پەیبرن و ناسینا خودێ، بابەتەكێ دژوار و ھەستیارە، گەڵەك زانا و عارفان ھەوڵا ناساندنا ڤێ قووناغا خۆ گھاندن ب خودێناسیێ دایە و گەڵەك ژ وان بوونە ناڤێن دیار و چو ژ خودێناسیێ وەك كاملانا خودێناسیێ ڤدیار و ئاشكرا نەكری یە، گەڵەك ژ وان ژی سەرێ خوەدانایە و بوونە قوربانی د ڕێیا خودێ ناسیێ و دانەناساندنا خودێ ب جڤاكا ئیماندار، ئو ب دەركەفتی ژ دین و سەرداچۆیی ھاتینە ناسین، گەڵەك ژی گەھشتنە مەرتەبەیەكێ و بێدەنگی ھەڵبژارتی یە، چو نێرین و گۆتن ل سەر نەدانە.

ئاخفتن ل سەر خودێناسیێ گەڵەك دژوارە، چونكی خودێ، وەك كو ھەی ناھێتە ناسین، تنێ ھندەك ئاماژە و پەیبرنێن ئیمانی نە، كو مرۆڤ دێ شێت پێناسەكێ بدەتە خودێ، نەك ناسینا خودێ، وەك كو ھەی، ژ بەر كو خودێ وەك ئافرینەرێ مە و خولقیەتێ، پەنی و نەپەنە، دیار و بەزرە، وەك وی چ شێوە و سیمار نینە، نێزیكێ ھەرێ نزیك و دوور ل دیتن و تێگەھشتنا مەیە، باڵایە و بێ ھەڤاڵ و سەمیانە.

لەوما ناسینا خودێ ئان خودێناسی، تەنێ و تەنێ مرۆڤی ژ بۆ دەقێن ئاسمانی ڤەدگێریت، ل كتێبێن ئاسمانی، ئو ھەر دینەكێ ئاسمانی ژی رەواتیێ ب دەقێ ئاسمانیێ دینێ خوە ب تەنێ ددەت، ھەرچەند شادەدانا مە وەك مسڵمان گەواھی دانە ل سەر ھەمی پێغەمبەران و ھەمی كتێبێن ئاسمانی ژی، لێ دیسا، ڕێچك و ڕێبازێن ل یەك جودا ژی مە یێن ھەی، كو وەك مسڵمان دان ب بیر و بۆچۆن و باوەریێن ھەڤ ژی نا ئینین.

قادا عرفانێ، قادا ڤەكری یا عشق و ئیمان و عەقلە، واتە ڤیان ژ بۆ خۆ و خودێ و خولقیەتێ، ئیمان ب ھەبوونا خودێ وەك خالق، ب مرۆڤ وەك خەلیفە و ئامانەتپارێز، ب عەقڵ وەك ناڤەندا ھزرین و فكرینا، كو ژ ئیلھاما خودێی دگەھیتە مرۆڤێن چاكبیر و پاكبیر و جوانبیر، كو سێكوچكەیەكا پێكڤەگرێدایی و پێكڤە كاملانە.

لەوما د قادا عرفانی دا، بیر و باوەرێن دینی، ناكەڤنە بەر ناسین و زانین و فكر و ھزر و بیران، تەنێ ئیمان وەك ناڤگینا ناڤبەرا باوەریێ(عەقیدە) و یەقینێ ھەڵبژارتی یە، كو ل سەر بنێشەیێ ھەر تشت ل ناڤگینێ بھێتە وەرگرتن ئاڤا بوویە، لێ ھەمدیسا ژی ژ بۆ پلەبەندیەكا جیاواز ژ ناڤگینیێ، كو نە توند نە خاڤ، نە گران نەسڤك نیە، بەلكو ناڤگینا ناڤبەرا بەرەڤ باڵا بوون و كاملانێ ئو داكەفتن و ھەڵوەریانێ، ئەو ژی، كو ب ڕێیا عشقا مەجازی، كو بەرەڤ عشقا حەقیقی چۆن و نەداكەفتن ژ عشقا مەجازی ژ بۆ عشقا پووچگەرایێ، واتە ل ژیانا ئیمانی یا سادەیا دونیایی، دانەكەڤیتە ژیانا باوەركی یا دونیایی و بەرەڤ ژیانا یەقینی یا باڵا و خودێناسینێ بچیت.

كو ب دیتنا عرفانی مرۆڤ ب ڕێكا عیبادەتی ب تنێ، ناگەھیتە وی ئاستێ، كو بەرەڤ ژۆر ھەڵبچیت، بەلكو عیبادەت تەنێ ھندەك كریارن، كو مرۆڤی بەرەڤ ناسینا ڕێكا درست و بەر ب باڵا چۆنێ ڤە ئاراستە دكەت، كو نابیتە ئەگەرێ خودێناسیێ وەك پەی پێ برنەكا عرفانی، كو ب عشق و ئیمان و عەقل بیت.

لەوما عرفان وەك عشق ب ناسینێ، ڕێكا ئەزمۆنگەری یا مرۆڤێ خوداییبوونێ یە، كو مرۆڤەكێ خودێیی ئاڤا ببیت، لەوما ژی ئەو ئەزمۆنخوازی یا عرفانی خۆسپارتنەكا ئیمانی و عەقلی و عاشقانەیە، نەكو مرۆڤ نەشێت دەستان ل ڤان ھەمی خۆشیێن دنیایی بەردەت و ب خۆشیێن ئاخرەتێ ھیڤیدار بیت، لێ دەما كو ئەزمۆنكاری یا مرۆڤێ خودێیی بوونێ دەست پێ بوو، مرۆڤەكێ عاشقێ ئیماندارێ عاقل وێنا دبیت، كو ھەوڵ ددەت ژ ھەر خەسلەتەكێ خودایی، ل گۆر شیان ئەزمۆن بكەت د خۆدا پەیرەو بكەت.

چونكی مرۆڤێ عارف وەك دارەكا بەری (فێقی)یە، ھەوڵ ددەت ب خۆ بەردار بیت، لێ بەرێ وی ژی ژ بۆ تەڤ خولقیەتێ خۆراك بیت، واتە ئەو ژ بۆ خۆپاككرن و خۆ چاككرن و خۆ جوانكرنێ د خەبتیت، كو بەرھەمەكێ گشتی ژی بیت ژ بۆ خەڵك و خولقیەتێ، لەوما ئەو ئەزمۆنا خوەیا سەركەفتی ب نیشان و ڕەمز و وەكاندنان ب زمان دئینیت، كو بشێت خودێ و خولقیەتێ ژ خۆ ڕازی بكەت.

لەوما مرۆڤێ خودایی پەیرەوكارێ وان ناڤ و سفاتانە، یێن كو ئەم ب ئەسمائولحوسنا دناسین.

سێ بنەمایێن سەرەكە ھەنە، كو ئەم پێ دگەھینە خودێ ناسیێ:

– ھەبوونا بەڵگەیێن ئەقلی و نەقلی، كو ئەڤ سروشتە بێ ئافرینكار نییە.

ئەو بەحسێ سروشتیێ، كو سروشت تەمامكارێ یەكە.

– ھەبوونا خەسلەتێن، كو ب ناڤێ ئەسمائولحوسنا دھێنە ناسین ژ بۆ خودێ.

ئەڤ خسلەتە بەڵگەھن، كو مرۆڤ چاكترین ئافراندی یە و خەلیفێ خودێ یە و ئەركێ وی ئەمانەتپارێزی یا ئافراندی یانە.

– ھەبوونا سێكوچكەیێن كاملانێ، كو ھەر تشتێ مرۆڤ ب فكر و مەعریفە ببێژیت باڵا و كاملانە، ب سێ خەسلەت ئان فەزیلەتان دگەھیتە كاملانێ د عرفانێ دا.

د عرفانێ دا ئەڤ خەسلەتە بنگەھێن ڤیانی و ئیمانی و عەقلی نە، كو ژ نورا خودێ وەك ناسین و زانین ژ بۆ ئافرندییان دھێت، ل سەرگا وان مرۆڤ.

لەوما ھەمی ئەوێن دەروێش، سۆفی، عارف، زانا، فەیلەسۆف، شاعێر، ھونەرمەند، داھێنەر، ھەمی ئیلھامەكا عاشقانەیی وەردگرن، پاشی داھێنەریێ د فكر و داھێنانێن خوە دا دكەن.

خودێ ژی پەیمان دایە وان كەسان، یێن بشێن د ئەزمۆنگەرییا جێبجێكرنا وان خەسڵەتان ب تایبەت مسڵمان و باوەرداران، كو سادق و سابر و غەفور و ڕەحیم… ھتد بن.

داكو خودێ پاداشتێ خوە ل سەر وان بنەمایان ببەخشیت، مرۆڤ یێ لێبوردە بیت، خودێ لێبوردەترە، مرۆڤ یێ دلۆڤان بیت، خودێ دلۆڤانترە، مرۆڤ یێ ڕاستگۆ بیت، خودێ ڕاستگۆ ترە، مرۆڤ یێ بێھن فرەھ بیت، خودێ بێھن فرەھترە،… ھتد.

لەوما دەما مرۆڤەك ب ناسینا ڤان سفەتان خوە پەروەردەكر و ئەزمۆنا خوە ب سەركەفتی پەیرەوكر، وی دەمی دێ ب مەزناھی و حەكیمی و خالقی یا خودێ حەسیێت و دێ خودێ، وەك كو ھەی ناسیت، وی دەمی یە، كو خودێ ب كەرەما خۆ د گەڵ دكەت و ژ نۆرا خۆ دڵڕۆنیێ و ژ ھەر سفەتەكێ خۆ چرووسكەكێ ژ نۆرا خۆ پێ دبەخشیت، ئەو دەمێ خودێ وێ كەرەمێ دكەت، ئەو دەم و نورە، كو عارف د وەكینن، وەك مەی و مەست بوون د عشقێ دا و ژ ھەر تشتی ناسینەكا رەھا پەیدا دكەن و ب ڕەمز و وەكاندنان ژ بۆ خەلكی ڤەدگێڕن، چونكە ئەو ناسینا عارف دگەھنێ و دبینن، ل شیانا ھزری و عەقلی و ئیمانیێ مە یێ دوورە، كو تێبگەھین، ئەو چێژ و خۆشی ناھێتە وەسفكرن، وەك كو ھەی، ناھێتە زمان ل دووڤ ڤان گۆتن و بێژەیێن ئەم ب كار دئینین، لەوما چەند پەیڤ و دەستەواژەیەكێن گشتەكی و كتەكی، وەكاندن و ڕەمزان دێ ب كار ئینن، گوھەكێ عارفانی نەبیت وێ حقیقەتێ نابھیسیت، عەقڵەك عارفانی نەبیت، پەی ب وێ چاكیێ نابەت، چاڤەك عارفانی نەبیت، وێ جوانیێ نابینیت، دڵەك عارفانی نەبیت وێ پاكیێ ناپەژرینیت.

ژ بۆ دیاركرنا ڤێ بۆچۆنێ د عرفانا كوردی دا، مەلایێ جزیری پێشەنگە و چەند نمونە ژ وی زاتێ مەزن.

دا شاھدێ ئەسما ب ھەمی وەجھی بناسین

یەک مەستێ سەمەد کر ب یەک نەقشێ سەنەم دا

داكو ئەم خودایێ خوە ب ھەمی ڕەنگان ب ناسین، دڤێت بزانین، یەك مەستێ سەمەدیێ كر و نەقشێ سەنەمیێ ژی دا یێ دیتر.

سڕێ وەحدەت ژ ئەزەل گرتیە ھەتتا ب ئەبەد

واحد و فەردە ب زاتێ خوە وی نینن چو عەدەد

ئەو نھێنیا، كو ژ بۆ یەكبوونێ ھەی، ژ ئەزەڵ ھەیە تا ب ئەبەد بەردەوام دكەت، لێ ب زاتێ خوە ئەو كت و یەكە ھژمار ژ بۆ وی نینە.

گۆ سوختە مورادا خوە ژ من تەلەب کە ئیرۆ

من گۆ ژ کەرەم تەلەب و داخوازی چ حاجەت

خودێ ئەمر د كەت، ھەر دوعایا تە ھەبیت، دێ پەژرینم، لەو مەلا د ڤان دێران دا دبێژیت:

 گۆت: مرادا خوە ژ من بخازە، لێ من گۆت؛ ژ كەرەم (خودێ) چ حەوجەیە ببێژم من چ دڤێت، چونكی خودێ ئاگاداری ھەر تشتی یە و سزا و پاداشت ل سەر نیەتا مەیە.

ئەڤ دێرێن داویێ وێ نیشان ددەت، كو ئەگەر مرۆڤ ب عشق و ئیمان و عەقڵ پەیرەوكارەكێ وان خەسڵەتان بیت، ئو د ئەزمۆنكارییا خوە دا سەر بكەڤیت، چ حەوجەیە ب زمان ببێژیت چ دخوازیت، ژ بەر كو ب ئەزمۆن و پەیرەوكاری ئەو یێ دخوازیت، كو ڕحم و دلۆڤانی و كەرەمێن خودایی ب نسیب ببن و خودێ وێ ھەوڵا ب عشق و ئیمان و عەقلی ژێ قەبوول بكەت و تەجەلی یا نۆرا خۆ دابڕێژتە دڵی. ش د ناڤێن خودێ (ئەسمائولحوسنا) نەگەھین د ڤی بابەتی دا، فەرە ڤان دێران ژی زێدە كەم:

– ھندەك ژ وان ناڤان(ئەسمائولحوسنا) ئەو سفاتن، كو خودێ ھەی و مرۆڤ دشێت ب ئەزمۆن بكەت و ژ بۆ خوە ب تنێ پەیرەو بكەت، وەك بێھنفرەھیێ (سابریێ)….. ھتد.

– ھندەك ژ وان ناڤان ژی دێ شێت ئەزمۆن كەت د گەڵ خولقیەتێ بگشتی و دەوروبەرێ خوە و جڤاكێ وەك، دلۆڤانیێ(رەحیمیێ)… ھتد.

– ھندەك ژ وان ناڤان ژی ژ بۆ دژبەرێن ڕێكا راست و درستا عرفانی یا خودێ ناسیێ و خولقیەتناسیێ و خۆ ناسیێ، واتە عشق و ئیمان و عەقلێ، كو ئەم ب دین د ناسین.

چونكی خودایێ تەنێ خودێ، خوەدی وان سفاتانە، كو ب ڤەڕێژ د قورئانا موبارەك دا ھاتین و د سۆڕەتا ئیخڵاس دا وێنەیێ یەكەمین دایە مە، ئو د ئایەتەكا دیتر دا ب مە دایە ناسین و زانین ژی، كو ھیچ توشتەك وەك وی نینە، لەوما ئەگەر ئەم ببێژین ئەم خودێ وەك ھەیی، واتە زاتێ خودێ ب خوە دێ ناسین، ئەز باوەر ناكەم شیانێن مەیێن فكری و عەقڵی و ھەتا ئیمانی ژی د وی ئاستی دا بن، كو خودێ وەك ھەی بناسین، لێ ئەو تشتێ، كو ئەم ژ خودێ دزانین و دناسین تنێ ئەو ناڤن، كو ب (ئەسمائولحوسنا) ل بەر دەستێ مە، كو ئەو خەسڵەتێن خودایی نە و تنێ ئەم دزانین، كو ئەو خەسڵەتێن خودێ نە، ئەگەر مرۆڤ بشێت وان خەسڵەتان ئەزمۆن كەت، واتە د ژیانا خوە دا تەجرۆبە بكەت و پەیرەو بكەت، وی دەمی دێ ھەست ب مەزنییا خودێ و ھەبوونا شیان و ڤیانێن خودێ كەت، لێ ھەم دیسا ژی نەشێت خودێ، وەك كو ھەی بناسیت، مەگەر خودێ ب كەرەما خۆ وێ كەرەمێ د گەڵ مرۆڤچاك و مرۆڤپاكان بكەت و بگەھینتە ئاستێ مرۆڤەكێ باڵا و خودایی، وەك ئەز د عرفانا كوردی دگەھم، (ئەسما) وەك واتەیا پەیڤی ناڤە، لێ ب واتەیا پەیاما قورئانی ناسینا وان خسڵەت و كریار و كردارێن ئەخلاقیێن مرۆڤی یە، كو ژ لایێ خودێ ژ بۆ مرۆڤان ھاتینە دانان، چونكی دەما، كو ژ بۆ باب ئادەمی ئەمر دكەت: مە فێری ھەمی ناڤان كر، ئەگەر مرۆڤ ناڤان بزانت ژی، لێ ناسین و زانینەك ل سەر خوەدی كەس و تشتێ ناڤان نەبیت، چ مفایەك تێدا نینە، بەلكو ئەو (ئەسما)، كو د ئایەتا پیرۆز دا ھاتی ب واتەیا پەیاما قورئانی و ناسینا وان خەسڵەتانە، كو د (ئەسمائولحوسنا)دا ھاتی، دا كو مرۆڤ ھەم پەیرەو بكەت، ھەم پەی ب مەزنھایی و شیان و ڤیانا خودای ببەت.

ئەوا من یەقین پێ ھەی، ھەتا ڤێگاڤێ تەنێ پێغەمبەرێن خودێ گەھشتینە وی ئاستێ پەی پێ برنێ ئان ب وەجد و ئیلھامێ ھندەك زانا و عارف گەھشتنە ئاستەكێ، كو شیا بن ھندەك ژ وێ نۆرا زانین و ناسینێ ژ خودێ، وەك كەرەم وەرگرت بیت.

چونكی ئاستێ پێگەھشتن و تێگەھشتنا مرۆڤی سنووردارە و نەشێت ھەمی سنووران ببڕیت، مرۆڤی ئەو شیان نینە ب چاڤان ھەمی ڕەنگان ببینیت، وەك كو نەشێت ھەمی دەنگان ب گوھی ببیستیت، ژ بۆ میناك دەما بیڤەلەرز دھێت، ھندەك ژ حەیوانان پێ د حەسیێن و جھێ، كو بیڤەلەرز لێ ڕووددەت، پێشوەخت وێرێ چۆل دكەن و دچن، لێ ئەم مرۆڤ ب شیانێن خوەیێن فیزیكی و میتافیزیكی ب وێ روودانێ ناحەسیێین.

خودایا نۆرا پر عشق و یەقین و عرفان دارێژە سەر دڵێن مە.