ئەڤا ل بەر دەستێ هەوە؛ رۆمانا: شرينا ئەنفالبوويى، ژ نڤيسينا نڤیسەر عەلى بەندی يە، ل سەر شەش وێستگەهان پارڤەکرییە، هەر وێستەگەهەكێ پەيوەنديیەکا تەڤنئامێز پێكڤە هەيە، هەڤ تمام دكەن، ئەگەر چى هەر وێستگەهەك ڤەگێڕانا قووناغەکا جودا یا سەرپێهاتيیا كەسێن جڤاكا رۆمانێ پێك دئينت، لێ ديسا هەڤ تمام دكەن. عەلى بەندی، بەرى نڤيسينا رۆمانێ، وەك هەلبەستڤان و ڤەکۆلەرێ شەهرەزا ب هەوا ئەنفالان (1988) و وێ كارەستا شينى ئينايە بەردەرێ هەر مالەکا كوردستانييان، ل ناڤ تەخا رەوشەنبير و خواندەڤانان یێ بەرنياسە. ژ بلى ئەو ب خوە كەسەکێ خاكى و ل ناڤ جڤاکێ مە یێ بەرنياسە، لێ وەك رۆماننڤێس ل ناڤ مە نەهاتییە نياسين. ئەڤە بەرهەمێ وى یێ نەخریيە، حنێر تێدا نينە، كو دێ ل سەر مژارا ئەو باش لێى شەهرەزا و رەهەند و كۆڤانێن ل پشت خوە هێلاين و هەتا نۆکە ژى، دەروون و سەرەدەرى و رەوشتێ خەلکێ ل وى سەردەمى ژيايين بيت، مژارا ئەنفالان بيت.

ژ ناڤێ رۆمانێ ديارە؛ کانێ دێ رۆماننڤێس چ بێژيتە مە!! شرينا ئەنفالبوويى وێ پەيامێ دگەهينيت، کو ژيانا شرينێ ل سەردەمێ ئەنفال و پشتى ئەنفالێ چەوايە و باندۆرا هەوا ئەنفالێ چ ژان و كۆڤان ل سەر رەفتار، سەرەدەرى، پەيوەندى، ئەڤين، كين، سۆز، سنج، تيتال، رێزگرتن و… هتد، ل سەر دەروونێ شرينێ هێلانە.

 

ئاووڕەك بۆ تەڤنێ رۆمانێ

تەڤنێ رۆمانێ ژ جڤاكەکێ گوندى و دويرى هەموو رەنگێن شارستانیێ هاتییە راچاندن، كێش و بێش و دنیا بينين، ژ چارچۆڤێ گوندى دەرناكەڤن. كێشێن گوندان ل وى سەردەمێ رۆمان بۆ هاتييە نڤێسين، ژ خوەستەكێن ژيانەکا سادە و ئارام پێڤەتر نينن. لەوان ژى كەسێن ئەم سەرهاتى و سەرەدەريێن وان د گەل وى كاودانێ ئەو تێدا دژين، دخوينين ديار دبيت، كو جڤاكەك گەلەک سادە و ژ شارستانیێ هاتییە دابڕان و كێشمە كێشێن شارستانیێ د گەل خوە ئيناين.

نڤیسەر عەلى بەندی ب شەهرەزايى كەسێن خوە هلبژارتنە و هەموو گوندينە، يێن ژ دەرڤەى گوندى دوژمنن، لێ چ تۆڤ دوژمن!! 

هەر ژ دەستپێکا رۆمانێ و هەتا دگەهيتە داویێ، فۆكس ئێخستیيە سەر دو خیزانان، كو هەردو ژى برانە، موختار حەجى سلێمان و برایێ وى تەتەر. د هەر شەش وێستەگەهان دا سەرهاتییا ڤان هەردو خیزانان ڤەدگێريت. مرۆڤ دكارت بێژت سەرهاتییا وان سەرهاتییا پرانییا وان گوندانە، يێن هاتينە ئەنفالكرن. 

گوند ل ڤێرە وەك جهـ هاتییە دەستنيشانكرن، جهـ هەستا نيشتيمانپەروەرى و ب ئاخێڤە گرێدان وەسا ل دەف گونديان یێ بهێزە، كو ژيان ژ دەرڤەی بازنێ گوندى چ قيمەت و هەبوون نينە، هەستكرن ب جهيڤە (ل ڤێرە گوندە) ل دەف پرانییا رۆماننڤێسێن جيهانى بوويە خالا هەرى جوان و بالكێش و قەشەنگى و جوانى و ديرۆکێ وەلاتێ خوە ب شانازى ڤەدگێرن. لێ جهـ و گرنگییا جهى هێشتا ل دەف رۆمانڤێسێن مە نەبوونە خالا پويتەدانێ. ئەز ڤێ چەندێ ڤەدگەرينم بۆ ترسا نڤيسەرى ژ ئاكامێن دهێنە شكەڤێ، هەكو روودانەکا ب وى رەنگى روودا بيت، دێ ژ لایێ وان كەسێن ئەو قەترمەكرى ئێن ئێشاندن. لەوا دبينين دەما درامايەکا كوردى دهێت پێشكێشكرن، دێ ل پێشیێ بێژن: «روودان، جهـ، سەرهاتى و كەس(ناڤ) ژ خيالا نڤيسەرينە و چ پەيوەندى ب چيرۆك و روودانان، يێن ب ڤى رەنگى رووداينڤە نينە». 

عەلى بەندی ژى ئەڤ رێچكە گرتیيە و ئيماژەکا بچويك دايە، كو روودانێن ڤێ رۆمانێ ل گوندەكى ل دەڤەرا ئامێدیێ ڕاستتر دەڤەرا بەرێ گارەى روودايە، سەردەم ژى دەستپێکا ئەنفالێيە. نڤيسەرى چ گرنگى نەدايە چەوانییا ژيانا وى گوندى، پەيوەنديێن وان د گەل گوندێن دەوروبەر و كارتێكرنا شۆرەشێ ل سەر رەفتار و ژيارا وان. ئەم دزانين، كو ل وى دەمى شەرێ عێراق – ئيرانێ (1980-1988) بوو، كارتێكرنا ڤى شەرى ل سەر ژيارا خەلکێ گوندى، هەروەسا ئەوێن ژ شەرى رەڤين و ل گوندان بووينە فيلار هەبوویە. 

 

كەس و پارڤەكرنا رۆلێ كارەكتەران

كارەكتەرێن د رۆمانا «شرينا ئەنفالبوويى» دا، وەك من بەرى نۆکە دياركرى، تەڤ گوندينە و كەسێن تێدا د ئاسايينە، تەنێ سەيدایێ رێكخراوێ ب كارێ شەهيدان ڕادبيت و جيرانێ مالا شرينێ و رێڤەبەرێ تێلەفزيۆنێ د خواندەڤانە، كو ئەو هەر سێ ژى كەسێن لاوەكينە، چ باندۆر ل سەر تەڤن و چەوانییا برێڤەچوونا روودانێن رۆمانێ نينە. هەلبەت خۆيايە، كو كارەكتەرێن گوندی ژ كارەكتەرێن باژێرى جودانە و ب خوەزايى مەزن دبن، خوەزا باندۆرەك مەزن ل سەر چەوانییا سەردەرى و ڕەفتارێن وان دهێليت.

نڤيسەرى چ زەحمەت ب كارەكتەرێن خوەڤە نەبریيە، هەر چەندە د بارۆڤا ئەنفال و سەرهلدان و رەڤا ب كۆمى دا ژيانە، لێ هەر مانە ل سەر گونديتییا خوە. سەرەدەرییا حەجى سلێمانى د گەل ژنبرا خوە ئەسمەرێ و پرسا شرينێ. چونكى شرينێ شەرم دكر شوى ب پسمام و دەزگرتیێ خوە بكەت، ژ بەر وێ دەستدرێژییا ل سەربازگەها سەلامیێ ل سەر هاتییەكرن، خوە ژێ سلكر و خوە دا پاش يان سلبوونا وى ژ برایێ وى تەتەرى سەرا دەراڤێ ئاڤێ، كو هەشت سالا ڤەكێشا و ئەگەر هەوا ئەنفالان نەبايە، هەر پێك نەدهاتن!!

كارەكتەرێن لاوەكى د رۆمانا «شرينا ئەنفالبوويى» دا، ئەو ژى ل سەر دو جوينان پارڤەكرنە، جوينێ ئيکێ كەسێن خراب و خۆفرۆشن، ئەو ژى حەسۆیێ مسمسۆك و حەميدێ سيخۆرن. ئەڤ هەردو كارەكتەرە ئێك ل گوندى وەسا خوە ديار دكر، كو كەسەك هەژار و بێ زەرەرە، لێ د بنڤە بنڤە دەست د گەل ئيستخبارات و ئەمنێ هەبوو و بوو سەدەم، كو خەلکێ گوندى تەڤ بكەڤنە دەستێ هێزێن حوكمەتێ.

كارەتەرێ دویێ حەميد، ل كۆمەلگەها جەژنەكان ل سەر خەلكى ببوو چاڤێ سیێ یێ ملازم ئەحمەدى (ئەڤە ژى كەسەکێ زێدە لاوەكييە).

نڤيسەرى چ رۆناهى نەئێخستیيە سەر ڤان هەردو كارەكتەرێن لاوەكى يێن كورد، سەدەمێن ئەڤ هەردو كەسە پالداين ببن سيخۆر و خەلکێ خوە بێشينن، نەهاتنە دياركرن.

جوينێ دویێ يێ كارەكتەرێن لاوەكى د خێرخوازن، عەبدولا دوسكى، ل كۆمەلگەها جەژنەكان ل ئەسمەرێ و شرينێ دبيتە خودان، وان دپارێزيت.

سەيدایێ رێكخراوا مرۆڤايەتى بۆ هاريكارییا خێزانێن شەهيد و ئەنفالكريان، كو ناڤێ وى نەهاتییە گۆتن.

هندەك كەسێن دى ژى، لێ نە ناڤ و نەباندۆر ل سەر روودانانێن د ناڤ رۆمانێ دا نينن.

كارەكتەرێن لاوەكى د رۆمانێ دا گەلەك دگرنگن و جهێ پويتەدانێنە، بێى كارەكتەرێن لاوەكى ئالیسەنگى دكەڤتە د تەڤنێ رۆمانێ دا. 

ئەگەرێن كێمبوونا كارەكتەرێن لاوەكى د رۆمانا «شرينا ئەنفالبوويى» دا دزڤرن بۆ وێ گۆشەنيگا یێ نڤیسەری فۆكس ئێخستيە سەر تەڤنێ رۆمانێ، كو دو خێزانن، ئەڤ هەردو خیزانە ژى نە وەك خیزانێن كوردن، يێن گەلەك زارۆکا دئينن، تەنێ چار زارۆكن، سەعيدێ كەشخەچى و شرين زارۆكێن تەمەر، ڤەهێل و شۆرەش زارۆكێن حەجى سلێمانى و ناڤێ شۆرەشى تەنێ جارەکێ هاتییە. 

ڤەگێر و كەسێن لاوەكى د رۆمانا «شرينا ئەنفالبوويى» دا كێم ديار دبن، لێ دەما مرۆڤ رۆمانێ دخوينيت، هەست ب ڤێ كێمانیێ ناكەت، چونكو تراژيدییا ڤان هەردو بنەمالان هندا مەزنە، تێرا هندێ دكەت، كە ڤێ كێمانیێ هندا بكەت.  

باوەر دكەم، ئەگەر دەرهێنەرەکێ زيرەکێ سينەمایێ ب سەر ڤێ رۆمانێ هەل ببت، دێ كارت فلمەکێ زێدە یێ ب باندۆر بەرهەم بينت، نەكێمى فلمێ «شيندلەر ليستە» ئەوێ ب حەفت خەلاتێن ئوسكار هاتییە خەلاتكرن.

فلم چيرۆکا سنعەتكارەکێ ئەلمان ب ناڤێ ئوسكار شيندلەرە، د شەرێ دویێ یێ جيهانى دا شیا 1100 جوهيێن پۆلۆنى ژ كويرهێن مرنێ رزگار بکەت، رۆمان ژ نڤيسينا توماس كينلى يە و دەرهێنانا ستيڤن شپيلبێرگی یە، ل سالا 1993.