گۆڤارا مەتین گۆڤارا مەتین
ئيسماعيل بادى
ژیانا جویس بلاو یا دەولەمەندە ب خەباتێن لەشكەری، ملمڵانێن سیاسی و هەڤالینييا كو د چارچۆڤەیا پشتەڤانيیا نێڤدەولەتی و چالاكیێن ئەكادیمی ل گەل ژن و زەلامێن ژ وەلات و كیشوەرێن جودا هاتینە ئاڤاكرن.
بۆ وەسفكرنا كەسایەتیەكێ یان چیرۆكا ژیانەكێ، تا رادەیەكێ تەمام، ئەم دشێین بێژین كو مللەتێ كورد، ژ سالێن شێستان و هێرڤه، جهەكێ گرنگ د ژیانا جویس یا پیشەیی و دۆستانە دا گرتبوو. پشتی كو قوتابيیا ئێك ژ ناڤدارترین روناكبیرێن كورد یێن سەدسالا بیستێ، (میر كامیران بەدرخان) بوو، ل INALCO جهێ وی گرت، جویس هەمی كەسایەتیێن سیاسی و روشەنبیری یێن كورد یێن سەرەكی یێن سەدسالا بوری دنياسين. د ناڤ ژيانا خۆ دا، هاریكاریا گه‌له‌ك كه‌سان دكر، نه‌مازه ده‌مێ كۆچبەری پاریسێ دبوون، هه‌روه‌سا د فێركرنا زمان و شارستانیيەتا كوردی دا، خه‌باته‌كا رژد دكر.
جويس بلاو، ئەوا ل قاهیرە ل ساڵا ١٩٣٢ێ هاتیە دنیایێ كو د بنيات دا ژ جوى يێن وێ بوو، ل ساڵا ١٩٥٥ێ چوویە فەرەنسا، پشتی وەرگرتنا ماستەرێ، دەست ب خواندنا دکتۆرایێ کر د وارێ زاراڤ و ئەنترۆپۆلۆژیا کوردی دا. ل ساڵا ١٩٦٧ێ دەست ب سەرەدانێن کوردستانێ کر. د دەمێ ڤەکۆلینا خۆ دا، ل جەم مالباتەکا کورد ما؛ کو زەلامێن وان هەمی پێشمەرگە بوون. رۆژا ئه‌ينى، رێكه‌فتى ٢ی گوڵانا ٢٠٢٣ێ، پەرتووکخانەکا نوو ل قەڵا هەولێرێ هاتە ڤەکرن. ئەڤ پەرتووکخانە ب ناڤێ (جویس بلاو) هاتە بناڤکرن، کو ڤێ خانما فەرەنسی یا زمانناس و دامەزرێنەرا ئینستیتویا کوردی ل فەرەنسا بوو، خزمه‌ته‌كا گه‌له‌ك مه‌زن پێشكێشى گه‌لێ كورد كرييه.
لێ مخابن، رێكه‌فتى 24/10/2024ێ ل پاريسێ، ئه‌ڤ خانمه هێژا كو هه‌مى ژيانا خۆ بۆ خزمه‌تا ره‌وشه‌نبيرى و كه‌لتۆرێ كوردان ته‌رخانكرى، وه‌غه‌را دووماهيێ كر. ب وه‌غه‌را وێ، ملله‌تێ و كورد و كه‌سايه‌تيێن مه‌زن خه‌مبار كرن، له‌وا چه‌ندين برۆسكێن به‌هيداريێ هاتنه هنارتن.
د سالێن هەشتیان دا، هەولێن ئەنستیتویا كوردی ژی بۆ دامەزراندنا پسپۆرێن جڤاكا كوردی و دیرۆكێ ل CNRS سەرنەكەفتن. دڤێت بێژین كو ئەڤ دامەزراوەیا مەزن د وی دەمی دا گەلەك ڤەكۆلەر هەبوون ل سەر مێزۆپۆتامیا كەڤن،. جویس بەختەوەرتر بوو، هەلبەت بەرپرسیارييێن مەزنتر وەك رێكخەر و هەماهەنگكار ژی بۆ بازنا بچویك یا ئەكادیمی و خودان بەرژەوەندی یێن ئەوروپا و ئەمریكا د جیهانا كوردی دا هەبوون. ئەڤ دەمێ یەكگرتنا قوتابخانا فەرەنسی بوو یا كو د سیهان دا ل دۆر برایێن بەدرخان پێكهاتی، كو تێدا، د ناڤ هندەك تشتێن دی دا، رۆجێ لێسكۆ، پیێر رۆندۆ و تۆماس بوا، ئو نفشێ نویتر ژ قوتابی و ئەكادیمیێن گه‌نج جهێ خۆ تێدا ديتن. لێ دووماهيێ ئه‌وێ ل گه‌ل كۆمه‌كا زانا و ره‌وشه‌نبيرين كورد شييان ئەنستیتویا كوردی ل سالا 1983ێ دامه‌زرينن. د ژيانا خۆ دا، وێ به‌رده‌وام كاركرييه و ل هه‌ر بيرهاتن و چالاكىيه‌كێ، ئێك بوويه ژ كه‌سێن گرنگ كول ێ به‌رهه‌ڤ ببيت، ل سالا 2007، ل باژێرێ به‌رلين، ل فيسته‌ڤالا به‌درخانييان مه چاڤ پێكه‌فت ويا دلخۆش بوو كو كۆمه‌كا نڤيسه‌ر و ره‌وشه‌نبيرێن كورد ژ كوردستانێ ديتين. هه‌روه‌سا ل ڤه‌كرنا يادگه‌ها بارزانيێ نه‌مر ل گوندێ بارزان، به‌رهه‌ڤبوو و وێنه‌يه‌كێ خۆ يێ كه‌ڤن ل گه‌ل بارزانى پێشكێشكر.
کارێن وێ یێن گرنگ:
د ژيانا خۆ دا، وێ گه‌له‌ك هاریکاریيا قوتابيێن کورد کر د رێکا کۆمەڵا «ماڵا کوردان» دا. فەرهەنگا یەکەم یا کوردی-فەرەنسی-ئینگلیزی ل فەرەنسا چێکر، گەلەک پەرتووک ل دور زمان و کەلەپوورێ کوردی نڤیسین.
گەلەک بەرهەمێن گرنگ هەنە، وەک:
- پرسا کوردی- ڤه‌كولينه‌كا جڤاكى و ديرۆكى، ١٩٦٣.
- کوردێن ئامێديێ و چیایێ شنگالێ- ڤه‌كولينه‌كا زمانى و تێكستێن فولكلۆرى، ١٩٧٥.
- جوهیێن کوردستانێ، ١٩٨٥.
- کەلەپوورێ کوردی، ٢٠١٢.
- فەرهەنگا کوردی- فەرەنسی- ئینگلیزی، 1990.
زێده‌بارى پتر ژ 17 هه‌ڤده ڤه‌كولينان ب زمانێ فه‌ره‌نسى و ئينگليزى به‌لاڤكرينه.
