گۆڤارا مەتین گۆڤارا مەتین
قەدرى شێرۆ
بوختەیێ شانۆگەریی
شانۆگەرییا (دینۆ) ئەوا ژ دەرهێنانا (مەسعود عارف)ی، رەنگڤەدانا خۆیاتییا مرۆڤی د جڤاكەكی دا دكەت ، كو وێنەیێن ب ئێش و نەخۆشی تێدا بەربەلاڤبووینە و ناڤونیشان ژ بێدەنگیێ بۆ هاتینەچێكرن، د جڤاكەكی دا شێوەیێن خەمۆكیێ جۆڕەوجۆڕ بووینە و بێدەنگی بوویە هەڤكیف، د جڤاكەكێ دا هەمی هەولا ددەن، كو هەبن، لێ بێدەنگی گازییا وان بوو، د جڤاكەكی دا هەردەمێ ڤیا روندكێن كەیفێ بیننەخار، دەنگەكێ بریندار و شكەستی د ناڤ کۆمێن رەنگێن پێتی دا، ژ ناخێ هندەك تابلۆیێن دەم ب سەرڤەچووی ب بێزارى دەردكەڤیت، تاكو گەهشتییە وێ رادێ، كو دەم ژ چارچووڤێ تابلۆیێ برەڤیت و خۆ د ناڤ ناخێ خۆ دا ب ڤەشێریت، رەنگ مشەختبوون، تابلۆیەكا هشك، كو مرن ژ بنیاتێ وێ دزێت، تەرم ژی ل سەر مرنێ یاخى دبن، دا كو هزرا تابلۆ و ناڤونیشانا پێكبینن. رەنگ و رەنەك (فلجە) د گەل ئێك ركمانێ دكەن، هەر وەسا رەنگ د گەل خودانێ خوە و هەمی پێكڤە د گەل دیناتیێ د ركمانەكا بەردەوامدانە.
شانۆگەرییا (دینۆ) خالەكە بۆ دویماهیكا دەسپێكێ و دەسپێكا دوماهیكێ یە … دا كو گەلەك پسیار بهێنە ئافراندن، چ؟ چاوا؟ ل كیرێ؟ بوچی؟ هاتنا وێ ژ بەر رونكرنا شێوێ تەماشەێیە و جوانیا پێرفورمانسێ، وێنەكە ژ سیاسیەكێ ڤی جڤاكی، كو ب كارێن خوە یێن سەختە و ئاخڤتنێن خوە یێن خاپینوك د خوە دگەهیت، د ناڤبەرا زالبوونا وى ل سەر هندەكا و زالبوونا هندەكا ل سەر وى و د ناڤبەرا هیڤی و حەزێن د ناڤ دیوارێن قەسرا وی دا یان ژۆرا وى یا پری نهێنی و هەڤدژی و شەرمزارى دا هاتینە زیندانكرن و وێ هەتكبەرییا ل سەر ئێك کۆمبووی ژ كارێن وی یێن نەرەوا و پیس، دا كو پەیوەندییا هەر كەسەكی ب و ەلاتێ ویڤە دیاربیت.
شانۆگەرییا (دینۆ) دەنگێ دینۆی یەكەم تابلۆ بوو، پشتی هینگێ هەمی پەیڤ و حەز و ئومێد و داخوازی هاتنە پشكوهـ كرن، وەكی گولەیەكا دوو رەهەند هەین، رامانا رەهەندێ ئێكێ تیروژکن، رامانا رەهەندێ دووێ خویا د كەن و هەردوكان پێكڤە گرێددەت، هەروەكو دەنگەك ژ پاشەروژێ دهێت و دبێژیتە مرۆڤێ سیاسی، بزانە، كو هاولاتی دشێت تا رادەكێ یێ بهێن فرەهـ بیت و خوە بێ هیڤى نەكەت، نە دادییا جڤاكی و داخوازێن سیاسى یێن بەروەخت د جڤاكەكی دا، كو هێشتا ل دویف (سیزیف) ی دگەرێت، داكو بهەلگریت و بەرەڤ گوپیتكا چیای ببەت و نا خوازیت بمینیتە ل گوپیتكا چیای، دا كو نە گرێل بیتە بنێ دولێ، ژ بەر وێ بیرهشكییا دەستهەلاتدارى، ئەوا كار دكەت و كەس ل بەرامبەرى خوە نەبیت، مینا (سیزیف)ى ئەوێ مە د ئەڤسانەیا گرێكی دا گوهـ لێ بووى. رویدان ژ خالەكا نەبوونێ دەست پێ دكەت، دا كو بزڤریت و بچیتە د ناڤ هەمان خەلەتییان دا و د نەبوونێ دا خوەجهـ بیت، ئەوا دەست پێكری ب زڤرۆكەكێ نە دەسپێك نە دوماهیك نە یا دیارە، ژ بۆ گوهورینا رەوشا بینەری و گرێدانا وی ژ بۆ بەردەوامیێ ل سەر ددیڤچوونا رویدانا بكەت، چونكو ئەڤا دبینیت ژ پێشبینێن وى مەزنترە.
شانۆگەرییا (دینۆ) یا ئامادەكەر و دەرهێنەر (مسعود عارف)ى بینەری دانیتە بەرامبەر بابەتەكی، كو هزرەكا درێژ تێدا بكەت، بەری بەرسڤێ ل سەر بدەت، كا قارەمانێ شۆرەشگێر كییە؟ ئایە ئەو (دینۆ) یە ئەوێ دبێژیت (نەخێر)، كو هێشتا بینەر یێ ل بەرسڤێ دگەریت. ب هندەك كاودانا بینەری وەلێ دكەت، كو ئەو (سیزیف Sisyphos) ە وان سزا دەت، نەكو ئەوە دهێتە سزادان، نەچار دكەت ل سەر دیتنا نمایشەكێ ل سەر دەپێ شانۆیێ، هەمی ئەو تشتێ تێدا بوری ژ نەخوشییا و بێزاریێ و هەر تشتێ وی خەبات بۆ كری و بدەستڤە نە هاتى نیشاددەت، ئەگەر ژی ئەو نەزانینا دەستهەلاتا حوكمرانی د دەستی دا و بێزارییا وی كەسێ حوكم ل سەر د هێتە دان. هوسا هزرا نمایشێ دەسپێكر ل سەر دیناتیێ بۆ کۆمەكا دینا، كو (سیزیف) و کەڤرێ وی ل سەر مللێن خوە هەلگرتینە، و راهێنەرەكێ دین ب راهێنانێن خوە وان ل سەر دەپێ شانۆیێ برێڤە دبەت. د ناڤبەرا خو دا پسیار دكەن، دیناتی چییە؟ ئەو ب خوە بەرسڤێ برێكا نیشاندانا و هێمایێن شانۆگەریێ ددەن، كو پێكهاتییە ژ دەربرِینەكێ بۆ كارەكێ ئاماژەیى یێ لێكدای و ل دویف ئاستێ تێگەهشتنا جڤاك گەهشتیێ كار د گەل دهێتەكرن. شانۆگەری ب دانپێدانەكا زارڤەكەری (دینۆ) ی دەسپێدكەت، ئەوێ بۆ چار كەسایەتییا هاتییە دابەشكرن، كو د بنیات دا ب وێ سفكی و سادەیا خوە ئێك كەسایەتییە، ب دیناتییا خوە ل بەرامبەر زۆرداری و نە دادپەروەرییا دەستهەلاتێ رادوەستیت، بێى كو هزر تێدا بكەت؛ كا دێ چ ب سەرى هێت یان دێ چ ب دەست كەڤیت، لێ ب هەمى باوەرییا خوە دڤێت ل بەرامبەر هەركەسێ خیانەت كرى و وەلات فروتی ب راوەستیت. ئەو دینە ئەوێ دژی هەر تشتەكی كەڤنەپەرست و زۆرداری د جڤاكی دا د راوەستیت و بەرەڤانیێ ژ هەمی بها و پیڤەرێن گوهورینێ و نویكرنێ و داهێنانێ دكەت، خودانێ دیناتییەكا ب ڤی رەنگی خوە ب خودانێ كێشەیەكا مەزن و نامەكا پیروز د زانیت، دژی هەژاریێ و زۆرداریێ بوو و بەرەڤانی ژ راستیێ دكر. شانۆگەریێ ب شێوێ خوە یێ داستانی هەمی سنۆرێن دەمی و جهی تێپەراندن، كو دەرهێنەر دبینیت كارێ سەرەكی یێ شانۆیێ ئەوە، چارەسەریەكا رەخنەیى ژ بۆ هەمی ئاستەنگ و ئاریشێن ژیانێ ببینیت، ژ بۆ گوهورینێن بەرەف باشتر و ل دویف شیانا چارەسەرى بۆ بهێنە دیتن، ئەو رێكا ئێكانەیە ژ بۆ پەیداكرنا كارەكێ درامی، كو د گەل كاودانێن سیاسی و ئابۆری د گەل جڤاكێ نۆکە یێ گونجای بیت. ب ڤى رەنگى سەرەداڤێن شانۆگەریێ ب شێوازێ خوەیێ داستانی دیاربوون، ژ بۆ وەرگرتنا هەر تشتەكێ ب هوشیارییا دورهێلێ سیاسی و جڤاكی ڤە گرێداى، ل ڤى سەردەمێ، كو بەرێخودانەكا میتافیزیقی تێدا یا ب زەحمەت، كو مرۆڤ ب هەمى هەبوون و پێكهاتێن خوەڤە بنیاتەكێ ئایدولۆجی و هزرییە، فەرە د هەمى یاسا و زانیاریێن بەربەلاڤ بكەهیت، باوەریەكا مەزن بشیانێن خوە و گوهورینا بەرەف باشتر هەبیت.
دەرهێنەری ب ئەفسانەیا (سیزیف)ی ئەوێ نهێنێن خوداوەندا ئاشكرا كرین و ژ لایێ خوداوەندا ڤە هاتە سزادان، هزرا خوە دەست پێكر. ئەڤ جەندە ژى ب رێكا پێرفورمانسێ و دیكوری و ئكسسوارێن سفك بەرچاڤكر، ئەوێن دەرهێنەری ب ئاماژە و هێمایێن بەرچاڤ بكارئیناین، كو بینەری ڤەگوهێزیتە جیهانا ئاشۆپی و د گەل دورهێلێ وی یێ نەخۆش تێكەل كەت، كو چەند هەولا بدەت نە شێت خوە ژ رابردویێ و رەوشەنبیرییا خوە جودا بكەت، ئەوا بێ حەز و هۆشیا خوە وەرگرتی. د ڤێ شانۆگەریێ دا (سیزیف) ب دو رەوشا دیاردبیت، یا ئێكێ ئەوا بەرامبەر مللەتی و پشگوهافێتنێ و كوشتنێ و رەفاندنێ و كرێتكرنێ ژ لایێ دەستهەلاتێ ڤە دهێتە كرن، یا دویێ، ئەو شكەستنا حکۆمرانێ د بەرقراربوونا ئاشتی و ئاساییشێ و خەون دیتنا ب روژەكا نوی ڤە، دویر ژ دەنگێ شەرى و هەوارییا و ئەشكەنجەدانێ. دەستهەلات ژ لایەكی ڤە مللەتی برسی دكەت و ژ لایەكێ دیڤە دەستێ مللەتێ دگریت، دا كو دزییا و كوشتنێ و هەرتشتێ نە ژ هەژی بكەن و ل دوماهیێ برییارا سێدارەدانێ بۆ دەردئێخن، جونكو بۆ مەرەمێن خوە برییارا دەستهەلاتێ بجهئینا. هوسا دەستهەلات دیار دبیت، كو یا دادپەروەرە و حەز ژ وی كەسی ناكەت یێ پێل یاساییا بدانیت، هوسا مللەت ب تاوانبارێ ئێكێ دهێتە ل قەلەمدان. ل ڤێرێ دین هاتن، دا كو بێژنە ژیرمەندێن ڤی وەلاتی هشیاربن ئەم رویێ هەوە یێ دوویێنە، ئێدی بێدەنگی و ترس ژ ڤێ زۆردارییا حوکۆمرانی بەسە. چونكی چ نەمایە نەهاتییە پێلێدانان و چ تشت ل ڤی ولاتی نەمایە ببهایەكێ كێم نەهاتییە فروتن، دا كو دەستهەلات جهێ خوە پێ موکۆم ب كەت، ئەڤە بوو؛ یا كو نمایشێ هەولدای ب رێكا هندەك كەرستێن سڤك و ب ساناهی وەك پەنجەرەكا لڤوك و کۆمەكا تەختكێن رونشتنێ هندەك جاران ل سەر دراوەستییان و هندەك جاران د هەلاویست و سێلەكا نان پەحتنێ و ساكویەك كەڤن هەر بێهنەكێ ڤ ئێكى و هندەك نامە ژ رابردووى چارەسەركەت.
ئەو ئامراز هەر بتنێ خالا دەسپێكرنا زارڤەكەری بوو، ئەوێ د گەل جڤاكی دئاخڤیت ب پێرفورمانسا خوە یا كاریگەر، دا كو ژ وێ بازنا گرتی دەركەڤن و بەرەف جیهانەكا خوشتر و پتر مرۆڤایەتی بچن، د رێكا وێ پەنچەرا بەرتەنگ را، ئەوا ل دوماهییا دەپێ شانۆیێ هاتییە هلاویستن، لێگەرییان بۆ ئازادێ و كەرامەتا خوە و پاریێ نانێ روژانە یا بەردەوامە. لێ دێ چەوا دەسپێكەن؟ ئەڤ پسیارە ما و درێژ بۆ بدرێژاهییا گەلەك دیمەنا، ل ڤێرێ پارچەكا ڤی دینێ ژ بۆ چوار كەسایەتییا هاتییە دابەشكرن، مرۆڤەكێ ژیر، كو كەسێ د ڤی جڤاكی دا نەدیتییە دیار بۆى، چونكو دەستهەلاتێ كاردكر ژ بۆ نە هێلانا هەر كەسێ ژیر و هزر د بەختوەریێ دا بكەت، هەر كەسێ دەرفەت بۆ خوە دیتی خوە قورتال كر و مشەختبوو، وەلات كەتە د دەستێ هندەك مرۆڤان دا، كو ناسنامە و سەربوور بۆ خوە كرنە رێك، دا كو شكەستنا خوە یا هزری، ئیداری ، پەرەپێدانێ پێ ب ڤەشێرن، هندەك مرۆڤن هەمی كارێ وان ریمەتییە، ب سەر و سیمایەكێ جوان لێ گیانەكێ درندە و نەزان. هاڤیبوون رێكەكا دی بوو، كو دەرهینەر بشێت واتایێن نمایشێ پێ بگەهینیت، لەوما رەگەزێن نمایشێ و فەرهەنگێن دەرهینانا جودا و ب ساناهی ژ بۆ كاركرنەكا دروست ب كارئینان، داكو دەپێ شانۆیێ ژ هەمی وان تشتێن سێربەندی و د سەردابرِنێ و فێلبازێ قورتال كەت.
زارڤەكەرا پێرفورمانسەكا جوان ئەنجام دا و ل سەر راوستییان، ژ بۆ نەهێلانا بێهۆشی و سەرداچوونا بینەرى، دا كو بینەر ب فێلبازی و خاپاندنا شانۆیێ نەهێتە ژبیرڤەبرن، دا كو ل سەر هوشێن خوە بمینیت و ئیرادا وی نەهێتە دزین و هەستێن رەخنێ ل دەف نە راوستن. دەرهێنەری چیروكا (سیزیف)ی ب كارئنایە هەروەكی (ئەلبێر كامۆ Albert Camus)ی گۆتی، ئەو ژى دووبارە دگەت (ب تنێ ئێك دوزەخ هەیە، ئەو ژى ئەوە یا ل سەر عەردی)، ل ڤێرێ هەمی بوونە (سیزیف)، روژا خوە ژ خالەكێ دەست پێ دكەن و ب هەمان خال ب دوماهیك دئینت. خەمێن خوە هەلدگرتن و دەركەتن ل چارەسەریێ بۆ ئاریشێن خوە دگەرییان، لێ ب هندەك خەمێن دی دزڤرینە ڤە، هەروەكی د گەل كەڤرێ (سیزیف)ی ژ وێ گوپیتكا چیای بۆ بنێ نهالێ كەتین. ژ لایەكێ دیڤە دیارە (سیزیف) ل ڤێرێ زارڤەكەرە ب كەسایەتییا (دینۆی)، كو دابەش دبیتە چوار كەسایەتییا و د زڤریتەڤە بۆ ئێك كەسایەتی، ئەو ژی كەسایەتییا سیاسی یە، ئەوێ حەزا پلەیەكا سیاسی هەی، لێ هەمی گاڤا ب سەرناكەڤیت. ب پێرفورمانسەكا جوان و سەركەفتی، هوسا ئەفسانەیا (سیزیف)ی دێ ل سەر عەردێ ئەوێ شكەستن و رەنجا هاتییە بكارئینان بێ ئەنجام یان بێ مفا بەرجەستە كەت. دەرهێنەرى کۆمەكا دینا ب كارئینان و ب كویری د ناڤ ناخێ وان دا چوویە خوار، ئەو بهایێن بلند و تێگەهێن راستەقینە د ناخێ وان دا بەرچاڤ كرن، دا كو ب دیناتییا خوە رەخنێ ل دورهێلێ خوە یێ تراژیدی بگرن، هەر وەكى دڤێت بێژیت ئەم هەمی یێن بوین و بارەكێ گران ژ میراتێ مرۆڤایەتی یێ ل سەر ملێ مە، بێ كو بۆچوونا مە هاتبیتە وەرگرتن. دەسپێك ژ بیرورایێن ئەسمانى، ئەوێن مە نە هلبژارتین و هەر وەسا خێزان و ناسیارا و ئول، تا كو گەهشتییە ناسنامێ و ولاتی و ئاستێ جڤاكی، هەمى یێن بۆ مە هاتین بێى پسیار ژ مە بهیتە كرن. ل دەمێ هەست ب شكەستنێ كرى نەرەڤین و خوە نە داپاش ژ بەرهەنگاریێ، بەلكو بەروڤاژی، هندەك كارێن مەزنتر ژ كارێن داستانی دكرن، شۆرەشا هەڤركییا تەنگاڤییا هەبوونێ دەست پێكر. پسیار ل ڤێرێ ئەوە، ئایە ئەو هەڤركیا وان مەژى هشكى بوو؟ دبیت، لێ یا خراپتر ژ وێ، كو بمینە دەست بەردای و هەڤركیێ نەكەن و د رازیبن ل سەر ئەوا ب سەرێ وان دهێت، بێدەنگ، بێ بزاڤ و بێ هەولدانێن گوهورینێ خورادەست بكەن.
سەربورا ئەم ژێكڤە كرین، مە جەنگ ژ دەست دا و وان ئەزموونێن مە یێن كەسایەتی و میراتێ مە یێ مرۆڤایەتی و شۆرەشا مە پارچە پارچە كر، لێ د گەل هندێ چ ژ ئەوێ داهێنەرتر نە بوون، ئەوا هاتییە كرن. هوسا مە باوەری یا ب ئەوا دبێژنێ یاریكرنا هەبوونێ هەى، ئەم بوینە شۆرەشگێر و دێ ژ بۆ ئارمانجێن خوە مرین، لێ ئەم بێدەنگ نامینین، هوسا ئەكتەران هەلویستێ خوە ب پێرفورمانسەكا جوان و رێك و پێك دیاركر. جارەكا دى كارێكتەرێ (دینۆ) ى ل سەر چوار كەسایەتییا دابەشدبیت، سەرەرای نیزیكبوونا دەمی و جهی و جڤاكی د ناڤبەرا وان دا و بۆ ئێك كەسایەتى دزڤریت، لێ زمانێ هەر ئێك ژ وان ژ لایێ پێكهاتنێ و ئاڤاكرنا كەسایەتیێ ژ یێن دی یێ جودابوو. لێ سەبارەت پێكهاتەیێ جڤاكی، سەرەرای ژێككرنا بەرچاڤ د كەسایەتیێ دا، هەر ئێك ژ وان كەسایەتییا خوە، ب پشتبەستن ل سەر ئاڤاكرنا درامایى ژ پاشمایێ خوە یێ رەوشەنبیری وەرگرتییە. هەروەسا پشتبەستنا وان ل سەر وى هەلویستی و ل گورەى زانینا خوە رویدانێن ژیانێ دبینن و سەرەدەریێ د گەل دكەن، ل دوماهیێ هەمی پێكڤە ل دۆر ئێك كێشە دکۆمن، ئەو ژی كێشا ولاتی یە، ئەوێ هاتییە دزین و چارەنڤیسێ وى نەدیار. ب رێكا بەرجەستەكرنا تابلۆیەكا دەربرِینێ ژ هاملتی دكەن، دیالوكا وی یا ب ناڤ و دەنگ (دێ هەبم یان نابم، ئەڤەیە پسیار).
دەستپێك
ژ بەر كو شانۆگەرى ئێك دیمەن بۆ و چەندیین تابلۆ بخوەڤە دگرتن، شانۆگەریێ ب سترانەكا كوردی ب ئاوازەكا فلكلوری ژ لایێ دینەكی د ناڤ تاریێ دا دەستپێكر، دینەكێ دی د گەل روناهیەكا زەرا یا پێتى دهێتە ژۆر، كو ئاماژێ ب بەردەوامیەكا بێزار و پرى دەردەسەرى ددەت، دا كو وان هەمی ئامرازا و پارچێن دیكورێ سفك ب سەروبەر بكەت و د پنیەكا روناهیێ دا دراوەستیت. دینەكێ دی دهێتە ژۆر ب هەمان كار رادبیت، ل دەمێ روناهی دكەڤیتە سەر ل لایێ راستێ یێ شانۆیێ (دینۆ) دەست ب ڤەگێرانا رویدانا دكەت ب رێكا وێ سترانا زارڤەكەرەكێ دی ل پشت كەوالیسا دبێژیت. ژ بۆ پێشكێشكرنا رویدانا و پشكداركرنا بینەری د رویدانێ دا ب رێكا روناهیێن پارچەكرى، كو هەر پارچەكا روناهیێ دەربرینێ ژ كارەسات و دەردەسەریێن وان كارێكتەران دكەت و كارتێكرنا هێما و گرێدانا لڤینێن زارڤەكەری د گەل دیالوكێ، داكو پەیامەكا ژ جۆڕەكێ تایبەت بئافرینیت و ئەو كونترۆلێ ل سەر نمایشێ بكەت. چونكو پروسێسا گۆتنێ هەمی دكەڤیتە بن دەستهەلاتا وی، ب رێكا پەیوەندیكرنێ د گەل وى تەختكێ روینشتنێ، ئەوێ ل سەر دەپێ شانۆیێ دهێتە هەلگرتن و دهێت و دچیت، ژ بۆ گوهدانا دەسپێكا سترانێ، ئەوا وەكو بەرهەڤیەك بۆ هاتنە ژۆرا هەردوو كەسایەتیێن دى هاتییە بكارئینان. ل ڤێرێ ڤەگێر بۆ دبیتە دەنگەكێ گوهلێبوی، رویدانا ڤەدگێریت سەرەرای نەدیاربوونا لەشێ زارڤەكەری، هەمى گۆتن ب ناڤەرۆكا بابەتى ڤە د گرێداینە، ب مەرەما كو بینەر ب پروسێسەكا لێك وەرگێر ب بیتە خودانێ گۆتنێ، چونكی ئەو ژی پارچەكە ژ دورهێلی تەحل، كو ئەو بنیاتێ یارییا شانۆگەریێ یە، دا كو ب رێكا وێ بگەهینە تەماشەیا شانۆیێ. ل ڤێرێ دینێ چارێ دهێتە ژۆر، ئەوێ دەست ب سترانێ كری و یێ بەردەوامە.
بكارئینانا كەلەپوری و چیروكێن مللی شانۆگەریێ دەستپێكر و گوهورینەكا بەرچاڤ، ژ وی كارێ ل سەر تەماشەڤانى هاتییەكرن بخوڤە دیت، ئەڤ گوهورینە ژ پێدڤیێن پروسێسا كاركرنا جوانیێ دهێنە هژماتن، ژ بۆ چێكرن و دورستكرنا كاریگەرییا تەماشەیێ، زالبوون ل سەر هەست و حەز و سوزیێن تەماشەڤانى، بهێزكرنا ئاستێ هوشیاریێ و هەولدانا مفاوەرگرتنێ ژ هەمی لایەنێن وێ یێن ئەرێنی ژ بۆ پێشكێشكرن و ئاڤاكرنا جڤاكەكێ مرۆڤایەتی، كو ل سەر تێگەهێن رەوشتێ وژدانێ ئاڤا دبیت. ئەو هێجەتا پێدڤی بۆ خاندنا وی میراتێ مرۆڤایەتی د ڤی كارێ شانۆیێ دا بەژدارییە د دامەزراندنا دیتنەكا بەرچاڤ دا یان ژی ئاریشێن دورهێلێ ژیانێ دیاركرنا میرات و كەلەپورى، كو بەرهەمێ رەوشەنبیرییەكا نڤیسیە یان وەرگرتییە، كو کۆمەكا پێكاهاتێن جیواز و تایبەتمەندێن مللەتێن جیهانێ دروست دكەت، ئەڤە هەمی بۆ دیاركرنا پێكگوهورێ راستەقینە ژ بۆ نە ئامادەبوونا هەر رەگەزەكێ ژ رەگەزێن كریارییا شانۆیێ، چونكی شانۆ ب سرۆشتێ خوە نەیا ڤەدربوو ژ كەلەپوری و چیروك و چیڤانوكێن مللی د هەمی پێڤاژۆ و چەمكێن جیهانێ و ل دەف هەمى گەلێن ل سەر رویێ ئەردى دژین.
پشتبەستنا دەرهێنەر (مسعود عارف)ی د كاركرنا وی دا د گەل چیروكێن مللی و كەلەپورێ مرۆڤایەتی ب رێكا بكارئینانا سترانبێژی بوویە، ژ بەر كو ئەو تشتێ ستران و مۆزیكا درامی د كارێ وی دا هەلدگریت ژ نیشاندانێن هزری و جوانی یێن جوداجودا و كاركرنا وی د گەل چیروكا (دەروێشێ عەبدی) ژ فلكلورێ كوردی، كو هێمایێ خەباتێ و قوربانیدانێ یە. ئەڤ كاركرنا وى ل سەر ناڤەرۆكێن میراتێن مللی دیاركرین، بۆ د بنە رێكەك، پێ ب گەهیتە راستییا تێگەهێ هەڤركیا چینان د چارچووڤەیێ وى بابەتێ بۆ نمایشێ هاتییە هەلبژارتن دا، كو بینەری پال ددەت دادیەكا مێشكی و جوانیێ، بۆ وان رویدانا و ئارستەكرنا بینەرى ب ئافرینیت، كو هەلویستەك هەبیت و ب كارئینانا كەلەپوری دوبارە دارێژیت. ل ڤێرێ ئەڤ هەلویستێ دەرهینەرێ نڤیسەر نەبوویە ئارمانج بۆ زیندیكرنا بابەتى سەر و شینی، بەلكو دارێشتنەكە برێكەكا هوشى گرێدای رەسەنایەتیێ و سەردەمانەیە و گرێدانا وی ب هزرێ و زیندیكرنا پیڤەرا و ناسناما جڤاكی یا مرۆڤایەتی و ئێكبوونا جڤاكیی و مرۆڤایەتی بهێتە نیشاندان پێكڤە وەك كارەكێ تەماشەیی یێ سەرنجراكێش و كاریگەر، دا بشێت ب ڤێ رێكێ خوە بگەهینتە ناخێ بینەرى و وان هزر و بیرێن وى مەرەم پێ تێدا بچینیت.
د ڤی كارێ شانۆیێ دا، دەرهێنەری كار د گەل شێوازەكێ كەلپوری كریە، كو گونجایبیت د گەل دیتنا ئەوی یا هۆنەری و فەلسەفی، بێى پشگوهافێتنا هوشیارییا زانستی ژ بۆ پاراستنا رەسانەتییا كەلپوری بۆ ئەوی كەسێ دڤێت دیڤچوونێ بكەت و هەولدان گرێدانا خویەتی ب بابەتیڤە ژ بۆ وەرگرتنا ئەزمۆنێ یان كارێ شانۆیێ د یتنەكا مرۆڤایەتی دا. ئەو ژی هێزەكە دەرهینەر بكار دئینیت، بینەری نەچار دكەت ل سەر دیتن و تێگەهشتنا تشتێ بەرنیاس و كەهى، كو هەر وەكی تشتەكێ نوییە بۆ جارا ئێكێ دبینیت، ب مفا وەرگرتن ژ شیانێن ئەكتەرا و پێرفورمانسێ و زێدەكرنا رەگەزێن جوانێ ل سەربابەتى و ئەو كەرستێن دى یێن هاتینە بكارئینان. زێدەباری، كو كریە زمانەكێ تیوری یێ وەرگرتی ژ بیردانكا مرۆڤایەتێ، نە هەر ئەو ب تنێ بوون، بەلكو ئاوازاێن هاتینە بكارئینان و بەردەوامییا دەڤوكی، نیشانێن دەڤوكی نە گرێدایاى رەسەنایەتى و كولتورێ تەماشەڤانى نە و كارتێكرنەكا راستەوخوە ل سەر هەیە، دەرهینەرێ نڤیسەر، شیا وانا ژى دارێژیت، كو ب رێكا وان دەرهێنەر بینەری ڤەگوهێزیتە جیهانەكا سهربەندیێ، كو ب رێكا وی شینوازێ میسولوجییا مرۆڤایەتی دیاربن. د وان تابلۆیێن ل دویڤ ئێك د بەردەوامیا نمایشێ دا، یێن دەرهێنەری بكارئیناین ژ بلی گوهارتنا دیمەنی هندەك جارا د گەل ئەو دەنگێ دهێتە گولێبوون دیاردبیت، پێكهاتییەك ژ پانتومایمێ ب رێكا لەشێ زارڤەكەرا دروست دبیت و هندك جاران ئەو پەیڤ و پیتێن تێكەل و ئالوز ژ نفشێ زمانی ژ دلێ دیمەنەكی ڤالا ژ لڤینێ دەرد كەفتن، هەروەكی زڤرینەكە بۆ دەنگڤەدانەكا دویر بەرڤ مرنێ ڤە دبەت. ژ لایەكێ دیڤە هێدیبوونا یان نەرم برێڤەچونا لڤینا زارڤەكەرا و دەمى د هندەك ڤەبران دا، ئەویێن مەرەمدار د پێڤاژویا نمایشێ دا، ژ بۆ پێكئیانا وان پێكهاتێن وێنەی، ئەویێن د گەل وێنەیێن ئاشۆپى یێ ژ گۆتنێن شعرێ دەردكەڤن. دبیت حەزا دەرهێنەری بوویە، كو ژێكجوداهییەكێ د ناڤبەرا ئاخڤتنا شعرێ و ئاخفتنێن ئاسایى بەرجەستە بكەت. دەرهێنەرى هەولا جوانییا تەماشەیەكا دی كرییە، ب رێكا ئەو تشتێ مرۆڤ گولێ دبیت ژ بۆ ڤەگوهاستنا دیالوكان بۆ سەر شێوێ شعرێ، دا كو ژ زمانێ دیالوكێ دەرباز بیت، پەیڤێ لاددەت ژ بۆ بەرژەوەندییا زیدەكرنا شێوەیێ یاریێ و لڤینێن نیشاندانێ، وان نیشانێن پێكهاتی ل سەر دەپێ شانۆیێ. هەر وەسا ڤەگوهاستنا دیالوكا بۆ شێوەیێن بەیتێن هەلبەستێ دیار ببیت، وەكو رێكەك ژ بۆ ئافراندنا جیهانەكا هۆنەری، كو رەهەندێ هەبوونێ تێدا د گەل رەهەندێ جڤاكی بگونجن، ب رێكا بەرفرەهكرنا زمانی و هێمایێ رەوشەنبیری و پێرفورمانسێ و گۆتنێ، لڤینا زارڤەكەرا ل سەر دەپێ شانۆیێ و وان كارتێكرنێن دەنگی، كو ئەو ژی ئێك ژ سالوخەتێن تەماشەیێنە رەنگڤەدانەكا ئەرینى ل هەست و سوزا بینەرى دكەن، رەنگە پێڤاژویا وى یا هزرى دگوهوریت و بەرەف ئاراستەكا دى دبەت. رەنگە هندەك جاران كارتێكرنێ ل دلینیا تەماشەڤانى دكەت و ژ رەوشەكێ بەرەف رەوشەكا ئالوزتر دبەت یان ژى بەرەف رەوشەكا ئارامتر دبەت یان ژى هەولدەت بێهوشیا بینەرى نەهێلیت و ب گژگژینیت، دا ژ وێ بێهوشیێ هوشیاركەت و بدورستى هندەك راوستییانیێن ب مەرەم هاتینە ئاراستەكرن ببینیت.
ژ لایێ سینوگرافیایێ ڤە دەرهینەر شیایە ب هارمۆنى و گونجاندنا روناهیێ د گەل هویرترین تشت ژ پێرفورمانسا كەسایەتا و ناڤەرۆكا درامی و وێنەكرنا هزرا سادە و ڤەشەلاندی ب هندەك هێل و پنیێن روناهیێ، دوو یان سێ بازنیێن روناهییا سار، كو شێوەكێ درێژی و ژێك جودا ژ بۆ دەربرِینێ بخوڤە گرتینە ژ بۆ پەیداكرنا ڤالاهى و گرێدانێ د ناڤبەرا كارێكتەران دا، رەجفینا روناهیێ ل دەمێ نێزیكبوونا ئاخڤتنێ د گەل ئێك بشێوەكێ توند یێ گیانى و لەشی د ناڤبەرا وان دا. ئەڤە هەمی ژ بۆ گەهاندنا نامێ و مەبەستێ و زێدەكرنا شێوەیێ تەماشەیی ب رێكا ڤەگوهاستانا هزرا بۆ كرییارا، كو دمشت بن ژ وێنە و ئاماژا فەلسەفێ و جوانیێ پێكدئینن، ل دەمێ بەرێخودانەكا رەخنەی هەبیت بۆ وان وێنەیان و هاتنا روناهیێ ل سەر وان پێكهاتێن وێنەیى دشیاندایە، رەهەندێن وان یێن هزری و فەلسەفی بهێنە دیاركرن، رەهەندێن كەسایەتی بهێنە شروڤەكرن، بینەری بەرەڤ دویرترین خال ببەت، كەسایەتیێن شانۆگەرێ ژ بۆ هەمان سنۆرێ دیراتیێ بهنێریت، دا كو هەردوو د بەردوامبن د گەل ئێك بەرەف خالا دیالوكی چ دیالوكەكا هزری بتنێ بیت یان دیالوكەكا وێنەیی بیت د ناڤ خودا وێ جوانیا لەشی و پێكهاتێن نە زیندی دڤەشێریت، كو ب گیانەكێ زنجیرەی ژ لایێ زارڤەكەری ل سەر دەپێ شانۆیێ دهێتە ئاڤاكرن. سەبارەت پێرفورمانسا زارڤەكەر كار پێ دكەت، ب رێكوپێكی دەرهێنەری هەولدا شیانێت وان ب كاربینت ب شێوەكی ئەرینی یێ باش و متایی ژ وێ گەرماتییا د ناڤ ناخێ وان دا وەرگریت، چونكو ئەڤە ئەزمونێن وان یێن ئێكێ بوون د بیاڤێ زارڤەكرنا ئەكادمی دا و هەر ئێكی هەولێن خوە ددان بشێوەكێ ئێكانە و ب باوەری دەربرِین ژ وێ چەندا د ناڤ ناخێ خوە دا ژ ئشانێن جودا جودا ل دویڤ جودابوونا نەخوشیا هەر ئێكى ژ وان بكەت. هندەك ژ وان هیڤیێن خوە بەرزەكربوون و هندەكا ئەو پاشەروژا هێش نە هاتی بەرزەكربوو و هندەكا خوشتڤیێن ژدەستداى و هندەكا هەبوونا خوە ژ دەستدای و ب درێژاهییا نمایشێ بەردەوام دەرهێنەری هەولدان، كو وان گریێن لەشێ زارڤەكەری ژێكڤەكەت بشێوەێن جوانی و هزری د گەل میشكێ و وژدانی باخڤیت، ژ (ولات، هەبوون، ئەڤینی، دلتەنكبوون، جوانی) كێشەیان وەرگریتن و ب هزرێن جوان و گیانەكێ راست تام بدەت، دا كو تەماشەیا شانۆگەریێ ژێ دروست بكەت.
*:
ناڤێ شانۆگوریێ : دینۆ
دەرهینان : مەسعود عارف
نڤیسین : مەسعود عارف (بێ دەق)
جهـ : هولا محەمەد عارفێ جزیری
بەرهەم : بەشێ درامایێ، كولیژا زانستێن مرۆڤایەتی، زانكویا دهوك، رێڤەبەرییا گشتی یا رەوشەنبیری و هۆنەری ل پارێزگەها دهۆكێ.
سال : 2019
