د دیرۆکا پتر ژ سەد سالێن بۆری یا گەلێ کورد دا، پشتی شوڕشا ئیلونا مەزن، ریفراندوم مەزنترین و ئازاترین بڕیار بوو، کو سەرۆک و لێڤەگەڕ ریزدار مەسعود بارزانی ب پیتێن زێڕی تۆمارکری و مللەتێ کورد دەنگ بۆ دای و بوویە دیکیۆمێنەتەکا زیندی، کو ئیدی کەس نەشێت ژێ وەر بگریتەڤە. هەر ژ بەر گرنگی وێ بڕیاری، رۆژا ٢٥ێ ئیلونا سالا ٢٠١٧ێ، کو تێدا ریفراندوما سەرخۆبوونا هەرێما کوردستانێ ب رێڤەچوو، کو د بیردانکا گەلێ مە دا یا بوویە رۆژەکا دیرۆکی و گەش. ل وێ رۆژا، نە وەکی چ رۆژێن دی بوو، وەڵاتیێن هەر چار پارێزگەهێن هەرێما کوردستانێ و دەڤەرێن کوردستانی یێن نوکە ژ دەرڤەی ئیدارەیا حکومەتا هەرێمێ ب تەڤاهی، سەرباری نەرازیبوونێن ناڤخۆیی یێن عیراقێ و هەرێمایەتی و نیڤدەولەتی، گاڤەکا ئێکلاکەر بوو د پێڤاژوویا دۆزا نەتەوەییا کوردی دا، دەما ئەڤی گەلێ خۆڕاگر و ستەمدیتی، ب حەز و ئیرادەیەکا پیلایی و ب خۆباوەڕ، بەر ب سندۆقێن دەنگدانێڤە چووین و ب دەنگێ خۆ دوکیۆمێنتەکا دیرۆکی یا ب هێز و نەمر ژ هناڤێن کەتوارێ دابەشکرنێ، بێمافکرنێ، بنپێکرنێ و ماندلکرنێ ئینایەدەر و گۆتییە هەمی جیهانێ، مە سەرخۆبوون دڤێت..

هەلبەت ریفراندوما ٢٥ی ئیلونا ٢٠١٧ێ، گەلەک رامان و رەهەندێن خۆ یێن ئەرێنی هەنە.. باشە ئەو چ رەهەند و رامانێن ئەرێنی نە، کو ریفراندومێ ل سەر ئاستێ سیاسی ئان نەتەوەیی هەلگرتین؟ ئەرێ مللەتێ مە د وێ رۆژێ دا و د وێ پرۆسەیا ئاشتییانە دا چ دخواست بێژیتە جیهانێ؟

بۆ بەرسڤدانا ڤان هەردو پرسیارێن ب هەڤڕا گرێدایی، ب تنێ دێ ئاماژێ ب چار رەهەندێن ل خوارێ دەین:

1 – چەسپاندنا پرەنسیپێ چارەنڤیسینێ

ریفراندوم، ئێکە ژ رۆهنترین و بەرچاڤترین رێکێن ب دەستڤەئینانا مافان، نەمازە مافێ چارەنڤیسینێ، کو پرەنسیپەکێ بەرجەستەیە د پەیمانا نەتەوەیێن ئێکگرتی دا. مللەتێ کوردستانێ، ب رێکا ریفراندومەکا ئازاد و پاک دا، بۆ جڤاکا نیڤدەولەتی ئاشکەرا کر، کو خۆدان رێبەرایەتی و ئیرادەیەکا سیاسی یا رۆهنەبهیز و خۆڕاگرە، ب رێکێن دیموکراتی خەباتێ ژ بۆ دەستنیشانکرنا چارەنڤیسێ خۆ دکەت، چ ب مانا ل گەل عیراقێ یان چوون بەر ب سەرخۆبوونێ.

ئەوی ئاراستەی، نە رامانا وی ئەو بوو، کو هەرێم ئێکسەر بەر ب دەولەتەکا سەربخۆڤە چیت، بەلکو سەرنجراکێشانا جیهانێ بوو بۆ دۆزا کوردان، کو ل پتریا جاران یا پەراوێزکری بوو. گازییەک بوو هەمبەر وێ پەراوێزکرنێ و نامەیەک بوو، کو کورد ژ خەباتێ بێزار نابن و هیشتا یێن د تێکۆشینێ دا ژ بۆ ب دەستڤەئینانا مافێن خۆ یێن رەوا.

ریفراندوم، بۆیەرەکا گرنگ بوو، نە ب تنێ ل سەر ئاستێ ناڤخۆیی، بەلکو جارەکا دی چاڤێن جیهانێ بۆ خۆ راکێشان و رۆناهی بەردا سەر دۆزا کورد و کوردستانێ.

2 – ئێکگرتنا نیشتمانی یا کورد و کوردستانێ

زێدەباری، ناکۆکیێن سیاسی یێن دنێڤبەرا لایەن و پارتیێن کوردی دا، ریفراندومێ ئێکگرتنەکا نیشتمانی یا کێم وێنە دروستکر، کو پتریا هێزێن سیاسی و جەماوەری ل پشت ئێک ئارمانجا نەتەوەیی و نیشتمانی کۆم کرن. وی دیمەنێ گشتی رەنگڤەدانا حەزا گەلەری یا کوردان دکر، سەبارەت ب دەربڕینێ ژ ناسنامەیا خۆ و ئاسۆیێن خۆ یێن پاشەرۆژی.

3 – کارەکێ دیموکراتیک و ئاشتییانە

ریفراندوم ب شێوەیەکێ ئاشتییانە و دیموکرات هاتبوو رێکخستن، بێی پەنابرن بۆ توندی و ئاژاوەیێ، ئەڤ چەندە ژی ئاستێ هشیارییا سیاسی یا پێشکەفتی ل نک کوردستانییان نیشان ددەت و بەڵگەیەکە، کو ئەڤی مللەتی ل پێناڤی ماف و داخوازیێن خۆ، شییانێن ئەنجامدانا ئەزموونێن سیاسی یێن پایەبلند هەنە. ل دەمێ ب رێڤەچوونا ریفراندومێ، دیاردەیێن گیلەشوکی و ئاژاوێ نەبووم. هیچ دەستتێوەردانەک ژی ل سەر پرۆسەیا دەنگدانێ نەبوو، بەلکو وەڵاتییان ب هەمی حەز و ئیرادەیا خۆ د ئەزموونەکا گەهی و ژ هەژی دا دەنگێ خۆ دا.

4 – بهێزکرنا ناسنامەیا نەتەوەیی و نیشتمانی و رەوشەنبیری

ریفراندومێ، رۆلەکێ مەزن هەبوو ل بهێزکرنا هەستکرنا ب ناسنامە و ژییاتی و ئینتیمایا نەتەوێ و نیشتمانی و مۆرکا وی یا رەوشەنبیری. ریفراندومێ بیردانکا کۆمێ یا جڤاکی کوردی زیندیکرەڤە  و دیرۆکا وی یا خەبات و تێکۆشینێ ئیناڤ بیرا وی، کو بۆ سالێن درێژ ژ دانپێدانا فەرمی ب زمان، رەوشەنبیری و مافێن وی یێن سیاسی هاتییە بێ پارکرن. ژ لایەکێ دی، نڤشێن نوی ل ناڤ هەرێمی و ل رەڤەندیێ، خۆ د ڤێ بۆیەرێ دا دیت و دەلیڤەیەکا باش بۆ وان دروستبوو، کو هەستێ ب نیشتمان، نەتەوە، کەرامەت و مافێن خۆ بکەن.

ل دویماهێ، ب گۆتارەکا کورت، زەحمەتە هەمی رەهەندێن ئەرێنی یێن ریفراندومێ بهێنە دیارکرن، چونکی ریفراندوم وەرچەرخانەکا ئێکلاکەر بوو د هەستێ سیاسی یێ کوردستانێ دا، تێدا گەلێ کوردستانێ دوپاتکر، کو ئەو ب رێکێن سیاسی، ئاشتییانە و دیمەکرات بزاڤێ دکەت، داکو بگەهتە چارەنڤیسێ خۆ یی رەوا، دویر ژ توندیێ و ململانێ و پێکڤەژیانەکا نەهەڤسەنگ و ب زۆرەملی.