستنێ بدەنە سەر زانستی و پەروەردێ بۆ تەڤایا كاران. بەری هەر پێنگاڤەكێ، ب تنێ كار و كریار و بەرنامە و وەرگرتنا زانست و زانینێ بیت، چونكی هەر مللەتەك یان وەلاتەكێ بسەركەفتی، ب تنێ وان زانست كرییە ڕێنشاندەر بۆ خۆ و وەلاتێ خۆ، ب رێكا وی زانستی، ئەو وەلاتە گەهشتینە ناڤەندێن بلندێن جیهانێ و بووینە خودان بڕیار و خودان هێز، بۆ نموونە وەلاتێ سەنگاپۆر، ژاپون و گەلەکێن دی.
5 – كەرتێ تایبەت كارا بكەن و كاركرنا وان كاركەر و كارمەندان ل كەرتێ تایبەت ب هەماهەنگی ل گەل حكومەتێ خزمەتا وان بهێتە هژمارتن و یاسایەك بۆ بهێتە دروست كرن یێ تایبەت ب كارێ سەندیكایی و حكومەتێ ڤە، حكومەت خۆ ل وان كاركەر و كارمەندان بكەتە خودان.
6 – پشتبەستن ب یاسایی و كار و پرۆژە و وەبەرهێنانێ هەبیت ل دویڤ یاسایێ بیت، دا چ زەغەلی د كاری دا نەهێتە كرن، مفا ژ وان خال و بڕگێن گرێدایی وەبەرهێنانێڤە بهێتە كرن و پەیرەو كرن.
7 – کەسانێن خودان شیان و دلسۆز ل جهێن شایستە بهێنە دانان و ب بڕیارا كۆم، ئەو كەسانێن شەهرەزا و دلسۆز و زیرەك بهێنە دانان؛ نە كو تاكڕەوی بكەڤیتە د كاری دا، هەروەسا د بڕیارێ دا.
8 – كەرتێ گوزاری و گەشتكرنێ بهێتە كاراكرن و جهێن سروشتی و بەرفرەھ ل هەرێما كوردستانێ هەنە، پتر پشتبەستن ل سەر كەرتێ گرنگێ گەشتوگوزارێ بیت، چونكی مفایێن مەزن و داهاتییێن مەزن دێ ژێ هێنە كرن. بۆ نموونە ل زۆر وەلاتێن جیهانێ ب تنێ داهاتێ وان ژ كەرتێ گەشتوگوزارێ یە.
9 – وەبەرهێنانا هەرێمێ بهێتە كاراكرن و كەسانێن تایبەتمەند و شەهرەزا و دلسۆز سەرپەرشتییێ ل سەر بكەن و كەسانێن گەندەل بهێنە دویرخستن، ژ بەرژەوەندییێن تایبەت بۆ بەرژەوەندیا گشتی، ب تنێ كار ل سەر بەلانسكرنا وەبەرهێنانێ بكەن. هەر دیسان كار ل سەر بەرژەوەندیا بالا یا وەلاتی بهێتە كرن .
10 – بەرهەمێن خوەزایی یێن كوردەواری و چیایی و كویڤی بهێنە خومالیكرن و چاڤ لێ بهێنە گرتن و بهێنە دانیاسین ل سەرانسەری جیهانێ و ل ناڤخۆ ژی، بێگومان دێ پتر مفایێن ماددی ژێ هێنە كرن ژ بلی مفایێن تەندروستی و كەلتووری، كو ئەو گیا و بەرهەمێن چیایی ب بهایێن مەزن دهێنە فروتن، كو بۆ نموونە هندەك جورێن گیایی ل هەرێما كوردستانێ یەك كغم ب (400$) چوار سەد دۆلارا دهێتە كڕین و فرۆتن بۆ نموونە گیایێ شەپرزە یان بێوكانە.
11 – دروستكرنا كارگەهێن رێچال و سپیاتییێ ل دەڤەرێن كوردستانێ و ب تایبەتی ل دەڤەرا دهۆكێ، چونکی دێ ئەڤ كارگەهە بنە ئەگەرێ زێدەكرن و بلندكرنا بهایێن بەرهەمێن چاندنێ و بەرهەمێن گیانەوەران و دێ پتر وەلاتییێن كوردستانێ ژی كەڤنە كاری و دێ بنە خودان بەرهەم، هەروەسا دێ هەولا زێدەكرنا بەرهەمێ خۆ كەت دا قازانج و مفایێن ماددی یێن زێدەتر بكەت، وی دەمی دێ بزاڤا كڕین و فروتن و بازاركرنێ زێدەتر لێ هێت.
12 – كاراكرنا كارێن دەستی و بەرهەمێن خۆبخوویی مینا چانتك، كولاڤ، وەریس، پارزینك، كالك، كەلاش، گورە، ساق، باسك، گوبال، كەل و پەلێن كوردەواری و جلکێن ناڤخۆیی و دانیاسینا وان بۆ ناڤەندێن جیهانی.
13 – دروستكرنا ئوتێل و موتێل، پارك، پر و رێگەوبانا و مفا وەرگرتن ژ ڤان پرۆژان مینا ئوتوبانێ، كو رۆژانە پارەكێ مەزن و داهاتەكێ باش ژێ دهێت ، هەروەسا وەبەرهێنان كرن د ڤان جه و دەڤەران دا كو داهاتەكێ زۆر ب بها و زێدە ژێ دهێت، هەروەسا دێ ئەڤ بوارە ژی كارا بیت.
14 – ل دەروازێن هەرێمێ راگرتنا ئانكو رێك لێگرتنا بەرهەمێن كەسكاتی و فێقی و بەرهەمێن هەرێمێ هەیین و گرتنا رێكێ ل كەل و پەلێن بیانی، ب تایبەت یا وەلاتێن هەرێمی ژ بۆ كاراكرنا بەرهەمێن ناڤخۆیی و دروستكرنا باوەریێ ل جەم وەلاتییێن كورد، كو گرنگیێ بدەتە سەر كەل و پەل و بەرهەم و كەرەستێن ناڤخۆیی.
15 – مفا وەرگرتن ژ ژێدەرێن ئاڤێ و چێكرنا بەنداڤ و گوما ژ بۆ ئومباركرنا ئاڤێ، چێكرنا كارەبێ و فروتنا ئاڤێ بۆ وەلاتێن دی ب بهایێن باش، كو دێ مفایێن جودا ژێ هێتە وەرگرتن. ژ بلی ئاڤێ، كارەبێ و چاندنێ مفایەكێ دی كو گرانترین گوشت ل جیهانێ گوشتێ گیانەوەرێن ئاڤی یە مینا روبیان، ماسی، مارماسی و هتد…
16 – دویماهیك توێژین و نڤیسین و نامێن ماستەر و دكتورایێ و هەروەسا پەرتووك و پەیرەو و پرۆگرامێن جیهانی ئەڤ چەندە دایە خۆیا كرن، كو دویماهیكا كاروانێ رێڤەچوون و كاركرن و خۆ ب خودان كرن ب تنێ دێ كەڤیتە سەر چاندنێ، لەوما دبێژم فەرە هەرێما كوردستانێ ژی خۆ بكەتە د ناڤ كاروانێ بدەستڤەئینان و پەیداكرنا بەرهەمێن چاندنێ، كو ئەڤە هەمی دێ ب رێكا كاركرن ل سەر پرسێن چاندنێ كەرتێ ناڤبری پێشبێخن و زێدەتر گرنگیێ بدەنێ.
ئەڤ خالە هەمی و پتر ماینە، كو وەلاتێ مە كوردستان ببیتە وەلاتەكێ پێشەنگ و پێشكەفتی و ناڤودەنگ ڤەدەت ل سەرتاسەری جیهانێ، كو ناڤێ كوردان بگەهیتە ناڤەندێن بلندێن جیهان، كورد و هەرێما كوردستانێ ببنە ئاڤاكەر و پالدەێن چاكی و باشی و راستیێ، دا مللەتێ كورد ب ئارامی و شانازی و خوشی بژیت، چونكە خەلكێ مە زۆر نەخۆشی و نەهامەت دیتینە ل سەر دەستێن رژێمێن كەڤنەپەرست و دكتاتور، كو هەمی رژێم و حكومەتێن دەستهەلاتێ خۆ ل عیراقێ گێرایی، بەرنامێ وان یێ سەرەکی قڕكرن ونەهێلانا كوردان بوویە، بلا مللەتێ كورد و هەرێما كوردستانێ ل ڤان سەردەمێن نازك و هەستیار دا، كو كوردستان تێدا دبوریت كار بكەن ل سەر بهێزكرنا ئاساییشا نەتەوەیی. بلا ب تنێ كوردستانێ و مللەتێ كورد بپارێزن، بلا هەمی لایەن و كەسایەتی و گەلێن کوردستانێ دەستێن خۆ بكەنە و خاكا خۆ مینا بیبیكا چاڤێ خۆ ب پارێزین، چونكە ئەم ب ئیكگرتنێ د جوانین و ب ئێكگرتنێ دێ سەركەڤین، ڤان قەیرانان دەرباز كەین و بلا كەس خۆ ب وەلاتپارێز و خوشمێر نەزانیت، چونكی مللەتێ كورد هەمی یێن د ئێك پاپور دا و ل نیڤا دەریایەكا مەزن دایە، هەر دەمێ پاپور نقوم بوو ب هەڤرا دێ تەڤایا مللەتێ كورد نقوم بیت و چارەنڤێسێ كوردان هەمیان هەر ئێكە، پێكڤە بەر ب ئابوورەكێ بهێز و ئاساییشەكا ئارام و ژیانەكا بەختەوەر و كوردستانەكا سەربەرز و سەربەخۆ.
