گۆڤارا مەتین گۆڤارا مەتین
ئەڤین بارزانی
وەک یەکێک لە هۆکارە گرنگەکانی گەشەسەندنی کۆمەڵایەتی و ئابووری کۆمەڵگاکان، کولتوری ویژدانی کار ڕۆڵێکی بەرچاوی هەیە لە پێشکەوتن و گەشەی ناوچە و وڵاتاندا. لەم بابەتەدا بەدواداچوون بۆ ڕۆڵ و پێویستی ڕۆشنبیری کاری ویژدانانە لە هەرێمی کوردستان دەکرێت. بە لەبەرچاوگرتنی مێژوو و کولتووری دەوڵەمەندی کوردستان، ئەم بابەتە بەدواداچوون بۆ کاریگەرییە ئەرێنییەکانی کولتوری کاری ویژدانانە لە گەشەسەندنی ئابووری و بەدیهێنانی دادپەروەری کۆمەڵایەتی و پاراستنی شوناسی کولتووری خەڵکی کوردستان دەکات.
کولتووری ویژدانی کار ئاماژەیە بۆ ئەو کۆمەڵە بەها و باوەڕ و ڕەفتارانەی کە نیشانی تاکێک یان کۆمەڵگایەک دەدەن کە لە ڕووی ئەخلاقی و دادپەروەرانە بەرپرسیارن لە کارەکانیاندا و گرنگی بە ئەدای دروست و دادپەروەرانەی خۆیان دەدەن. ئەم فەرهەنگە وا لە مرۆڤەکان دەکات لە جێبەجێکردنی ئەرکەکانیدا بەرپرسیارێتی و دادپەروەری پەیڕەو بکەن و گرنگی بە قازانجی کۆمەڵگا بە گشتی بدەن.
بەدیهێنانی دادپەروەری کۆمەڵایەتیش لە ڕێگەی کولتووری ویژدانی کارەوە مومکینە. ویژدانی کارکردن وا دەکات سەرچاوەکان بە شێوەیەکی دادپەروەرانە دابەش بکرێن و هەموو مرۆڤەکان بە یەکسانی بەرهەمی گەشەسەندن بەکاربهێنن. لە کوردستانیشدا فەرهەنگی ویژدانی کارکردن وا دەکات مافە کۆمەڵایەتی و ئابوورییەکانی خەڵک بپارێزرێن و هەموو مرۆڤەکان بەرهەمدارتر بن.
هەروەها دەتوانرێت لە ڕێگەی ویژدانی کارەوە ناسنامەی کولتووری بپارێزرێت. ویژدان لە کار کردن وا لە مرۆڤەکان دەکات کە ڕێز لە کولتوور و زمان و نەریتی ناوخۆیی خۆیان بگرن و بیپارێزن و بە هاودەنگی و متمانەی یەکترەوە بەشداری لە گەشەپێدانی وڵات دا بکەن.
بە لەبەرچاوگرتنی مێژوو و کولتووری دەوڵەمەندی کوردستان، دەتوانرێت لە ویژدانی کار کردن وەک فاکتەری سەرەکی لە پێشکەوتنی ئابووری و کۆمەڵایەتی ئەم هەرێمەدا کەڵک وەربگیرێت. بۆیە پێویستە پێشخستن و بەهێزکردنی کولتووری ویژدانی کار لەکوردستاندا وەک ئەولەویەتێک لەبەرچاو بگیرێت.
هەرێمی کوردستان خاوەن مێژوو و کولتوورێکی دەوڵەمەندە و دەکەوێتە دڵی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. ئەم ناوچەیە وەک ناوچەیەکی شاخاوی کە هەمەچەشنییەکی گەورەی جوگرافی و سروشتی هەیە، بۆ گەشتیاران و گەشتیاران سەرنجڕاکێشە. هەروەها کوردستان خاوەنی سامانە سروشتییە دەوڵەمەندەکانی وەک نەوت و غاز، کە دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ گەشەپێدانی ئابووری ئەم هەرێمە. بەڵام بۆ گەشەسەندنی ئابووری و کۆمەڵایەتی لە هەرێمی کوردستان، کولتووری ویژدان لە کار کردن زۆر گرنگە. ئەم کولتوورە بە واتای ئەنجامدانی کارەکان بە وردی و ڕاستگۆیانە و بەرپرسیارانە. کاتێک مرۆڤەکان لە کۆمەڵگادا لەسەر ئەم چەمکە کاردەکەن، دەتوانن بەشداری بکەن لە متمانەی گشتی و تەندروستی کۆمەڵگادا. بە ئەنجامدانی کارەکان بە شێوەیەکی دروست و ورد، کوالیتی بەرهەم و خزمەتگوزارییەکان باشتر دەبێت. ئەمەش دەتوانێت ببێتە هۆی ڕاکێشانی وەبەرهێنەران و گەشەسەندنی زیاتری پیشەسازی و بازرگانی لە هەرێمی کوردستان هەر وا لەگەڵ گەشەسەندنی ئابووری، هەلی کار زیاتر بۆ گەنجان و هێزی کار دەڕەخسێت و ئەمەش دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ کەمکردنەوەی بێکاری و هەژاری لە هەرێمدا.
کاریگەری کاری ویژدانمەند لە هەرێمی کوردستاندا متمانەی گشتییە. کاتێک خەڵک پابەند دەبن بە ئەنجامدانی کارەکان بە وریاییەوە و ڕاستگۆیانە، متمانەی گشتی لەنێو ئەندامانی کۆمەڵگادا زیاد دەکات. متمانەی گشتی دەتوانێت ببێتە هۆی بەهێزبوونی پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان و کارلێکی ئەرێنی. هه ڕوه ها متمانه ی گشتی ده توانێت هاوکار بێت بۆ ئاسانکاری پرۆسه ئابوری و سیاسییه کان له هەرێمی کوردستان.
کاریگەری کولتووری کاری ویژدانی لە هەرێمی کوردستاندا، کاریگەری لەسەر تەندروستی کۆمەڵگایە. بە ئەنجامدانی کارەکان بە شێوەیەکی دروست و بە وریاییەوە، ئەگەری هەڵە و ڕووداو کەم دەبێتەوە. ئەمەش دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ پاراستنی تەندروستی تاکە کەسی و کۆمەڵگا. بۆ نموونە لە پیشەسازی نەوت و گازدا، ئەنجامدانی کارەکان بە وردی و دروست دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ ڕێگریکردن لە ڕووداو و پیسبوونی ژینگە.
ئێستا پێویستە گرنگی بە کاری ویژدانمەند بدەین لە هەرێمی کوردستان.
یەکەم:
چارەسەر بۆ پێشخستنی ئەم کولتوورە پەروەردە و زانستە. پێویستە بەرنامەی پەروەردەیی گونجاو بۆ خەڵکی کۆمەڵگا و بەتایبەت گەنجان و هێزی کار دابڕێژرێت و جێبەجێ بکرێت. ئەم بەرنامانە پێویستە ڕاهێنانی کردەیی و گونجاو پێشکەش بکەن بۆ پەرەپێدانی توانا کەسی و کۆمەڵایەتییەکانی خەڵک.
ڕێگای دووەم:
بۆ پێشخستنی کولتووری ویژدانی کار، هاندان و پاداشتکردنە. پێویستە هاندان و پاداشتی گونجاو بۆ ئەو کەسانە دابین بکرێت کە لەسەر ئەم چەمکە کاردەکەن. ئەمەش دەتوانێت ببێتە هۆی زیادبوونی پاڵنەر و بەرپرسیارێتی لە ئەنجامدانی کارەکاندا. بۆ نموونە دەتوانین ئاماژە بە دابینکردنی پاداشتی دارایی و پلەبەرزکردنەوە و هاندانەکانی مەعنەویی و واوە دارایی بکەین.
ڕێگای سێیەم:
بۆ پێشخستنی کولتووری ویژدانی کار، ڕۆڵی میدیایە. میدیا دەتوانێت ڕۆڵێکی گرنگ بگێڕێت لە بەرەوپێشبردنی ئەم چەمکە. میدیاکان بە بڵاوکردنەوەی بەرنامەی پەروەردەیی پەیوەندیدار دەتوانن یارمەتیدەر بن لە زیادکردنی هۆشیاری خەڵک و بەرەوپێشبردنی ئەم چەمکە. هەروەها میدیاکان دەتوانن نموونەی سەرکەوتووی کەسانێک پیشان بدەن کە ئەم کولتوورە پراکتیزە و جێبەجێ دەکەن و نمونە بن بۆ ئەوانی تر.
ئەنجام:
بەگشتی فەرهەنگ و کولتووری ویژدانی کار لە هەرێمی کوردستان هێشتا وەک چەمکێکی گرنگ و پێویست دادەنرێت. بە لەبەرچاوگرتنی کاریگەرییە ئەرێنییەکانی لەسەر گەشەی ئابووری و متمانەی گشتی و تەندروستی کۆمەڵگا، پێویستە بەردەوام بێت لە گرنگیدان و پێشخستنی ئەم چەمکە لە کۆمەڵگادا. ڕاهێنان و هۆشیاری، هاندان و پاداشت، هەروەها ڕۆڵی ڕاگەیاندن لە بەرەوپێشبردنی کاری بە ویژدانەوە لە ستراتیژییە کاریگەرەکانن بۆ ئەم مەبەستە. بە جێبەجێکردنی ئەم ستراتیژانە، دەکرێت بەشداری لە گەشەسەندنی بەردەوام و پێشکەوتنی کۆمەڵگا لە هەرێمی کوردستانی بەهێزدا بکرێت.
