گۆڤارا مەتین گۆڤارا مەتین
بەرهەڤکرن: مەتین
هامیلتۆن ل وایماتی، نیۆزیلەندا، د ١٨ چرینا دويێ ساڵا ١٨٩٨ێدا ژ دايك بوويه. فێرکرنا خۆ ل نافنجیا وایتاکی یا کوڕان ب دووماهى ئينايه. د ساڵا ١٩٢٤ێ دا، ژ کۆلێژا کانتربری ب باوه‌ڕنامه‌يا به‌کالۆریۆس د ئەندازیاریيا شارستانى دا دەرچوويه.
ساڵا 1928ێ ئه‌و د ژييێ 29 ساڵيێ دابوو، گه‌هشته عيراقێ و ل رێڤه‌به‌رييا گشتى يا ئه‌شغالێ ل ديوانيێ وه‌كو ئه‌ندازيارێ ئێكێ كه‌فته كارى، پاشى هاته كوردستانێ و نه‌خشه‌يێن ڤه‌كرن و چێكرنا رێكا ژ شه‌قلاوه بۆ حاجى ئۆمه‌ران دانا، د بياڤێ كارى دا، كو ده‌ستپێكه‌ك بوو پێدڤياتى ب پاره‌يه‌كێ زۆر و كۆمه‌كا پاڵان بوو، چوو به‌غدا و پاره‌يێ پێدڤى ئينا، كو دبوونه (27) هزار دينارێن عيراقى يێن وى سه‌رده‌مى.
رێیا هامیلتۆن نێزیکی سيلاڤا گه‌لی عەلی بەگ ل هەولێرێ، د ناڤبەرا ساڵێن ١٩٢٨ و ١٩٣٢ێدا، رێيه‌كا ناڤداره ب درێژاهييا 185كم، ب ناڤێ ئه‌ندازيار هامیلتۆن كو رێیەکا ستراتیژی د باشوورێ کوردستانێ را، ژ هەولێرێ دەستپێدکر، د به‌ر رەواندزێ را بۆ حاجى ئۆمه‌ران دەرباز دبوو، هەتا سنورێ ئێرانێ نێزیکی پیرانشەهرا نوكه. ئەڤ رێیە ب ناڤێ رێیا هامیلتۆن هاتە ناسین. هیڤیيا وى بوو کو ئەڤ رێ يه دێ ملله‌تێن دەڤەرێ پێکڤە گرێدەت، به‌لێ گەلەک شەڕ ل وێ ده‌ڤه‌رێ چێبوون، ئاڤاکرنا ڤێ رێیێ د پەرتووکەکێدا ب ناڤێ «رێ د ناڤ کوردستانێ را» هاتیيە شرۆڤه‌كرن کو د ساڵا ١٩٣٧ دا چاپكرييه.
وه‌كو ڕێزگرتن بۆ ئه‌ندازيارێ ناڤبرى، ژ لايێ په‌يمانگه‌ها هونه‌رى ل ره‌واندزێ پەیکەره‌ك بۆ هاته چێكرن و دانان. ساڵا 2009ێ، نه‌ڤييا وى و هه‌ڤژينێ وێ، هاتنه سه‌ره‌دانا كوردستانێ داكو وى كارێ باپيرێ وى كرى ژ نێزيك ببينن و دپێ خۆشحال بوون ل وێ رێزا ل وان و باپيرێ وێ هاتييه گرتن. پشتى زڤڕيه‌ڤه بيره‌هات و بۆچوونێن خۆ د پەرتووکا (رێ د ناڤ کوردستانێ را) نڤيسين، ساڵا 1937ێ هاته چاپكرن، پاشى ل سالێن 1958 و 2004ێ چاپێن ويتر ژێ ده‌ركه‌فتن. هه‌روه‌سا ژ لايێ جه‌رجیس فەتحوڵڵا محامی ڤه بۆ زمانێ عەرەبی هاتييه وه‌رگێڕان، ل ساڵا 1973ێ چاپا ئێکێ هاتييه وه‌شاندن، ده‌زگه‌ها ئاراس ل ساڵا 1999ێ ل هه‌ولێرێ جاره‌كادى ئه‌ڤ په‌رتووك چاپكرييه ڤه.
هه‌روه‌سا ژ لايێ د. عه‌لى عه‌بدولره‌حمان عه‌سكه‌رى ڤه بۆ سه‌ر زمانێ كوردى هاتييه وه‌رگێڕان و ده‌زگه‌ها موكريانى يا چاپ و وه‌شانێ ل ساڵا 2013ێ به‌لاڤكرييه.
