گۆڤارا مەتین گۆڤارا مەتین
عزه‌ت یوسف
چەند وێستگەهێن بیرهاتنێ و نوستالیژیا ل سەر شۆرەشا ئیلونا مەزن، كو هەتا نها د وژدان و هشێن من دا ساخ و ساخلەم ماینە، كو د وی سەردەمی دا ژییێ من یازدە- دوازدە ساڵ بوون (دایك بوویێ 1963)ێ، ماڵا مە د ناڤ شۆرەشێ دا بوو.
شۆرەش گەرم بوو، هەیەجان و موڕال و ورەیا هەمی خەلكی یا بلند و ل گۆپیتكا بوو، ئێزگە لێ دخۆری و چالاكییێن پێشمەرگەی گەرمییەكا رادەڤەدەر پەخش دكرن، شەڕ ل هەمی بەروكان یێ گەرم و دژوار و حنگێن و دنگێن و گۆرمێن و پلخێن بوو. ساڵ ساڵا 1974 بوو، من ل باژێرێ دهۆكێ دخواند، لێ ماڵا مە ل دەرڤەی باژێری د ناڤ شۆرەشێ دا بوو، دویماهیك جارا من دیتی ماڵا مە ل گۆندێ مە، كو سەر چەپەر بوو ل ئێمینكی بوو.
بەلێ شەڕێ گەرم بوو تەقەكێ، دەنگێ تەقێ ل كێلیا شەدایێ و رەخێ دییێ كێلیا فیرعینی و تۆپێن لیوایێ (نها – مازی مۆل) دهات. جارەكێ ئەز پێحەسیام، كو دو ژن و دو سێ بچویك ل گەل دڤیان دەرباز ببنە ناڤ شۆرەشێ. بێی روخسەتا خالێ ئەز گەهشتمێ و ئێڤارەكا زوی ئەم كێشبووینە رێ. ل وی دەمی باژێرێ دهۆكێ ژ كانی مەهمەدكێ (نها – نێزیكی بازارێ گۆشتفرۆشان) نەدبۆری. گۆندێ كەڤنێ بەرۆشكێ و نزاركێ ژی دبەردای بوون. ئەم ژ كانی مەهمەدكێ شۆر بووینە خوارێ بەری بگەهینە ناعورێ زەلامەكێ چەكدار ب جلكێن كوردی (چەتە بوو) فرت و خۆ هاڤێتە بەرسینگێ مە، نزانم ژ كیڤە دەركەفت، دێ كیڤە چن كیڤە ناچن؟! دویماهییێ گۆتە مە بەس ژ ڤێرە هەتا سەرێ جادا قێری (نها – نێزیك مزگەفتا بەرۆشكێ)، سەر جادە و جادە هەڕن ژ بەر مینا خۆ نەدەنە رەخا. ئەم ژی وەسا چووین هەتا مە جادا قێری تەواو كری و گەهشتینە داركا ب كنجر (دار بەڕیەكا زێدە مەزن بوو پاتە پێڤە دكرن و ژێڤە دكرن ژ بۆ هندەك پیرۆزییان، دكەتە هەمبەر گۆندێ بەرۆشکا كەڤن)، مە ل بن دارێ بێهنەكا خۆش و تەنا ڤەدا. چولە و بێدەنگییەكا متە.
وەختەكی مە دیت دو باڵەفڕێن دوژمنی ل هنداڤی سەرێ مە ل وی ئاسمانی فڕەك ددان، ئەم زێدە تڕسیاین، پاشی دەنگێ رەمیێ هات، تەقەیا دۆشكێن پێشمەرگەهی ژی ل سەرێ ئەمۆشی هات، مە نەزانی كیرێ كرە ئارمانج. پاش بهێنڤەدانێ و غەوارەبوونا باڵەفڕێن دوژمنی جارەكا دی مە مل دا رێ، ئەم گەهشتینە راستا پرا دگۆتنێ پرا ئێتیتێ ل سەر رویباری هشكەرۆی (نها – ئوڤەرپاسا بۆ ئێتیتێ و بێسرێ) مە دیت دو پێشمەرگە (ئێكەم جارە پێشمەرگەی دبینم) ب رەخت و فیشەكان كاركری و راپێچای ژ ناڤ هندەك تڕاشا را دەركەفتن هندەك پرسیار ژ مە كرن و پاشی گۆتنە مە ژ بەر باڵەفڕان رێ و رێ نەچن، چۆلبڕ هەڕن. ئەم گەهشتینە گەلیێ بێسرێ، رێیا ئاخێ بوو، (رێیا نها یا دهۆك بێسرێ زاویتە نەبوو، رێ د گەلیێ دهۆكێ را دچوو زاویتە و ئامێدیێ)، پاشی بۆ بێسرێ و رێیا پەیادە د زرافكێن ناڤبەرا رەزا دا بەری بگەهینە گۆندێ ئێمینكێ، نەهاڵەكێ دبێژنێ كانیكا حوسێنی، كانیەكا تەزی و زەلال و بركەكا ئاڤێ لێ بوو، (نوكە ژی مایە ل سەرێ شیڤا نها رێكخستنا پارێزگەها دهۆك یا پارتی لێ)، دو سێ خانیك وەكی كولكا ب بەرا و تەقنێ ئاڤا كربوون، پێشمەرگە لێبوون دگۆتنێ (جەماعەتا ئەحمەد شانەی)، بەری تاڕیاتییێ ئەم گەهشتینە گۆندێ ئێمینكێ، من ژ دل قەستا ماڵا مە كر من دیت خانیەكێ چۆل و هۆلە، كتەكا ماڵێن گۆندیان ل وێرێ مابوون، گۆتنە من ماڵا هەوە ل گەل چەند ماڵێن دی یێن گۆندیان یێن چووینە خرابە گۆندێ كانی كەوكا، بەس نوكە هندەك ل ڤێرێ دێ چن تۆ ژی ل گەل وان هەڕە.
پشتی مەغرەب ل گەل چەند زەلامان ئەم هلباسكی چیایێ مام سینی بووین، شەڤ ڕەشەیە و تاڕی یە، بەروار و بەروار ل هنداڤی گۆندێ بابلو و (دەریكێ شێخ ئیسڤی) و بەرێڤە بووینە ناڤ دەحل و دڕێن شیڤ و نهالێن بن گۆندێ كزو و نێزیكی نیڤ دەمژمێرا دی هەمی داروبار و رێل ئەم چووین وەختەكی گۆت ئەڤە ئەم گەهشتینە گۆندێ كانی كەوكا.
من هزر دكر گۆندێ كانی كەوكا هەمی ماڵ و مەزەل و ئاڤاهینە! هەمی دنڤستینە، تاڕی تبلچاڤانێ یە، من پرسیار كر كا ماڵا مە؟ گۆتنە من یا لبەر شكەفتا هە، من شكەفت ژی نەدیت، ئێك ل گەل من هات هەتا ئەز گەهاندمە بەر دەرێ شكەفتێ، دایكا من یا هشیار بوو (ل وی دەمی بابێ من یێ رەحمەتی پێشمەرگە بوو ل سەر دۆشكێ ل گۆندێ گلالە ل دەڤەرا باڵەكایەتی). دایكا من هاتە سەرێ من و گۆتە من رەبەنو تۆ هاتییە چ د ناڤ ڤان مار و مشك و دویپشك و كێچ و پێشی و تۆپ و تەیارا دا! من دیت ماڵا مە لبەر دەرێ شكەفتەكێ یە هندەك گلد و جۆدەلیك ل سەر ئاخێ داناینە و دنڤستینە.
نێزیكی دەهـ دوازدە ماڵێن ئێمینكییان ژ ئێمینكێ، كو سەرچەپەر بوو باركربوونە كانی كەوكا، كو كاڤلە گۆند و جهەكێ پتر ب سڵامەت بوو، زێدەباری ماڵەكا خالێن ماروونسی و ماڵەكا ئێتیتی، ماڵێن خۆ دانابوونە بن گویزا و بن كەڤر و بەر شكەفتان، هندەكان ژی كەپرێن چلی بۆ خۆ چێكربوون. پڕانییا گەنجێن وان پێشمەرگە بوون، یێن مەزن ژی سەرەدەرییا ژیانێ دكرن، هندەك پەز و بزن هەبوون و چەند ماڵكێن باجانك و زەرزەواتی ژی بۆ دەبارا ژیارا بەلەنگازا خۆ چاند بوون. هەژی گۆتنێ یە گۆندێ كانی كەوكا وی دەمی گەلەكێ ئاڤی بوو، كانییەكا بۆش ژ شكەفتەكێ دەردكەفت و شیڤەكا ئاڤێ پێدا دچوو خوار، گویزێن بلند و داروبارێن بۆش یێن سرۆشتی لێ هەبوون.
ل گۆندێ كانی كەوكا، جار ب جار فڕەكێن فڕۆكەیان دگەهشتنە وێرێ ژی و ئەو چیای و نەهاڵ ددانە بەر بۆمب و ناپالمان. ئەم ژی ل وێرێ جار ب جار دهاتینە ئێمینكێ، كو رێیا نێزیكی دو دەمژمێران هەبوو نەبوو، ئێڤارییەكا درەنگ ژی ڤەدگەڕیاین. وەكی دیتر ژی مە زارۆكان خۆ ل وان گر و مل و شیڤ و نهالان مژویل دكر و جار جار ژی دچووینە بەر پەزی یان كارێ سەخبێرییا چاندنێ وەكو خەپارە و ئاڤدانێ دكر. هندی ماڵا مە ل كانی كەوكا، كو دبیت سێ مەهەك بن، بابێ من ب تنێ دو جارا هاتە ئیجازێ، دەمێ دگەهشت ژی ژ بەر دویراتی و گەرماتییا رێ و پەیادە و مەشیانێ ژ گلالەی هەتا ماڵ بنێ پێت وی هەمی دبوونە پەقیشك.
نەڕیتەك ل وێرێ هەبوو، دەما دەنگێ باڵەفڕان هاتبا، هەر كەسێ گوهلێ ببا دا ب دەنگەكێ بلند گازی كەت: (تەیارە هات، تەیارە هات)، هەر كەسەك ژی ل دویڤ جهێ لێ چ بن كەڤرەك با، شەقە بەرەك با، بن دارەك با، بەر رستەك با، شكەفتەك با.. دا خۆ ڤەشێریت و نەدلڤی، هەتا تەیارە بەرزە دبوو پاشی دا بەردەوامییێ دەتە كار و لڤینا خۆ.
كەر رادیۆیەك ژی ل وێرێ هەبوو، بەری نڤستنێ هەر شەڤ مە گوهدارییا چالاكی و قارەمانییا ئێزگەی و دەنگێ بلندێ (خەلەف زێباری) دكر، ل وێ شەڤا تاڕی و بێدەنگ دەنگڤەددا، هەر ل وی ئێزگەی بۆ ئێكەم جار من گوهـ ل كوپێ ڕەش، قەوغا، قەشەفرێ، هندرین، سەرتیز، زۆزك، سەرێ حەسەن بەگێ… بوو. ل دویماهییا دەنگوباسان ژی دابێژیت: (مرن و سەرشۆڕی و نەمان بۆ خائینان و دوژمنێن كورد و كوردستانێ یە).
هەر ل كانی كەوكا بەری سەرێ چلێ هاڤینا ساڵا 1974 بوو، من پەیاما شەهیدبوونا سێ پێشمەرگەهێن قارەمان ل باعەدرێ بهیست، زەلامان ب تەحەمی ڤە بەحسێ وان دكر، هەر ل وی دەمی هەتا نها ناڤێ وان د بیردانكا سەرێ من دا زیندی ماینە، ئەو ژی (تەیمور شێخكی و عیسا بانی و عەزیز شەهی) بوون.
هەلبەت ل ساڵا 1974 هەتا ساڵا 2024، پێنجی ساڵێن رەبەق دبورن، دێ هەوڵدەم یا بشێم چەند دیمەنێن ل بیرا من و ل پێش چاڤێن ل كاڤلە گۆندێ كانی كەوكا بەرچاڤ بكەم.
ئێك: درەنگی شەڤەكا زێدە تاڕییا هاڤینێ، هەمی دخەون هیچ دەنگ ناهێن، بەرێ شێلكەكا تۆپا كەتە دەوروبەرێن گۆندی، كو كێم جاران تۆپ دگەهشتنێ، بۆ قولیزێنا ژن و زارۆكان، هەمیان چ پێخاس یان ب كتەكا پێلاڤێ یان كتگوهۆڕی بەزینە شكەفتا سەرەڤانا گۆندی. ل وێرێ ژی دویپشكی ب دو كەسان ڤەدان. زیانێن مرۆڤان نەبوون، لێ بەركە تۆپەك ل نێزیكی كۆتانا پەزی، كو ڤەدەری جهێ ماڵا بوو كەفتبوو و چەند پەزەك مرار كربوون. بەری ئەز بچمە كانی كەوكا ژی، باڵەفران گرێن هنداڤی گۆندی بۆمبەباران كربوون و هێشتا بۆمبەكا نەپەقی مابوو، بۆ گێول چەندین جاران داچین ل دویری چەند میترەكان تەماشە كەین.
دو: بۆ قەتاندنا ژیانا سادەیا رۆژانە، گۆندییان كەرەكێ پەزی هەبوو، ژیان ژی زێدە یا سادە و ساكار بوو، گۆتنەك هەبوو دگۆتن (كوردینی یە دا بقەتیێت). شڤانەك هەبوو خەلكێ كوردستانا باكۆر بوو، گەنجەكێ خۆرت و وێرەك بوو، ژ نوی ریهـ و سمبێلێن وی ب سەر دكەتن، ناڤێ وی (محەمەد سالح) بوو، پشتی دو مەهان ل بەر پەزی شڤانی هێلا و پەیوەندی ب هێزێن پێشمەرگەی كر، گۆت: ئەز نەهاتیمە ڤێرە شڤانییێ بكەم، ئەز یێ هاتیم پێشمەرگاتییێ بكەم. سپێدەكا زوی ئەم چەند بچویكەك ل گەل شڤانی چووینە خرابێن بەردایێن ژۆری، كو هێشتا هندەك بنێن كەڤنارێن باهیڤا و مێوێن بێسەروبەر و بنێن سماقی لێبوون، مە ب قوسكا چەند چویچكێن بچویك و تڤیركەك كوشتن و هستۆناڤمل كرن. مە ئاگرەكێ خۆش هەلكر و پەل دانە رەخەكی، هندەك بستكێن تەڕێن داری ئینان و نێچیرا خۆ پێڤەكرن. یا مە دیتی دو باڵەفڕێن (دگۆتنێ مێك) یێ ل هنداڤی سەرێ مە. هەر ئێك ژ مە ل دویڤ سەرێ خۆ ب ئاراستەكی تەقیا و خۆ دبن ڕزدەكێ قوتا، شڤان ژی دویری پەزی كەت و پاڵێ خۆ دا خۆلپەكێ، جار ب جار دا كەتە گازی نەتڕسن خۆ ڤەشێرن و نەلڤن. دو جاركی ل هنداڤی سەرێ مە زڤڕین، پاشی چەند جاركی ب دۆشكێ رەمی كرن، پەزێ مە راتەقیا. پاش بیستەكێ ب دیار نەمانا باڵەفڕان ئەم دەركەفتین، ئەم هەمی ب سڵامەتین، پەز ل وارا نەمایە. مە گۆت: دیارە تەقە یا ل پەزی كری، پاشی مە دیت خەلكێ كاڤلە گۆندی دەركەفتن و دگرین، مە گۆت: نەخێر تەقە یا ل گوندی كری و خۆدێ دزانیت كی هاتییە كوشتن و كی بریندار بوویە، خەلكی گۆندی ژی وەسا هزر دكر تەقە یا ل مە هاتییە كرن و كت ژ مە نەماینە، خەلكێ گۆندی بەر ب مە دهاتن، مە ژی ب بەز قەستا وان دكرن، هەتا ل نیڤەكا رێ ئەم گەهشتینە ئێك، چ قەومییە چ نەقەومییە؟ ئەم پێكهاتینەدەر، كو ئەم هەر دو ئالی ب سلامەتین، پاشی ئەم ل پەزی گەڕیاین مە دیت حەیوانا هەمی یێ ل شیڤەكا كویر و دبنێكڕا جەمیاین و ئەو ژی ب سڵامەت بوون.
باڵەفڕان ئەو گرومل دابوونە بەر تەقەیا دۆشكان.
سێ: بەری ئەم كاڤلە گۆندێ كانی كەوكا بهێلێن، ل دویماهییا دەمساڵییا هاڤینێ، ئەز ل گەل دو ماما، سێ دەوار ل گەل مە ب جهاڵێن ڤالا سواری دەوارێن خۆ بووین، سپێدێ زوی بۆ بنێ گۆندی و ئاقارێ گۆندێ مێرینا و شیڤا درێژا بەر گۆندێ كزو و گەهشتینە سەر بركا پیرمیس، كانییەكا ئاڤێ و بركەكا ل بەر و دارتییەك ب رەخڤە بوو، مە ل وێرێ بێهنا خۆ ڤەدا، هەژی گۆتنێ یە بركا پیرمیس دكەتە رەخێ پشتێ یێ دانكا سەرەكەڤرا چیایێ مام سین – بۆ زانین سەرەكەڤرا مام سینی جهەكێ راست و بلندە، دەڤەرەكا بەفرینە، تژی داروبارێن سروشتینە؛ بەڕی، مازی، گهیشك، هەڤرست، كەزان، بێمك، كرۆسك… دەمێ ئەم بچویكتر و هێشتا ماڵ ل گۆندێ ئێمینكێ، ل زڤستانێ و ل بەر سۆپا دارا دەمژمێر هەشت كێم چارێكەك مە گۆهداریا سترانێن رادیۆیا ئێریڤانێ دكرن، دەمژمێر هەشت زەلامان گۆهدارییا دەنگوباسێن (ده‌نگێ ئەمریكا) یان (مونتیكارلو) دكرن، بێگومان هەمی ماڵان ژی رادیۆ نەبوون، پڕانییا وان ژی وەكی خۆ تێدگەهشتن، هەشت و نیڤ ژی گۆهدارییا نووچەیێن (دەنگێ ئسرائیلێ) دكرن، پشتی دویماهییا نووچەیان بەلاڤۆكا سەقای هەبوو – پترییا جاران دەمێ دگۆت بەفر دێ ل چیایێ شێخ ل سێ كوچكێ سوریا و لوبنان و فەلەستین باریت – ل چیایێ مام سینی ژی دباری. بەری نووچەیێن لەندەن ژی ل دەمژمێر نەهێ شەڤێ ل گۆندی و شەشێ ئێڤاری ل گور (گرینچ) و (بیگ بن) ل بەر گوپ گوپا سۆپا دارا ئەم دنڤستین و ب هیڤیا بەفر بارینێ ل چیایێ ژۆری بووین).
پاش بهێنڤەدانەكا باش و خوارنا هندەك نانێ رەق و ترسی، مە رێیا خۆ گرت و گەهشتینە گۆندێ ئەڤریكا سەری، پاشی پێداتر بۆ دانێ ئێڤاری گەهشتینە بنەجهێ، كو گۆندێ ئەڤریكا خوارێ ماڵا (حسویێ مراد) بوو. ماڵا رەحمەتی حسوی ل بنێ داربەڕییەكا مەزن د ناڤ زەڤییەكێ دا ل رەخێ دی یێ گەلییێ ئەڤریكی بوو، بێدەرا وی یا دەخلی ب رەخ ڤەبوو، تژی گەنمی دانەبای و پاقژكری بوو، وێڤەتر رەزەكێ تریێ زەركی هەبوو، ئەو ب تنێ ل وێرێ دژیا، ماڵ و حالێ وی ئەو رەز و بێدەر و هندەك پەز بوو. تەمەتی دونیایەكێ كەیفا خۆ ب مە ئینا و خال خالا وی دچوو ئەسمانا، ئەم برینە ناڤ رەزی و بۆ مەغرەب ئەم هاتینە ماڵا وی ل بن دارێ، جامێرا ساڤارەكا بەرفرەهـ بۆ مە لێنا بوو، ئەم زێدە دبرسی بووین، مە عەسلی نان و ساڤار خوار، ب دەست كێ دكەت! پشتی خوارنا شیڤێ مەردەمێری جهاڵێن مە تژی گەنم كرن، ب شیژنێ و بەندكی كرنە دەستەبار. پاش شەڤبێریەكا كێم ئەم د وەستیای كەفتینە خەوێ.
سپێدێ بەری زەلال بوونێ ئەم ژ خەو راكرین، تێشتەكا تژی نان و ماست مە خوار، مە بارێن خۆ باركرن، وەرپێچكێن نانی ژی بۆ مە پەحت بوون و بۆ رێ كرنە سەربار و ئەم د هەمان رێیا چوونێ دا ڤەگەڕیان.
ل وان دو رۆژێن كاروانی و رێڤنگی ژ كانی كەوكا بۆ ئەڤریكێ و ڤەگەڕیانێ، ب درێژاهییا رێیا هاتنوچوونێ مە ئێك مرۆڤ ژی وەك رێ و رێبار نەدیت.
چار: هاڤین ب داوی هات، سەرێ پائیزێ یە، دونیا بەر ب سەڕما و بارانێ دچیت، چ جهـ نینن سەرێ خۆ دانینە بن. گۆندیان دەستپێكر كانی كەوكا بەردا و بۆ ئەڤراز تەڕا و بەڕا بوون، هندەك چوونە گۆندێ زاویتا سەری، هندەك بۆ مەجلمەختێ، هندەك بۆ سیارەتیكا، بەرێ مە ژی كەتە گۆندێ ستكوركێ.
گۆندێ ستكوركێ یێ ئاڤا بوو، تژی ماڵ بوون، ماڵین خۆیانی و بیانی، جامێران گەلەك ماڵ حەواندبوون. دەمێ ئەم گەهشتینە ستكوركێ چ خانی نەمابوون سەرێ خۆ دانینە بن، جامێری (خورشید ئاغا)ى رەحمەتا خۆدێ لێ بیت، كۆچكا خۆ بۆ مە ڤاڵا كر و ئەم كرینە تێڤە. گۆندێ ستكوركێ ل بەر بەتەنەكێ بوو، پشتا وی چیایەكێ كەڤرین و تژی داروبار بوو دگۆتنێ شكێڕی.
كانییەكا تام گەرماڤۆك بۆ رەخێ گۆندێ خرابیا هەبوو دگۆتنێ كانیا بلقێ، كانییەكا ئاڤا شرین ژی ل رەخێ دی بۆ ئالیێ گۆندێ زروێ هەبوو. كانیا رەخێ زروێ یا دویر بوو، یا بلقێ یا تام نەخۆش و ب كێر ڤەخوارنێ نەدهات نێزیكتر بوو، بەربەرە ئەم فێرێ ڤەخوارنا ئاڤا كانیا بلقێ بووین. ئاڤەكا بۆش لێ هەبوو، ئاشەكێ ئاڤێ پێداتر د ناڤ داروباری دا هەبوو، ژ بەر چڕاتییا داروباری هەتا مرۆڤ نەگەهشتبا هنداڤ نەددیت. بنەڤانا گۆندی هەمی چەم بوون، گیز و سێڤ و هنار و سپیندار د مشە بوون. گۆندەكێ چیایی و ئاڤی و زێدە دلڤەكەر و خۆش بوو. ژ هەمییێ گرنگتر خەلكێ وێ یێ زێدە جامێر و هاریكار و خۆشمرۆڤ بوون.
قۆتابخانەیەك ل نیڤەكا گۆندى بوو، د خانییەكێ ئاسایی ڤەبوو، گەر شاش نەبم هەتا پۆلا چارێ بنەڕەتی هەبوو، مامۆستایەك ژ وان سەیدایێ (ئەیوب سلێمان حەمو ئێتیتی) بوو.
پتر ئەو سەرپێهاتی و دیمەن و ئێزگەهێن ل پێشچاڤێن من و بیردانكا من دا هێشتا زیندی ل گۆندێ ستكوركێ ئەڤە بوون:
ئێك: من برایەك هەبوو ب ناڤێ (شێرزاد)، دایكبوویێ دەستپێكا ساڵا 1974ێ بوو، یێ نەمری و نەمای بوو، ب درێژاهییا مانا مە ل گۆندێ كانی كەوكا ها ئەڤرۆ دێ مریت یان سوباهی، دوختۆر و دەرمان ژی هەر چ بەحس نەبوون، چارە و ما چارە تنێ و تنێ دوعا بوون، بیرا من تێت ئەو ئایەتێن كورتێن قورئانا پیرۆز مە ل قوتابخانێ ژبەر كرین، هەمی من پێڤە دخواندن و پاشی من پف دكرێ. یێ دیتبا ژی دابێژیت خۆدێ بۆ بكەتە سڵامەتی، دبیت گەلەكان دلنەدابیت ب ئاشكرایی بێژن یا خۆدێ تو وی ژ ڤێ عەزابێ بینییە دەر. دەمێ ئەم گەهشتینە ستكوركێ، هەر د هەمان رەوش دابوو، دەمێ بابێ ل گلالەی كەسەكێ نیاس ددیت و پرسیارا شێرزادی ژێ دكر، دابێژنێ هەتا ئەز ل وێرێ پا یێ ساخ بوو. رەوشا برای ب دروستی و بێ زێدە و كێم وەكی وان مرۆڤێن ئەفریقی یێن پشكەكا گۆشتی پێڤە نە تەیڕ و تەوال بخۆن دهاتە پێش چاڤێن من. كێمتر ژ دو حەفتیان خالێ من (محەمەد ئەمین كزویی) كو وی دەمی مامۆستایێ ناڤنجیێ ل ئامێدیێ بوو، شەڤەكێ سەرەدانا مە دكەت و كوڕكی وەسا دبینیت. دبێژیت ببەنە نك دوختۆر (ئەدیب محەمەد عەلی) هەڤاڵێ منە یێ ل گەلییەكێ پشتی گۆندێ مەمانێ، خودێ یە بەلكی چارەكێ ببەتێ، بەس هەر یا ژ خۆیە. سپێدەكا زوی دایكێ ئەز ژ خەوا شرین هشیار كرم و شێرزاد د فوتكەكێ پێچا و من ژی شەلوالەك و بلوزەك ل بەر و پێلاڤەكا لاستیكی ل پیا، مە رێكا مەمانێ گرت، ژ گۆندی داكەفتین بۆ گەلیێ رەشانكێ – ستكوركێ بۆ رەشانكێ (هینگێ نە یا ئاڤا بوو)، رێ و رێ بۆ بەرۆشكا زاویتە و بنەڤانا كورێن گاڤانا و رەشەورێ و هەتا ئەم گەهشتینە مەمانێ، بۆ باشی ل ڤێ چوونێ رێبار هەبوون. دەما ئەم گەهشتینە نێزیك مەمانێ، مە پرسیار كر كا جهێ دختۆری ل كیڤەیە؟ گۆتنە مە وەسا ئەڤێ رێ بگرن و بەرنەدەن دێ گەهنێ. ئەم ژی گەهشتینێ، جهێ وی خیڤەتەك د شیڤەكا كویر دابوو. دختۆرى گۆتی كەرەمكەن، دایكا من گۆتێ ئەز خویشكا محەمەد ئەمینی مە و سڵاڤێن ل تە كرین و زارۆك دانا بەرسینگی، ژ بستەیی و هەڤالینیا وان گۆتی سڵاڤێن وی ب چ ناچن!! ما نەشیا سەرەدانا من بكەت!. گەلەك ب خێرهاتنا مە كر و گۆت: مادەم تۆ خویشكا سەیدای، ئانكو تۆ خویشكا مەی. بەرێ خۆ دا زارۆكی، سەرێ خۆ هەژاند و دەست هاڤێتە رویێ وی چ نەهاتە بەردەستان، یا گرنگ هندەك دەرمان دانە مە و هندەك شیرەت ژی کرن، كو هۆ بكەن و هۆ بكەن، تشتەكێ خوارنێ ژی د لەپێن منڕا كر و مە خاترا خۆ خواست و ئەم ب رێ كەفتین. ل وارا هندەك نان ب دەست مە كەت. ڤەگەڕیانێ هندەك چپكێن بارانا هویر دبارین، ئەز چوومە ناڤ رەزێن مەمانییان هندەك تلی و كاتەكێن ترییێ زەركیێ بەرمای و خەرت بووی من ئینان و مە خوارن. رێ پیچەكێ بۆ تەقن و هەڕی، هندەك جاران هند هەڕی ب پێلاڤا من ڤە دما، ئەز نەشیام بلڤم، دەمێ من پێت خۆ رادهاڤێتن ئەو هەڕی و تەقن دا ژێ فڕیت و پێت من سڤك دبوون و ئەز وەكی سیسكێ دچووم. ئەم بەری رۆژئاڤا گەهشتینە ماڵ ل ستكوركێ. پاش چەند رۆژەكا بكارئینانا دەرمانێن دختۆری و شیرەتێن وی، مە دیت شێرزاد یێ ڤەدژیت و بەربەرە دا بینین یێ دپشكوڕیت. مرن ب دەستێ خۆدێ یە بەس ئەگەر دختۆر ئەدیب بوو و دەرمانێن وی لێهاتن.
دو: نوكە دەمێ دەواما قۆتابخانێ هات، لاوك قۆتابیێ پۆلا شەشێ یە، ل گۆندێ ستكوركێ تنێ هەتا پۆلا چارێ هەیە. چار ناچار گۆتن ل گۆندێ بانییێ قۆتابخانە یا هەی و پۆلا شەشێ ژی یا ڤەكری، ڤێجا بۆ زارۆكەكێ بەر ب سنێلەیی وەكی من، بابۆ بانیێ ل كیڤەیە؟ ژ نوی من ناڤێ گۆندێ بانیێ بهیست. ل گۆندێ ئێمینكێ جهەك هەبوو دگۆتنێ بانیێ، تەڤ زەڤیێن راست بوون، ملكێ چەند جوتیارێن گۆندی بوو، هەر ساڵ دكرنە گەنم و نیسك و نوك، پشتی جۆتیاران بەر و متایێ خۆ رادكر دكرنە هەڤشی، بەس ئەڤە گۆندێ بانیێ یە!. گۆندێ بانیێ ب پیا رێكا پتر ژ دەمژمێرەكێ یە، زێدەباری رێیا ڤاڵا و رێ و رێبار نەخۆش و تەنگاڤی و سڕ و سەڕما و سەر هندێ را ئەز یێ ب تنكا خودێ. سپێدەیەكێ زوی ژ خەو رابووم، كەر ساكۆیەك من كرە بەر خۆ، سەقا نیڤ عەور نیڤ ساهی من رێكا گۆندێ بانیێ گرت، هەرچەندە ئەز ب رێ نەدكەفتم، لێ ئەز رێ و رێ چووم و من رێ بەرنەدا هەتا ژ دویر گۆند دیتی، گەهشتمە رەخ گۆندی، كو قوتابخانە ل وێرێ بوو. دەمێ گەهشتیم فورسە ئانكو بهێنڤەدان بوو، هەمی قوتابی ژ دەرڤە بوون.
قوتابیەكی گۆتە من:
– تو ژی دێ ئێیە قوتابخانا مە؟
– بەلێ.
– تۆ ل پۆلا چەندێی؟
– شەشێ.
– هەی هەی، وەللاهی ئەم قەبیل ناكەین، چەوا تو ل شەشێی و ژ مە بچویكتری!.
پاشی گازی هندەك هەڤاڵێن خۆ كر، هەمی ب من وەرهاتن و گۆتن نابیت تو ل پۆلا شەشێ بی و ئەم ل چارێ و پێنجێ. بۆ خەبسە، مامۆستایەك ل دویڤ دەنگێ قەرەبالغێ دەركەفت و ئەز ژ لەپا ئینا مە دەر هەكە دا من پەلقوت كەن، ئەز برمە ژوورا رێڤەبەری. چار پێنج مامۆستایەك لێ بوون، یا من دیتی چاڤێ من ب كاك (عوبەیدوللا داود عەلی – رەحما خۆدێ لێ بیت) كەفت و ئەز ڤەجنقیم، كلاشینكۆفەكا كەل ب ملی ڤەبوو، ئەو ژی بۆ هەمان مەرەم وەكی من هاتبوو ب رێكەفت بەری من گەهشتبوو وێرێ. (رەحمەتی عوبەیدوللا داود عەلی رێڤەبەرێ گشتی یێ گەشت و گوزاری ل پارێزگەها دهۆكێ بوو، ل دویماهییا ساڵا 2020ێ ب نەخۆشیا كورۆنایێ چوو بەر دلوڤانیا خۆدێ). ل رێڤەبەرییێ، یا بیرا من دهێت ئەڤ پرسیارە ژ من كربوون:
– ناڤێ تە؟
– عزەت یوسف
– ماڵا هەوە ل كیڤەیە؟
– ستكوركێ.
– تۆ ل كیژ قۆتابخانێ بووی؟
– سەلاحەددین.
– پۆلا چەندێی؟
– پێنجێ دەربازی شەشێ بووم.
– تە كارتە هەیە؟
– نەخێر.
– مامۆستایێ هەوە یێ ئنگلیزیێ كی بوو؟
– سەیدایێ هورمز.
– یێ مێژوویێ؟
– سەیدایێ حەسەن.
– یێ زانستێ؟
– سەیدایێ مەجید.
هێشتا بیرا من ناهێت…
پەرتووكا ئنگلیزیێ یا پێنجێ دانا بەر من و بەرپەڕەك ڤەكر و گۆتنە من بخوینە، من ژی وەكی خۆ خواند.
پاشی مامۆستایەكی گۆتە من: تو ئەوێ هە دنیاسی؟
من گۆت: بەلێ ناڤێ وی (عوبەیدوللا داود عەلی) یێ بالەتەیی یە، گەلەك هەڤالێ منە، ئەز و ئەو ل ئێك قوتابخانە و ل ئێك پۆل بووین.
پاشی گۆتنە عوبەیدوللای ژی تو ئەڤی دنیاسی؟ ئەوی ژی گۆت: بەلێ باش دنیاسم و هەڤالێ منە و ناڤێ وی (عزەت یوسف عومەر) یێ ئێمینكی یە.
ل سەردەمێ شۆرەشێ ساڵا 1974ێ بۆ 1975ێ بەس ئەز وێ رۆژێ ب تنێ چوومە قوتابخانێ و ساڵەكا خواندنێ ژ تەڤایا قوتابیێن د ناڤ شۆرەشێ دا یێن چووین و نەچووینە قوتابخانێ ژ ئالیێ رژێما بەعس ڤە هاتە ژ كیسدان.
سێ: پاش هەیامەكێ مانا مە ل ستكوركێ (نزانم چەند)، سەقا پتر بەر ب سەڕما و بارانێ دچوو. مە دیت بابێ من هاتەڤە، گۆت: من خۆ نەقلی دەڤەرا بادینان كر، هەرچەندە ڤەگۆهاستنا وی قەبیل نەكر، لێ بابێ من رژد بوو و گۆت: هندە زڤستانە رێ دێ ژ بەفرێ ئێنە هنین و ئێدێ ئەز نەشێم بچمە ماڵ و من چ رێ نینن، ئینا ڤەگۆهاستنا وی پەسەند كربوو. باب هاتە نەقل كرن بۆ بارەگایێ (سەلیمێ ئەسعەد) ل گۆندێ بادێ، سەلیمێ ئەسعەد سەرپەرشتێ ئەوی بەرەی هەمیێ بوو. ل گۆندێ ستكوركێ بەر بەرە ئەز فێرێ جگارە داگرتنێ و جگارە كێشانێ بووم. جەژن ب سەر مە دا هات، رۆژا ئێكێ جەژنێ (نزانم جەژنا رەمەزانێ یا جەژنا قوربان بوو)، ئەز چوومە جەژنا ماڵا رەحمەتی (خورشید ئاغای) كوڕی وی (فارس) هاتە دەستێ من و گۆتە من تە چ دڤێت بۆ خۆ راكەی، من گۆتێ جگارە، ئینا رابوو پاكیتەكا جگارا جۆرێ (بەغداد) قەپاغ كرە د بەریكا من دا، وێ گاڤێ ئەز كەیفخۆشترین مرۆڤ بووم ل جیهانێ. رۆژا دویێ جەژنێ من گۆتە دایكا خۆ دێ چمە جەژنا بابێ خۆ، گۆتە من تۆ ناچی، دێ چم ناچی دێ چم ناچی.. من ب سەرێ خۆ ڤە بەردا و من هلاندە رێ، ژ ستكوركێ بۆ گەلیێ رەشانكێ و گەلیێ زاویتەی بەری بگەهمە بارەگای، من پرسیارا بارەگایێ سەلیمێ ئەسعەد ژ رێبوارەكێ كر، گۆتە من ئەڤەیە تو یێ نێزیكی، ئەز گەهشتمێ من بابێ خۆ دیت. ما حێبەتی و گۆتە من:
– تو و كی هاتینە كوڕو؟
– ئەز ب تنێ.
– چ قەومی یە ل ماڵ؟
– چنە؟
– برایێ تە مری یە؟
– نەخێر یێ باشە، هەمی ب سڵامەتن.
خیڤەتەك ل وێڤەتر ل پشت بارەگایی هەبوو ئەز برمە وێرێ. دۆشكا وان چاڵەك بۆ كۆلابوو و كەر پاتەك ل سەر بوو، ب رەخ خیڤەتێ ڤە بوو، حەفت پێشمەرگێن ئێزدی یێن خەلكێ شنگالێ وەكی ژمارە دۆشك ل گەل بوون. ئێك ژ وان ئێزدیان دینارەك جەژنانە دا من و گۆت نەبێژە بابێ خۆ. نە هەرێ من گۆتێ ئینا رابۆ من و خۆ ل گەل وی كابرای ژی عاجز كر. گەر ئەزێ شاش نەبم هاریكاریێن مەهانە یێن وان پێشمەرگەیان تنێ هەشت دینار بوون، لەوا بابێ من تۆڕە بوو. دانێ ئیڤارێ ئەز ل گەل بابێ چوومە بارەگای (بارەگا ل سەر كانییەكا ئاڤێ بوو، ب بۆریەكێ دچوو سەر بركەكێ ژورەك یان دو هەبوون ل گەل كەپرەكا درێژ یا چلی ب رەخ گۆندێ بادێ بۆ ئالیێ زاویتە بوو، دگۆتنە وی جهی (عەلی شلکی)، دەمەكی من دیت ئەو زەلام هەمی رابۆنەڤە ئەز ژی رابۆم، ل وێرێ من سەلیمێ ئەسعەد دیت، پێشمەرگەیەكێ پەیت و چەلەنگ. گۆت: (تو ژی هاتی ببیە پێشمەرگە، هێشتا بۆ تە زوی یە)، و ل كەنییا دا.
ئەوێ شەڤێ بابێ من ئەز برمە گۆندێ بادێ و ل ماڵا دۆستەكێ وی نڤستم. سپێدێ هات و گۆت هلو دابچینە ماڵ، من ژ بەر تە دو رۆژ بهێنڤەدان وەرگرتن. ئەم چووینە چیایێ پشتا بادێ (چیایێ کەمەکا) و سەر كەتینە چیای و گەلی و نهال د رێ دا هەبوون، شۆر بووینە هنداڤی گۆندێ مەمانێ رێ و رێ هەتا گەهشتینە ستكوركێ.
چار: ل ستكوركێ، جار جار ل گەل بچویكێن ژییێ خۆ هەر ئێك ژ مە دا داسەكێ هلگریت و هلباسكی چیایێ شكێڕی بین، ئەو ل چیای د شارەزا بوون هندەك تاڤەبەر لێ بوون تژی ئاڤ بوون، هەر ئێكێ قەستا كەڤرەكی دكر و دا كەڤتە سەر چۆكا و دەڤێ خۆ پێ رانیت و ئاڤێ ڤەخۆت، راستی ئاڤەكا خۆش بوو. ئەم گەلەك دویر نەدچووین، ئەم دتڕسیاین دگۆتن هرچ و گورگ یێن لێ هەین. پاشی دا هەر ئێك ژ مە ل دویڤ شیانا خۆ دارەكێ بڕیت و ڤەپەژكینیت و دانتە سەرملێ خۆ و گەهینتە ماڵ. ل وێرێ دا جامێرەك هێت بۆ سۆپێ قەدقەد كەت.
گەلەك جاران ژی دا ل گەل جحێلێن گۆندی چمە باگێرا؛ ستكوركێ، خرابیا، غەلبوكێ هەتا دگەهشتینە باگێرا، كو هندەك دوكان و بازار لێ هەبوون، هەر ئێك دا ل دویڤ حالێ خۆ تشتەكی كڕیت.
پێنج: یا تژی كوڤان.. ئێكەم جار دیمەنێ گیانێ شەهیدی دبینم. شەهیدەكێ خورت و گەنج، خوین گەرم و تژی بزاڤ، چەلەنگ و چالاك، خودان ئیرادە و باوەری، تازە ریهـ و سمبێل دەركەتی. سپێدەیەكا درەنگا شواتا 1975ێ نە وەك هەمی سپێدەیان ل دویڤ قێژی و هەوار و گرینێ ڤەجنقیاین، دەنگێ گرییێ و نیهارییێ ژ ئالییێ خوارێ، ل رەخێ خوارێ كانیا بلقێ ل سەر جۆیا باڵاڤییان و د ناڤ سپیندارا دا ب سەر مە دا هات، بەری تەڤ گۆندییان كەتێ، هەوارە داود شەهید بوویە**، بەلێ داود بادی شەهیدە. داودێ خودانێ برنۆیا وەسەت و بەژن زراڤێ وەسەت. داودێ ستێركڤان و سەگڤانێ گۆندی. دەمێ ئارمانجانێ، داود ئێكەم بوو.. بیرا من دهێت كێلەك هەمبەری گۆندی ل بەتەنا نزاری هاتە ڤەدان، پڕانییا زەلامێن گۆندی و ل گەل هندەك مێهڤانا لێ پاڵە بوون نە هەرێ نە قولپاند، (یا ژ منڤە، ل هەمی گۆندان، گۆندییان ساخلەتەك هەبوو، دەمێ كێلەك هاتبا ڤەدان دڤیابا بێخن هەكە كێماسی بوو)، گۆتن هەڕن داودی گازی كەن، داود هات و یێ پەیت، برنۆ د دەستی دا، ستێركا خۆ لێ گرت و ب ئێكەم گوللە پلخ كێل پەلخاند، هەمییا ئافەرینی و دەستخۆشی لێ باراندن.
شەهید داود د شەڤە چالاكییەكا پێشمەرگایەتی دا ل نێزیك گوندێ بەرۆشكێ (نێزیك قۆتابخانا بەرۆشكێ یا سه‌ره‌تایى – نها بنه‌ڕە‌تى) ل گەل مەفرەزا خۆ كەفتنە د بویسەكا دژمنی دا و شەهید بوو، د گەل دا (رەحمەتی زوبێر ئەڤریكی ژی بریندار دبیت، پێ وی دكەڤیتە سەر مینەكێ و پێ خۆ ژ دەست ددەت). دەمێ تەڕمێ شەهیدی ل سەر جۆیەكا ئاڤا زەلالا كوردستانێ، مینا گیانێ وی یێ پاقژ د ناڤ داروباری ل نێزیكی ماڵا وان دشۆن، من دیت تەنیشتا وی هەتا گۆزەكی گوللان هنگافت بوو. بۆ من ئەڤە ئێكەم دیتنا كۆڤانی بوو، دایك و بابان ل هنداڤ دگرین، ئەم ژی هەمی د گەل دا دگرین. هەتا بۆرینا پتر ژ (50)ى ساڵێن رەبەق من ژبیر نەكرییە و ژبیر ناكەم و هەروەكی دوهی ل پێش چاڤێن من. نەمری و سەروەری بۆ شەهید داودی و تەڤایا شەهیدێن كوردینییێ و كوردستانێ.
شەش: دویماهیك رۆژا شۆرەشا ئیلونا مەزن، رۆژا ڕەش.
هەلبەت ل ستكوركێ ژی رادیۆ و نووچە نەبوون. شەڤا دبیت 6/7-3-1975ێ بیت. شەڤەكا سڕ و تاڕی.. ماڵەكا كوچەر مێهڤانەكێ بەرگری ملی یێ نیاسێ وان هەبوو، دەمێ ل گۆندان مێهڤانەك بۆ ماڵەكێ دهات، پڕانییا زەلامێن گۆندی داچنە وێ ماڵێ نك مێهڤانی ب گۆندی ڤە. گەلەك گەلەك هەتا بانگێ عەیشا دامینن و پاشی هەر ئێك دا شەڤخۆشیێ كەت و قەستا ماڵا خۆ كەت. وێ شەڤێ ژی گەلەك زەلام قولپی بوونە وێ ماڵێ. مێهڤان ژی یێ گۆتن خۆش و ب دەڤ و ئەزمان بوو. بەرێ مە چەند بچویكان ژی بۆ بێهنەكێ كەتە وێرێ و ل بەر دەرگەهی مە گۆهداری دكر. مێهڤانی گۆت: گەلەك نەمایە كورد دێ ب سەركەڤن و گەهنە مافێن خۆ.
لێ بۆ بەختێ ڕەشێ مێهڤانی، رۆژا پاشتر قاسدەك هات و خەبەرەكێ جەرگبڕ ئینا و گۆت كورد شكەستن و پێشمەرگەی بەرۆكێن شەڕی بەردان و خیانەت ل كوردان هاتە كرن.
وەسا ژی بوو، گەنجێن گۆندی ئەوێن پێشمەرگە ڤەگەڕیان و ئاگر ژ ناڤچاڤا دپەشی و مرنا ژێ كێم بوو.
خەلك تێكهاتن و تێكچوون و نەدزانین دێ چ كەن. ئاخر زەمان بوو، مرن هەبا و ئەو رۆژ نەبا، كەسێ چ چارەسەری ڤێ نە بوو، رۆژەكا ڕەش بۆ ئاییندەكێ نەدیار و رەشتر. كەس نەشیا دەربڕینێ ژ وێ رۆژێ بكەت. شۆرەشا ئیلونێ كەت، گەلەك كەت.
بەلێ شەشێ ئادارێ 1975ێ، ئەز ل گۆندێ ستكوركێ بووم. مینا سەدان هەزار كوردان ئەم ب دلخۆشی چوو بووینە شۆرەشێ، لێ ب دلخۆشی نەهاتینەڤە.
* تێبینی:
هەر پەیڤەكا ب ناڤێ (من) یان (ئەز) هاتی نڤیسەر بخۆیە، لێ هەمان كاودان و رەوشا ڕەش بۆ هزارەهان زارۆكان ژی دهێت ئەوێن ل سەردەمێ شۆڕەشا ئیلۆنا مەزن ل دەڤەرێن رزگاركری و ئازاد ل ژێر گوڕگوڕا تەیاران و دنگێنا تۆپان و ژیانا ب تڕس و برس و لەرز و ژار بوراندینە.
** ل رێكەڤتی 9/2/١٩٧٥ێ شه‌هید ( داود ئیبراهیم محمدصالح) پێشمەرگەیێ شۆڕەشا ئیلۆنێ ل به‌رەیێ (بێسرێ) شەهید بوویه،: شەهید (داود) ل رۆژا (1/7/١٩٥٤) ل گوندێ (بادێ) سەر ب ناحییا زاویتە ڤە ل دەڤەرا دۆسکییا هاتیيه سەر دنیایێ. د بنیات دا مالباتا وان خه‌لكێ گوندێ ستوكوركێ نه، ل سالا ١٩٦١ێ دەست دایه خواندنا سەرەتایی ل گوندێ بادێ ب دويماهیك ئینایه، بەلێ ژ ئەگەرێ كاودانێن ئابۆری؛ نەشیایه خواندنا خۆ ب دويماهیك بینیت. ل سالا ١٩٦٩ێ قەستا بارەگایێ هێزا شێخان دكەت، بەلێ ژ بەر كو ژییێ وی یێ بچویك بوو، تنێ (١٥) پازدە سالی بوو، بابێ وی – خودێ ژێ رازی – چوو زڤرانده مال. ل سالا ١٩٧٢ێ ناڤێ وی دهێته داخوازكرن بۆ لەشكەرییێ و پاشى ل باژێرێ دهۆکێ وەك (پۆلیس) دهێته وەرگرتن و دبیته نڤیسەر (كاتب) ل رێڤەبەرییا پۆلیسێن دهۆكێ/ پشکا (میره). ل سالا ١٩٧٤ێ دەمێ شۆرەشا ئیلۆنێ جاره‌كادى سەرهلدايی، شەهید پەیوەندییێ ب شۆڕە‌شێ دكەت ل گه‌ل ڕەشاشەكا برێم و ترۆمبێله‌كا ژ جۆرێ (شۆفرلێت) قەستا ناڤ شۆرەشێ دكەت، دبیته پێشمەرگه ل گەل سریا خودێ ژێ رازی (مەجید ڕبەتكی)، كو سریا پۆلیسا بوو. ب مخابنی ڤه، ل شەڤا (9-10/2/١٩٧٥) دەمێ بۆ ئەنجامدانا چالاكییەكێ، قەستا ناڤ باژێرێ دهۆکێ دكەن، بەری بگەهنه جهێ ئارمانجێ، (مینه‌ك) ل بن پێن هەڤالێن وان دپەقیت و دبیته ئەگەرێ بریندار بوونا چەند هەڤالێن وان، ل دەمێ پاشڤە زڤڕینێ دكەڤنه بويسەكا جاشا ژى، شەهید (داود) ب گرانی بریندار دبیت، ب ڤێ ئەگەرێ گیانێ خو ژ دەست ددەت و دگەهیته كاروانێ شەهیدان، (مەتین).
