گۆڤارا مەتین گۆڤارا مەتین
بەرچاڤکرن: شەمال ئاکرەیی
پشکا دویێ و دویماهیێ
ل دەهان گۆتن و ئاخڤتنێن (عەبدوڵلا ئۆجەلانی)ى، کو نڤیسەرێ پەرتووکێ ب بەلگە و گرۆڤ ئاماژێ پێ ددەت، دیار دبیت، کو ئەو گوهۆڕینا د بیر و هزرێن ئۆجەلانی دا چێبووین، نە یێن مرۆڤەکێ هۆشمەند و زانانە.
د پلانا مە دا بوو، هەمی تەوەرێن پەرتووکا (دەربارێ ئۆجەلانیزمێ/ هەڤنەگرتن و پاشڤەزڤڕین 2014 – 2020)(١) یا نڤیسەر (جان کورد)(٢) بۆ خواندەڤانێن (مەتین)ێ بەرچاڤ بکەین، بەلێ ژبەر چاپبوونا پەرتووکێ دێ ب ڤێ پشکێ ژ بەرچاڤکرنێ دویماهیێ ب بابەتی ئینین، چونکی خواندەڤان دکارن ئەڤێ پەرتووکا (٤٠٥) بەرپەڕی ب تیراژا (2000) دانه، هاتییه چاپکرن و وەرگێڕان بۆ سەر زمانێ کوردی، ل پەرتووکفرۆشییان ب دەستڤەبینن.
د تەوەرێ (ئۆجەلانیزم و ســــیاسەتا نێڤدەولەتی) دا، کو تەوەرەکێ گرنگێ ڤێ پەرتووکێ یە، نڤیسەر بەحسی سەرەدەریکرنا (ئاپۆ)ی دکەت ل گەل سیاسەتا نێڤدەولەتی. ل بەراهیێ نڤیسەر پشتبەستنێ ب ئاخڤتنەکا فەیلەسۆفێ بەریتانی یێ ناڤدار جۆرج بێرنارد شۆ دکەت، کو دبێژیت: «گۆتنا راستیێ.. د ڤێ جیهانێ دا حەنەکا ھەری مەزنە..!!»، هەروەسا ئاماژێ ب چیرۆکەکا دیرۆکی یا ناسیار (موییا موعاویەی) ددەت، کو دبێژیت: (پرسەک ژ خەلیفە یێ ئومەوی موعاویە کوڕێ ئەبی سوفیانی هاته‌کرن و گۆتنێ سیاسەت چییە؟، موعاویەی د بەرسڤێ دا گۆت: «سیاسەت ئەوە کو د ناڤبەرا تە و خەلکی دا موییەک هەبیت نەهێتە بزداندن، ئەگەر وان سستکر تۆ توند بکە، ئەگەر وان توند کر تۆ سست بکە.» یانکو ژیرییێ بکار بینە د سەردەریکرنا سیاسی دا).
نڤیسەرێ پەرتووکێ ب بەڵگە و گرۆڤ دیار دکەت، کو ئۆجەلانی نەکاری ب رەنگەکێ دروست پیێن خۆ دابنیتە سەر دەرازینکا وێ سیاسەتێ و ناهێتە ماندەلکرن کو جیهانا سەرمایەداری، و ل گۆری بەرژەوەندیێن ئابۆری و ستراتیژی یێن جیهانی، ب رەنگەکێ گشتی ل دژی هیڤی و ئۆمێدێن گەلێ کورد راوەستیایە، کوردستان پارچە پارچە کریە و پشتەڤانییا رژێمێن داگیرکەر کریە و ب تایبەتی رژێما ئیرانێ ل سەردەمێ شاهی و تورکیا یا ئەنداما هەڤپەیمانییا ناتۆ، پشتگری و پشتەڤانییا ئەمریکا بۆ عیراقێ ل سەردەمێ سەدام حوسێنی، دیسان پشتەڤانییا سۆڤیەتا بەرێ، هەر ب هەمان شێوەیێ بەری هنگی، ل سەر کیستێ گەلێ کورد، بۆ وێ رژێمێ دکر. ئەڤ سیاسەتە بۆ سەدەما زێدەبوونا دوژمندارییا دەولەتێن سەرمایەدار بۆ تەڤگەرا سیاسی یا کوردی. لێ، مە ب ڤێت یان نەڤێت، مە پێدڤی ب ڤان دەولەتان هەیە و پێدڤییا وان ب مە نینە.
ل جهەکی دی یێ هەمان تەوەر، نڤیسەر (جان کورد) دپرسیت: «ئەرێ ما ئەرکێ شۆرەشا کوردستانێ ئازادکرنا گەلێ کوردە؛ یان لێدانا ئیمپریالیزما جیهانی یە ل دەڤەرێ؟ ئەرێ ما ئەرکێ ئەنتەرناشیۆنال ب تنێ ل سەر ملێن شۆرەشا کوردستانێ یە بێی گەلێن دن کو یەک رۆژ ژی خۆ نە لڤاندییە داکو زوڵم و زۆرێ ل سەر گەلێ کورد سڤک بکن، لایەنێ خەباتا گەلێ مە بۆ یەک رۆژ ژی، هەتا د سەختترین رەوش دا، نەگرتی، بەلکو ل گەل دەولەتێن خۆ یێن کو کوردستانێ داگیر دکن کەفتن؟».
ژ ئالییەکێ دن، نڤیسەر دبێژیت: «مە هیچ جارەکێ ژی نەدیت کو (ئاپۆ) وێنەیەک ل گەل کەسەکێ ئەکتیڤ و کاربدەست ژ بلۆکێ مارکسی – لینینی هەبت؛ یان ل گەل یەک ژ سەرکردەیێن پرۆلیتاریا یا جیهانێ، ئەم نزانین کو چ سەرەدانێن بلۆکێ کومۆنیستێ بۆ جەم وی هاتبنە کرن هەر چەندە بۆ ساڵێن درێژ ل دۆلا بیقاع یا لوبنانێ و ل دیمشقێ بوو. مە ژ تورکیا ژی گوهلێنەبوویە کو گلی و گازند ژ سۆڤیەتا بەرێ یان ژ چینێ کر بن ژ بەر پڕچەککرنا پارتییا کارکەرێن کوردستانێ، چما ئەڤ ئەنتەرناشیۆنالیستە ب ئەرکێ خوە نەرابوون هەمبەر پارتییەکێ کو چوویە سەر رێبازا پرۆلیتاریایێ یا هەڤدژ ل گەل ئیمپریالیزما جیهانی و زایۆنیزم و پاشڤەرۆیێ؟».
نڤیسەرێ پەرتووکێ درێژاهیێ ب نڤیسینا خۆ ددەت و دبێژیت: «ئەم نزانین کا بەرێز (ئاپۆ) ب دروستی ل گەل ئەنتەرناشیۆنالیزمێ دا یە یان نە، چونکی ئەو؛ پشتی نەمان و هەلوەشیانا بلۆکێ کۆمونیستی ب دەمەکێ کێم بۆ رۆژنامەڤانا مسری – کوردی دوڕیە عەونی کو بۆ کۆڤارا (المصور) یا مسری گفتۆگۆیەک لگەل کرییە، دوڕیە لێ دپرست: (تۆ یێ تاوانباری کو کار دکی ژ بۆ سەر ژ نوو لینینیزما – مارکسی ساخ بکەیەڤە، تۆ چ دبێژی؟) بەرێز (ئاپۆ) د بەرسڤێ دا دبێژت: ((ما د ئیمکان دایە کو هەر مرۆڤەکێ دندکەکا عاقلی هەبت؛ باوەر بکت کو د شیان دایە جارەکا دن مارکسیزما – لینینی ساخ ببیتەڤە کو ژ بۆ ئاڤاکرنا وێ بۆ ساڵێن درێژ کارەکێ یەکجار مەزن هاتبوو کرن، لێ هەرەس ئینا و ب هەرەسەکا مەزن ژناڤچوو؟)).
نڤیسەر هەر د ڤی بیاڤی دا ئاماژێ ددەتە رێبەرێ روحی یێ نەتەوا کورد، مستەفا بارزانی یێ نەمر، دبێژیت: «بارزانی ل سەر وێ سیاسەتا خرابا یەکەتییا سۆڤیەتا بەرێ یێ ب هەدار بوو دەما بۆ 12 ساڵان ل وێرێ مایی، پشتی کو شاهێ ئیرانێ دویماهی ب کۆمارا کوردستانێ ل ساڵا 1947ێ ئینای، ل وی دەمی بارزانی هیچ هێرشەک نەکرە سەر دەولەتێن کۆڵۆنیالیست «بەریتانیا و فرەنسا» داکو چ دەرئەنجامێن نەرێنی ل سەر شۆرەش و مللەتێ وی نەبن، هەر چەندە فرەنسا و بەریتانیا بنەڕەت و شەنگەستێ ڤێ دابەشکرنا گەلێ کورد بوون. بارزانی ب تنێ هندەک جارێن کێم و ب کورتی دا هندەک سەربۆران ڤەدگێڕت و دا بەحسی خیانەتا کیسینجەرێ ئەمریکی و شاهێ ئیرانێ ل ساڵا 1975 کەت، کو بجهنەئینانا وان بۆ سۆز و پەیمانێن خوە ئەگەرێ شکەستنا شۆرەشێ بوو، لێ چ جاران تڕانە ب هێزێن وان نەدکر، و ل سەر ڤێ چەندێ ما و هەلویستێن هشیار ل سەر ئاستێ سیاسەتا نێڤدەولەتی وەردگرتن، و دیاردکر کو ئەوا چێبووی کارەساتەکا راستەقینە بوو».
نڤیسەر بەحسی ئۆجەلانی ژی دکەت و دبێژیت، کو وی هیچ گرنگی ب هەڤبەندیێن بهێز نەدایە کو کارەکی گرنگە بۆ سیاسەتا نێڤدەولەتی و ب تنێ باوەڕی ب خوە و پارتییا خوە هەیە. ل دەمەکی ئەو پتر خوە نیزیکی مەیدانا ئەورۆپی دکەت، کو بەر ب یەکگرتنێڤە دچوون د چارچووڤەیێ (یەکەتییا ئەورۆپا) دا، لێ نیزیکبوونا وی ب رەنگەکێ جودایە. نڤیسەر ل سەر زارێ ئۆجەلانی دبێژیت: «هەڤبەندیێن ل گەل ئەورۆپا پێدڤی ب شەهرەزایێ هەیە، گەلەک هەڤدژییێن د نێڤبەرا وان دا بهێنە ئازراندن، ئەڤ نیزیکبوونە؛ دێ ئەنجامێن گرنگ بۆ هەبن و د بنیات دا چێنابت هیڤییان ل سەر ئەورۆپا و دیموکراسییا وان ئاڤا بکەین. ئەو کارێ ریفۆرمخوازان کری کو هیڤی ل سەر ئەورۆپییان ئاڤاکرین ل گۆری تێگەهێ: «بلا بهێن و مە رزگار بکن»، ب تنێ کوولایەتییەکا گەلەک مەترسیدارە، لەوڕا دڤێت بهێنە هەتککرن و هەلویستێن وان شەرمزار بکین.»(٣).
به‌لێ ل ساڵا 1999ێ پشتی چوویە ئەورۆپا، و پاشڕا ل کینیا هاتییە ڕەڤاندن و گرتن ل تورکیا، گرنگیدانا وی بۆ ئەورۆپا ب رەنگەکێ روهن دیار بوو، ئەڤێ چەندێ د راپۆرتا وی یا ژ زیندانا ئیمرالیێ ئاراستەی دادگەها نێڤدەولەتی یا مافێن مرۆڤی ل لاهای کری، خوەیا دبیت (ژ دەولەتا سومەری بۆ شارستانییا مۆدێرن).
لڤێڕە نڤیسەر (جان کورد) دبێژیت، کو دو پرسیار دهێنە پێش ئەو ژی ئەڤەنە:
– چما ئەڤ گرنگیدانا وی ب ئەورۆپا گیروو بوو هەتا کەفتییە د تەڵهێن گورگێن خوەلیکی دا؟
– ئەرێ ما بەرژەوەندییا گەلێ کورد ژ بەرژەوەندییا وی گرنگتر نەبوو؟
نڤیسەر دیتنا (ئاپۆ) سەبارەت ئەمریکی و ئیسرائیلییان ژی دیار دکەت و دیسان ل سەر زارێ وی دبێژیت: «ئەو تیرۆرێ ل دژی مرۆڤایەتیێ ب کرێتترێن شێوە دکەن… ئەوان جەستەیێ مرۆڤی یێ پارچە پارچە کری، مللەت یێن ژێک ڤەکرین، وان مرۆڤایەتی ب رێکا تیرۆر و چەکێ ناڤۆکی و کوشتنا کەسی و کوشتنا سیاسی نەهێلایە.))(٤).
پشتی راگەهاندنێ کو ئەو شەڕڤانە ل دژی ئەمریکا و ئیسرائیل و تورکیا یە، دبێژیت: ((ئەو ژ ئاپۆی دترسن، چونکی ئاپۆ ژ ئالیێ ئەخلاقی و بیردۆزیێڤە یێ بهێزە و ژ وان بهێزترە، و چونکی ئەو دزانن کو ئەو پیلانێن مەزن دگێڕن و ئەمریکا دزانت چەوا هەرەس ئینایە د وان پیلانان دا…»(٥)، ئەرێ راستە ئەمریکا و ئیسرائیل ژ بەرێز (ئاپۆ)ی دترسن، و راستە کو بەرێز (ئاپۆ)ی شکەست ب پیلانێن ئەمریکا و ئیسرائیلێ ئینایە؟ و ئەو پیلان چنە؟، ئەو بەحسی وان ناکەت. ب تنێ دبێژت: «ئەز گەلەک کەیفخوەش دبم دەما دبمە بەرتەنگییەک ژ بۆ ئەمریکا»(٦)، ئەو بەحسی چ بەرتەنگییا یە؟ ئەرێ مەبەستا وی ئەوە کو هێزێن وی ل چیایێن قەندیلی نە ل باشووری کوردستانێ؟ یان ژی هێزێن وی بنگەهێ ئەنجەرلیک ل تورکیا بوردۆمان کرییە؟ یان رێکا بەرتەنگا هورمز و باب ئەلمەندەب هەمبەر ئەمریکا گرتییە؟
نڤیسەرێ پەرتووکا (دەربارێ ئۆجەلانیزمێ/ هەڤنەگرتن و پاشڤەزڤڕین 2014) دیار دکەت، کو ئۆجەلان ب هێرشێن توند ل سەر ئەمریکا و ئیسرائیلێ ناراوەستیت، سەعوودیێ ژی کو یەکە ژ دەولەتێن گرنگ ل دەڤەرێ ژ هێرشێن خۆ بێ بەهر ناکەت، بەلکو دچیتە سەر ئەڵمانیا ژی کو مەزنترین پەناگەها سیاسی یا پەنابەرێن کوردە ل جیهانێ، دبێژت: «ئەڵمانیا هەمان هەلویستێ ئەمریکا هەیە سەبارەت ب کوردان، ئەڵمانیا سیاسەتا ئەمریکا برێڤە دبت و ئەڵمانیا چ سیاسەت نینە… ئەو سیاسەتا ئەمریکی یە ئەڵمانیا برێڤە دبەت…!»(٧).
جان کورد دبێژیت: «ڤێ شرۆڤەیا شاش یا (ئاپۆ)ی کو دخواست جادە و بازاڕ و رێک و بانێن ئەڵمانیا ببنە مەیدانێن شەڕی د نێڤبەرا پارتییا وی و دەولەتا تورکیا دا، پاشڕا ژ وان فەرمانێن خۆ پەشیمان دبت دەما بۆ دیار دبت کو ئەو یێ قۆچانێ ل گەل دیوارەکێ بهێزتر ژ خۆ دکەت، ئەڤی چەندێ زیانێن مەزن گەهاندنە ناڤێ کوردان ل ئەڵمانیا ب تایبەتی و ئەورۆپا ب گشتی، ب دەهان ژ کادرێن پارتییا وی هاتن گرتن، ناڤێ پارتییا خۆ و چەند رێخستیێن دن ژی ئێخستنە د نێڤ لیستا «رێخستیێن تیروریستی» دا ل گۆری نیاسینا ئەورۆ – ئەمریکی… ب ڤێ چەندێ کۆمەکا ئاریشەیان بۆ پارتییا وی ل ئەورۆپا دروست بوون».
نڤیسەر ئاماژێ ب خاتوون مادلین ئۆلبرایت وەزیرا دەرڤە یا ئەمریکا ل سەر دەمێ بیل کلینتۆن ددەت، کو د هەڤدیتنەکا خۆ دا ل گەل کۆڤارا (فانیتی فێیر – کوپییا ئەڵمانی 12 /8، بپ: 64 -69)، کو تێدا دیار دەکەت وێ تەڤگەر کرن داکو رێخستییا رزگاریخوازا ئیرلەندی (I.R.A) و پەکەکێ قاییل بکەت بێنە د نێڤ پرۆسەیا دیموکراتی دا، لێ ئەز پەشیمان بووم، چونکی هەلویستێ پەکەکێ یێ نەیێنی بوو».
