گۆڤارا مەتین گۆڤارا مەتین
رووسیایێ ناڤێ ڤێ مووشەکێ یێ کریە (مووشەکا ئیڤانا مەزن) لێ ل دەف وەلاتێن رۆژئاڤایی ب (مووشەکا قەیسەر) یا بەرنیاسە. مووشەکا قەیسەر مووشەکەکا هایدرۆجینی یە و د سێ قۆناغان دا دپەقیت. د قۆناغا ئێکێ دا مووشەکەکا ئەتومی یا ئاسایی یە ب گەرماتییەکا مەزن کو دگەهتە (ملیۆنان پلەیان)، و ژ ئەگەرێ چالاکییا هاندانا تێکەلبوونا ئەتومی دگەل هێزا هایدرۆجینی د قۆناغێن دووێ و سێیێ دا دبیتە ئەگەرێ دروستکرنا هێزا وێرانکرنێ يا ئێکجار مەزن، کو دهێتە پیڤان ب مێگا تەن ( 1مێگا تەن = 1 ملیۆن تەن) یێ (تی ئێن تی) یا دژوار بۆ پەقینێ.
هەر وەسا دبیتە ئەگەرێ دانا رێژەکا ئێکجار مەزن ژ دویکێلا ئەتومی ئەوا کارتێکرنەکا خراب ل سەر ژینگەهێ و ساخلەمیا گشتی دكەت. ژ بەر ڤێ چەندێ و بۆ کێمکرنا ڤان زیانان، زانایێن رووسی رابوون ب کێمکرنا هێزا پەقینا مووشەکێ
ژ ١٠٠ مێگا تەن بۆ ٥٧ مێگا تەن و رابوون ب دانانا پرتێن رساسی ل شوینا یۆرانیۆمی.
د قوناغا دووێ دا ژ پێخەمەت کێمکرنا دویکێلا ئەتومی شیان سەر بکەڤن د ڤێ چەندێ دا ب رێژا ٩٧٪، لەو سەرەرایی هێزا پەقینا مووشەکا قەیسەر یا وێرانکرنا مەزن، لێ ئەو دهێتە دانان ب ئێک ژ پاقژترین مووشەکێن ئەتومی.
گرنگیا مووشەکا قەیسەر ژ لایێ دیروکێ ڤە:
مووشەکا قەیسەر نامەکا ب هێز بوو ژ ئێکەتییا سۆڤیەت ڤە بۆ ئەمریکا و جیهانێ د گەرماتییا شەڕێ سار دا و دیارکرنا هێز و شیانێن ئێکەتییا سۆڤیەت بوو بۆ پێشئێخستنا چەکێ ئەتومی و هەڤرکیکرنا ئەمریکا. هەروەسا دیارکرنا مەترسیێ بوو ل سەر مرۆڤایەتیێ ئەگەر جەنگا ئەتومی دەستپێکر.
مووشەکا قەیسەر نە ب تنێ چەکێ وێرانکرنێ یە، بەلکو چەکەکە بۆ راگرتنا هاوسەنگیێ دگەل ئەمریکا و پاراستنا ئاشتیێ وڤراگرتنا هەڤڕکیێ ژی.
زانایێ فیزیایی و دروستکەرێ ڤێ مووشەکێ (ساخارۆف) خوە دا دگەل وان هەوێن دهێنە ئەنجامدان بۆ راگرتنا تاقیکرنێن ئەتومی ل بن ئەردی. ل دەمێ تاقیکرنا مووشەکا قەیسەر نەئارامی کەتە جیهانێ و بوو ئەگەرێ ئیمزاکرنا رێکەفتنا راگرتنا تاقیکرن و راگرتنا دروستکرنا ڤان جۆرە چەکان. مووشەکا قەیسەر بوو دروشمێ هێزێ و مەترسیێ و دانا ئومێدێ بۆ جیهانەکا ڤالا ژ ئەنجامدانا تاقیکرنێن ئەتومی و دروستکرنا مووشەکێن ئەتومیێ.
قەبارێ هێزا وێرانکرنێ یا مووشەکا قەیسەر:
هێزا وێرانکرنا مووشەکا قەیسەر دبیتە ١٠٠ مێگا تەن، کو بەرامبەری ١٠٠ ملیۆن تەنێن کەرستێن (تی ئێن تی)یە و جهێ ئەڤ مووشەکە لێ بپەقیت، دێ بیتە تەپەکا ئاگری ل سەر ئەردی ب رووبەرێ ١٩٧ کیلۆمەترێن چارگووشە و هەر تشتەکێ بکەڤیتە د دەوروبەرێن وی رووبەری دا دێ سۆژیت و ژناڤ بەت و دێ ئاکنجیێن دەڤەرێ هەتا رووبەرەکی ب قەبارێ ١٢کیلۆمەترێن چارگووشە کوژیت.
هەروەسا کارتێکرنا تیشکا ئەتومی یا دروستبووی ژ ئەگەرێ پەقینا مووشەکا قەیسەر دێ قەبارێ پتر ژ ١٥٣ کیلۆمەترێن چارگووشە ڤەگریت و کارتێکرنێ کەتە سەر دەڤەرێن دەوروبەر ب قەبارێ ٣٢٠ کیلۆمەترێن چارگووشە، ئەڤە ژ بلی کو فشارا ئەسمانی ل وی جهی ٢٠ جاران ژ ئاستێ خوە یێ ئاسایی دێ زێدەتر لێ هێت.
مەترسیێن رویدانا جەنگێ ئەتومی:
رۆژ ب رۆژ مەترسيێن رویدانا جەنگێ ئەتومی زێدەتر لێ دهێت و سەرۆکێ رووسیا فلادیمێر پۆتینی د چەند بیرەوەرییان دا گەفێن کریک، کو هەگەر پێدڤی بکەت دێ ڤی چەکی ب کار ئینیت.
سەرەرایی مەترسیا بکارئینانا ڤی جۆرە چەکی هندەک ژ شرۆڤەکار و زانایان دویر دبینن، کو رووسیا ڤی چەکی ل دژی هەڤڕکێن خوە (واتە وەلاتێن رۆژئاڤا ڤە ل سەر ئاخا ئوکراینێ) ب کار بینیت، بەلێ هەر دڤێت گەفێن سەرۆکێ رووسیا فلادیمێر پۆتینى نەهێنە پشتگوهـ هاڤێتن؛ چونکی ب بکارئینانا ڤی چەکی دێ بیتە ئەگەرێ ژ ناڤبرنا ئەردی و مرۆڤان و هەر بوونەوەرەکێ دی ل جهێن بوویەر لێ رویددەن.
ژێدەر:
- موقع الحدث الکتروني (Al-hadath) تقرير روسيا تكشف عن تجربة قنبلة القيصر اقوى سلاح صنعة الإنسان حتى اللحظة.
- موقع الجزيرة نيت الكتروني كتلة الموت ولهب قصة قنبلة القيصر يملكه بوتين.
- مجلة بلادي، مجلة العسكرية يصدرها وزارة الدفاع العراقية، العدد ٦٥ لعام ٢٠٢٤.
