خواندنەک د دیوانا (ڕەنگە کەسێکم ون کردبێ) دا یا هەلبەستڤان هۆشەنگ باوانی

شەمال ئاکرەیی

هەر هه‌لبه‌ست بوویە، روحا پيرۆز و بێدار، رێچك و ئاوێزا ئێكانه‌ يا ده‌ربڕينا عه‌شق و عيرفانييا (مه‌لايێ جزيرى) و خه‌م و په‌ژاره‌ یا (خانى) و ئاخينكێن نالى و (ئه‌ى ره‌قيب)ا دڵدارى و شۆڕەشڤانييا (هه‌ژارێ موكريانى) و راستگۆيى و سۆفينیزما (مه‌وله‌وى) و (مه‌حوى) و جه‌گه‌رخوينييا (جه‌گه‌رخوين)ى و سترانێن (لوركا)ى و سرودێن (نيرۆدا)ى و گرى و نالينا (ئيمرۆ لقه‌يسى) و غه‌زه‌لێن قه‌بانى و وێنه‌يێن (پاوه‌ند و ئێليۆت)ى و چارينه‌يێن عه‌شقا خوداڤه‌ندييا (خه‌يامى) و مه‌زناهى و سروشێن (تاگور)ى ..تد، ژ كه‌نكه‌نه‌ و گه‌ڕناس و لێزانێن هه‌لبه‌ستێ، كو ناڤ و سه‌ربۆڕ و به‌ركارێن وان، ئەو نەمر و جاويدان كرين‌.

ل بەراهیێ من دڤێت دیار بکەم، کو ئەز نە رەخنەگرم، بەلێ حەزا من بۆ شعرێ ب گشتی و تێکستێن ڤێ دیوانێ، ئەز پاڵدام داکو ڤێ خواندنێ بۆ بکەم.. هیڤیدارم بکارم، ل گۆڕی دیتن و نێڕینێن خۆ؛ خواندنەکا ب مفا پێشکەشی خواندەڤانێن هێژا بکەم..

پترییا ڤەكۆلەران د بیاڤێن ئەدەبیات و مرۆڤناسیێ (ئەنترۆپۆلۆژییا) و شوینەوارناسیێ (ئارکیۆلۆژییا) دا دبێژن، کو شعر یانکو هەلبەست، وەکو هونەر نەک وەکو هەبوونەکا نۆرمال، بەری پەخشانێ هەبوویە.

دیوانا (رەنگە کەسێکم ون کردبێ) دا بکەین، کو دیوانا نەخری یا هۆشەنگ باوانی یە، شڕۆڤەیەک بۆ دیوانێ ژ لایێ نڤیسەرێ هێژا (غازی حەسەن) ڤە هاتییە نڤیسین و وەکو پاشکۆ د بەرگێ دیوانێ دا هەیە. غازی حەسەنێ ڤەکۆلەر ب رەنگەکێ تێر و تەسەل و جوان دیوان یا شرۆڤەکری و ئاماژە ب گەلەک رەهەندان دایە. ئەڤێ چەندێ ژی کارێ من هندەکێ ب زەحمەت کرییە.

لڤێرە، من دڤێت ب تنی ئاماژێ ب چەند پەیڤێن مامۆستا غازی حەسەن بدەم، دەما ل بەرپەڕی (٢٦١)ێ بەحسی هەلبەستێ دکەت و دبێژیت: «شعر وەکو دەقێن پیرۆزە، چونکی دەقێن پیرۆز ژی ب روح و گۆتارا شعرێ یێن هاتینە نڤیسین..».

پشتی هنگی غازی حەسەن دبێژیت: «شعر هەرتم جوانیبێژیێ، هویربێژیێ، چڕبێژیێ و گۆتاربێژیێ جودا ژ ئاخڤتنا ئاسایی پەیڕەو دکەت».

د ڤێ خواندنێ دا، دێ بزاڤێ کەم، د گۆشەنیگایەکێ دی دا دیوانێ بەرچاڤ بکەم و ئەو مژارێن رێزدار غازی حەسەنی بەحسکرین دوبارە ناکەم، بەلکو دێ ب کورتی ئاماژێ ب هندەک خالێن، کو د دیوانێ دا؛ باڵا من راکێشاین دەم.

من خواندنا خۆ کرییە (٢) دو پشک. د پشکا ئێکێ دا دێ بەحسی (٨) ژ سیمایێن گرنگ، کو د دیوانێ دا هەنە و بووینە خالێن ب هێز و بالکێش، دیسان هەر د ڤێ پشکێ دا دێ (٣) سێ تێبینییان ژی بەحس کەم:

8 سیمایێن گرنگ

-1 وێنەیێن شعری:

 خویایە، کو گرنگیدان ب وێنەیێن هەلبەستێ ل دویماهییا سەدەیێ ١٩ێ و دەستپێکا سەدەیێ ٢٠ێ سەرهلدایە و ب چەند ناڤان هاتییە ناسین وەکو: وێنەیێن هونەری، وێنەگەرایی د شعرێ دا یان وێنەیێن ئەدەبی.

ژ هەژی ئاماژێ یە، سەرۆکانیا رێبازا وێنەگەراییا هەلبەستێ ژ ئەزموونا رۆژهەلاتا دویر، یانکو چاپان و چینێ دەستپێکرییە و هەلبەستڤانێن رۆژئاڤایی ب تایبەتی لڤینەکا مەزن ئێخستە د بزاڤا ئەنگلۆ – ئەمریکی دا، کو پشتی وەرگێڕانا تێکستێن هایکۆ و هایبوون یێن چینی و چاپانی رێبازا وێنەگەرایی دروست بوو.

وێنەیێن شعری کارلیکییەکا هەڤگوهاستی یا هزر و هەست و نەستایە د ناڤبەرا هەلبەستڤانی و وەرگری دا. هەلبەستڤان ب شیانێن خۆ یێن دەربڕینێ، ب زمانەکێ شعری یێ بلند دنڤیسیت و پشتدانیێ ل سەر: مەجازێ – خوازێ – میتافۆر – وەکاندن – وەرگرتن و سیمبۆلان.. هتد ژ کەرستەیێن دبنە هاریکار داکو هەلبەست بکەڤیتە د قالبێ خۆ یێ دویماهیێ دا، ل ڤێرە رۆلێ هەلبەستڤانی تەمام دبیت، داکو وەرگر ب رەنگەکێ ڤەکری پشکداریێ د هەلبەستێ دا بکەت ل گۆری پاشخانەیا خۆ یا ئەپستمی یانکو مەعریفی.

چونکی ئەڤ دیوانە یا تژی یە ژ وێنەیێن هەلبەستکی، ئاماژێ ب چ نموونەیان نادەم چونکی ل گۆری تیۆرێن نوی یێن رەخنەیی، دڤێت وەرگر (خواندەڤان) ب خۆ و ل گۆری تێگەهـ و باگگراوەندا خۆ،  سەرێن داڤان ببینیت و ژ وان وێنەیان بگەهیت و خۆشیێ ژی وەربگریت.

 یا من دڤێت بێژم، هەلبەستڤان یێ سەرکەفتی بوویە ل بیاڤێ دروستکرنا وێنەیێن نوی و تا رادەیەکێ یێ دویرە ژ لاساییکرن و وەرگرتن Quotation و وێنەیێن تەقلیدی.

ژ ئەگەرێ باندۆرا وێنەیێن هەلبەستێن باوانی، ل سەر خواندەڤانی، هندەک جاران بشکوڕین و هندەک جاران دلتەنگی ل سەر دێمێ وەرگری دروست دبن.

-2 میسۆلۆژیا و هێما و سیمبوڵ:

ژ بۆ زەنگینکرنا تێکستێن خۆ، گەلەک هەلبەستڤان، پەنایێ بۆ ب کارئینانا میسولۆژیایێ و سیمبوڵان دبەن، ئەڤجا چ ئەو میسولۆژیا و هێما و سیمبوڵێن د لۆکال بن یان یێن جیهانی بن.

هەلبەستڤان هۆشەنگ باوانی بۆ زەنگینکرنا هەلبەستا خۆ د گەلەک هەلبەستان دا میسولۆژیا و سیمبوڵێن جودا جودا بکارئینایە. دێ ئاماژێ ب دو نموونەیێن دیار دەم:

نموونەیا ئێکێ:

– د هەلبەستا (هەر سێ باڵندە پیرۆزەکە) دا/بپ٨٩، دیار دبیت، کو هەلبەستڤانی مفا ژ میسولۆژیایا ئایینی و جڤاکی وەرگرتییە و د ڤێ هەلبەستی دا ناڤێ سێ باڵندەیان ئینایە، (هۆدهۆد، یانکو تەیرێ سلێمان پێخەمبەر و تاووس و قۆرینگ یانکو قۆلینک).

خۆیایە، کو د ئایینێ ئیسلامی دا بالندەیێ هۆدهۆد ب رێز و پیرۆزە هاتییە (د ئایینێ یەهۆدی دا، بەحسی هۆدهۆدی نەهاتییە کرن، بەلێ د – تەجومێ- دا ، کو کتێبەکا کەلتوورێ جوهییا یە ناڤێ هۆدهۆدی یێ هاتی). تاووس د ئایینێ ئێزیدیاتیێ و هندوسیێ دا و قۆرینگ یانکو قولینگ، د ئایینێ بۆزی و د شارستانییەتا چینی دا یێ پیرۆزە، دیسان د ناڤ کوردان ژی دا،  باڵندەیێ قولینگ ناڤودەنگییا خۆ هەیە و ستران و بەند پێ هاتینە گۆتن.

نموونەیا دویێ:

– د هەلبەستا (بەڵکو) دا ل بپ٣٩، کاریگەری و باندۆرا سیمبول و زاراڤەیێن ئایینی ب تایبەتی یێن ئایینێ ئیسلامێ، ل سەر هەلبەستڤانی د ڤی هەلبەستێ دا د زاڵن. لەوڕا دبینین، کو پەیڤ و زاراڤێن (بەهەشت، مەیا بەهەشتێ، مزگەڤت، نڤێژ، ئیستیخارە، تەراویح، سەلەوات) بکار ئیناینە.. دیسان پەیڤێن (سولتان، حووشتر و میزەر) بکارئیناینە وەکو ئاماژە بۆ هەر چار دەولەتێن داگیرکەرێن کوردستانێ..

  ب دیتنا من، د ڤێ هەلبەستا کورت دا هەلبەستڤانی ڤییایە دیرۆکا موسولمانەتییا کوردان و مژویلبوونا وان، یا ب دلسۆزی ب خودێ پەرستیێ و عیبادەتێ، داگیرکەرێن کوردستانێ ژ (سولتانێن ترکان عەرەبێن خودانێن حووشتران و فارسێن خودانێن مێزەران) وەکو چەک ل دژی کوردان بکارئینایە لەوڕا کورد دبێ دەولەتن!

-3 نوستالژیا:

نوستالژیا وەکو لایەنەکێ گرنگ یێ سایکۆلۆژی، کو هەڤبەندی ب دەروونی مرۆڤی ڤە هەیە، بیاڤەکێ بەرفرەهە د ئەدەبیاتێ دا. دبینین کو شاعر بۆ دوهی و رابۆری زڤڕییەڤە و چەمکێ نۆستالژیایێ د چەندین هەلبەستان دا، یێ زاڵە، بۆ نموونە:

– د هەلبەستا (من و مەسیف) دا/ بپ٢٧، بۆ خواندەڤانی دیار دبیت کا شاعر چەند هزرێ ل رۆژێن خۆ یێن بەرێ ل پیرمام بۆراندین دکەت و ب خەیال پەیاسەیان د بیردانکا خۆ دا دکەت.

– د چەند هەلبەستێن دی دا، ئاماژی ب چەند ناڤان ددەت، کو رەنگە ل زارۆکینییا خۆ دا یان د گەنجاتییێ دا یان دەما قوتابی یان دەما پێشمەرگاتیێ نیزیکی وی بووینە یان هەڤال بووینە..

من دڤێت بێژم، کو رابۆری ب هەمی بشکوڕین و تنگژینڤە، ب هەمی خۆشی و نەخۆشی ڤە، هێشتا د بیردانکا هۆشەنگێ هەلبەستڤان دا دژیت.

-4 پاشخانەیا (مەعریفی – ئەپستمی):

باندۆرا کەلتۆری، بەرفرەهییا رەوشەنبیری، خواندنێن جودا جودا، ئەزموون (چ یێن خۆیی یان ئەزموونێن گشتی یێن ژیانێ) ل گەل حەز و بەهرەمەندیێ، شاعر و ئەدیب و نڤیسەران ئاڤا دکەن.

بەلێ هندەک بۆچوونێن دی هەنە، رۆلێ سەرەکی یێ دروستبوونا هەر نڤیسەرەکی بۆ خواندنێن وی دزڤڕینن، کو رەنگە پشتی چەندین ساڵان ئەو کاریگەری ب شێوەیەکێ رێژەیی د وان تێکستێن ئەو شاعر دنڤیسیت دیار دبن. د چەندین شعران دا خۆیا دبیت، کو (باوانی) خودان رەوشەنبیرییەکا بەرفرەها لۆکاڵی و جیهانییە؛ چونکی د هەلبەستێن خۆ دا گەلەک ناڤ و فیگەرێن بەرنیاس یێن جیهانی بکارئیناینە، مینا: هالۆوین – زۆربا – بەلقیس – سارتەر – بۆدلێر  – ئەفلاتۆن –  فرۆغی فرۆغزاد – حەلاج.. هتد.

-5 کورتی و پوختی:

هەلبەستڤانی، ب رەنگەکێ کورت و پۆخت هەلبەستێن خۆ نڤیسینە. پترییا تێکستێن وی ژ ئێک بەرپەڕ دەرباس نابن، ئەڤ چەندە ژی ژ ساخلەتێن هەلبەستا نویخوازە، کو ئابۆری د پەیڤان دا خالا هەری گرنگە د هەلبەستا نوی دا.

ب دیتنا من، هەر تێکستەک وەکو کەرستەیێ مەتاتی یە، هەلبەستڤانێن بەهرەمەند و وەستاکار ئەون یێن بکارن بیرۆکەیا خۆ د فۆرمەکی کورت و پوخت دا دابڕیژن دویر ژ حەشوکرنێ و پەیڤێن زێدە یانکو هەر پەیڤەک دڤێت جهی خۆ بگریت.

-6 هەڤچەرخیبوون:

پترییا مژارێن تێکستێن باوانی، د چارچۆڤەکێ سەردەمی و هەڤچەرخ دانە، کو مرۆڤ ئەڤرۆ تێدا دژیت و هەڤرویش دبیت. د گەلەک تێکستان دا، پەیڤ و دەستەواژە و کەرستەیێن سەردەمیانە و هەڤچەرخ بکارئیناینە، کو ڕامانا هندێ ددەن نڤیسەر ل گەل رویدانێن رۆژەڤی دژیت، بۆ نموونە:

– کوردیش سمایل ل بپ١٧/ رێکەوتنی ئیبراهیمی ل بپ٣٩/ هاککراوەکان ل بپ٦٤/ ماعوونە پلاستیکییەکان ل بپ. ٧٣/ ڤاکسینەکان ل بپ٩١/ سێلفی ل بپ١٣١/ ئۆکراین ل بپ١٢٩.

-7 شێوەزارێ نڤیسینا هەلبەستان:

 هەرچەندە مامۆستا هۆشەنگ هەردو شێوەزارێن سەرەکی یێن کوردی ب باشی دزانیت و ل نک من ژی چ جوداهی د نێڤبەرا (هەمی زاراڤێن کوردی) دا نینە، بەلێ دەما ناڤێ هۆشەنگ باوانی گوهلێ دبین، هزرا مە ئێکسەر دێ بۆ شێوەزارێ وی یێ کرمانجی و ب دەستنیشانکری بەهدینی دچیت. بەلێ (١٠٣) هەلبەستێن د ڤێ دیوانی دا کو هەژمارا وان (١٠٤) هەلبەست ب شێوەزارێ کرمانجییا خوارێ هاتینە نڤیسین، کو ب تنێ هەلبەستا (زەندیق) نەبیت، کو ب کرمانجییا ژووری نڤیسی یە. راستە هەر وەکو ئەم دزانین و مامۆستا غازی حەسەن ژی دیار کریە کو هۆشەنگ باوانی (لە بادینان لە دایکبووە و لە هەولێر مەزن بووە) و رەنگە کاریگەرییا ئاوارەبوون و دویریا وی ژ وارێ خۆ یێ رەسەن، و باندۆرا هەلبەستڤانێن کرمانجییا خوارێ ئاخێڤ پتر کاریگەری ل سەر باوانی کر بیت و رەنگە لایەنێ جڤاکی و پێکئینانا خێزانێ، هەروەسا هەڤالینییا وی ل گەل هەلبەستڤانێن، کو ب کرمانجییا خوارێ دنڤیسن ژی باندۆرا خۆ هەبیت داکو باوانی پتر بەر ب ڤی شێوەزاری چووبیت.

-8 مژارێن دیوانێ

مژارێن هەلبەستێن دیوانێ ب گشتی ڤان بیاڤان ل خۆ دگرن:

(  ڤیان و عشق، نیشتمان، نوستالژیا، گۆمان، واقعبینی،  رەشبینی، خوداناسی، ئایین، سروشت، مرن، نامۆبوون و هاڤیبوون… هتد).. ئەڤ چەندە ژی هەلبەستڤانی دئیخیتە د خانەیا هەستکرنێ ب کەتوارێ خۆ یێ ب نالین و دیار دبیت کا هەلبەستڤان چەند ل گەل مژارین سەردەم دایە و نە یێ دویرە ژ رۆژەڤێ.

سێ تێبینی یێن سڤک:

من سێ تێبینی ل سەر دیوانێ هەنە، ئەگەر هاتبانە بەرچاڤ وەرگرتن، ب دیتنا من،  رەنگە دیوان دا پتر یا سەرکەڤتی بیت:

-1 نەدانانا مێژوویا نڤیسینا هەلبەستان:

هەمی تێکست د بێ مێژوونە و جهێ نڤیسینا هەلبەستان نە هاتییە نڤیسین. ئەڤ چەندە گرنگییا (جهی و دەمی – الزمكانية)، کو گەلەک ژ رەخنەگر و لێکۆلەر و نڤیسەران، ب گرنگ دبینن، چونکو دەم و جهێ نڤیسینا تێکستێ دێ د هاریکار بن بۆ تێگەهشتنێ ژ تێکستێ و زانینا رەوشا نڤیسەری و ئەگەرێن نڤیسینا وێ تێکستێ.

هەلبەستڤانی، چ ب ئەنقەست یان بێ قەست، مێژوویا نڤیسینا هەلبەستێن خۆ دیار نەکرینە، بەلێ ئەگەر مرۆڤ پەیڤێن ڤەشارتی یێن د نێڤ رستەیان دا بخوینیت، دێ سەرهەلی هندەک سەرێن داڤان بیت و دێ زانیت کا ئەو تێکست کەنگی یان ل کێرێ نڤیسییە.

-2 نەدانانا پەراوێزان:

ب کارئینانا پەراوێزان بۆ ئاماژەدان و شرۆڤەکرنا پەیڤێن کویڤی و نامۆ یە، کو رەنگە بۆ هەمی خواندەڤانان تا رادەیەکێ نە د کەهی بن ب تایبەتی ناڤێن کەسایەتییان. دانانا پەراوێزان دێ هاریکارییا خواندەڤانی کەت داکو خۆ پتر دابهێلیتە د دەریایا شعرێ دا و پتر سەرهەلی جیهانا شاعری ببیت.

د ڤێ دیوانی دا ب تنێ ئێک پەراوێز هاتییە دانان ئەو ژی ل بپ١١١ێ. ب دیتنا من، پێدڤی بوو، هەلبەستڤان پەراوێز بۆ ڤان ناڤ و جهان ژی دانابان:

بپ٢٤ فەروغی فەرغزاد

بپ٢٧ چەندین ناڤێن کەسان تێدا هەنە، ب دیتنا من، پێدڤی بوو پەراوێز بۆ هەبان وەکو: محەمەد فەقۆ، شێخ پیرمەم، حەمەد گردە، ئەحمەد هەینی، دەروێش سەعدۆ، مەجید شەمشۆن، عەلی عومەر، ئەحمەد خۆخێ، تۆفیقەشل.. هتد.

بپ٣٦ شەفیقی عەلی ئاغا

بپ٤٣ جەلیل گادانی

بپ١٨٧ بیلمەز!!

-3 شاشيێن رێنڤیس و تیپلێدانێ:

دیوان ب شێوەزارێ کرمانجییا خوارێ یا هاتییە نڤیسین و هەلبەستڤان ب حوکمێ شەهرازاییا وی ب ڤی شێوەزارێ کوردی، شییایە تا رادەیەکێ باش یێ زاڵ بیت ل سەر زمانی، بەلێ من هندەک شاشیێن نڤیسینێ د دیوانێ دا دیتن، رەنگە ئێکێ دی یێ شارەزاتر د رێنڤیسینێ دا، پتر شاشیێن رینڤیسینێ و چاپێ تێدا ببنیت بۆ نموونە:

ون – (وون / وویستی – ویستی/ بێ دەنگی –  بێدەنگی / بێدەنگییە – بێ دەنگیە – بێدەنگیە / سێ یەم – سێیەم / سێیەمین – سێەمین.

پشکا دویێ یا دیوانێ، دێ فۆکەسێ کەمە سەر (سێیینەکان)..

هەلبەستڤان د ڤێ دیوانا خۆ یا نەخری دا نیزیکی (٦٠) جاران ژمارەیا (٣) سێ دئینیت. هندەک جاران ژی ئەو پەیڤ بکارئیناینە کو بڕگەیا (سێ) تێدا هەیە وەکو (سێو، سێبەر)، کو گەلەک جاران بکارهاتییە – سێگۆشە – سێکس.

ب دیتنا من، هەلبەستڤانی ب چەند بارەکرنا ژمارە (٣) سێ ب هەرهۆیی نەکرییە، بەلکو کاریگەرییا پێزانین و باکگراوەندا وی ئەپستمی – مەعریفی چ ب رەنگەکێ ئێکسەر یان نە ئێکسەر، ئەڤ ژمارە ل سەر وی سەپاندی یە.

بکارئینانا هەژمارا (٣) سێ و دوبارە و سێبارەکرنا ڤێ هەژمارێ ب تایبەتی، بیرا مرۆڤی ژ چەند میسولۆژییان دئینیت کو ژمارە (٣) سێ تێدا یا پیرۆزە:

– دیانەتێن ئیبراهیمی ٣ سێ نە (یەهودییەت – مەسیحییەت و ئیسلام).

د یەهودییەتێ دا:

– ئیبراهیم و ئیسحاق و یەعقوب دهێنە هەژمارتن ژ ٣ سێ مەزنە پێغەمبەرێن ئیسرائیلییان.

– ئادەمی (٣) سێ کۆڕ هەبوون (قابیل و هابیل و شیت).

– د پەرتۆکا پیرۆز دا ل سفر (کۆمکاریێ – الجامة) د تێکستا ٤:١٢ دا، کو ل دۆر گرێبەستا هەڤژینیێ دبێژیت: کەس نەشێت وەریسەکی قوت بکەت ژ سێ داڤان پێکهاتبیت، مەرەم ژێ: ژن و مێر و ئێکبوونا وان ل گەل خودێ.

– دیسان ل گۆری میسولۆژیا ئایینێ یەهۆدی، یۆنس پێغەمبەر ٣ رۆژان د زکێ حویتی دا ما.

د مەسیحییەتێ دا:

– سێکوچکا ئەقانیمێن پیرۆز د مەسیحییەتێ دا (باب و کۆڕ و روحا پیرۆز)ن.

– ئەهریمەنی (٣) سێ جاران عیسا پێغەمبەر جەرباندییە داکو ب سەردا ببەت.

– پوترسی سێ جاران ئینکارا مەسیحی کر.

– ل دەمێ ل خاچدانا مەسیحی، دو کەسێن دی ل گەل بوون یانکو (٣) سێ کەس پێکڤە هاتنە خاچدان.

د ئایینی ئیسلامێ دا:

د ئیسلامێ دا، هەژمارا سێ جهەکێ ئێکجار تایبەت هەیە و د گەلەک بیاڤان دا هاتییە، بەلێ گرنگترین خالێن دیار د ئیسلامێ دا، کو داکۆکیێ ل سەر هەژمارا (٣) سێ دکەن، ب ڤی رەنگی نە:

1- سێ ناڤێن سویندێ یێن بەربەڵاڤ د ئیسلامیدا والله وبالله وتالله).

2- سێ جار گۆتنا هندەک ژ دەستەواژەیێن نڤیژێ د ئیسلامێ دا.

3- تەڵاق د ئیسلامی دا (٣)ێ نە.

4- د ئیسلامەتیێ دا، نابیت مرۆڤ (٣) سێ رۆژان تەرکا برایێ خۆ بکەت.

5- سێ جاران تەڕمێ مری بلند دکەن.

د ئایینێ زەردەشتیێ دا:

– سێ کارێن پیرۆز هەنە: هزرا چاك، گۆتنا چاك، ڕەفتارا چاك.

 ب کورتی دێ ئاماژێ ب چەند نموونەیان ژ میسولۆژیا و بیروباوه‌ڕێن هندەک ژ مللەت و شارستانییەتێن کەڤن دەین، کا چەوا بەحسی هەژمارا (٣) سێ هاتییە کرن:

– د میسولۆژیا سۆمەری دا، سێکوچکا خوداڤەندان (ئانو (خوداڤەندێ ئەسمانی)، ئینليل (خوداڤەندێ بای و باهۆزان)، و ئینكی (خوداڤەندی عەردی و ئاڤێ) هەیە.

– هەر د میسولۆژیا سۆمەری دا، پشتی خودێ ئەسمان و ئەرد دروستکرین ئاڤ وەکو رەگەزی سێ یێ دروستکر.

– د میسولۆژیا شارستانییەتا مایا دا، خودێ سێ بزاڤ کرن بۆ ئەفراندنا مرۆڤی، جارەکێ ژ تەقنێ و تێکدا – جارەکێ ژی ژ داری و باهۆزان ژ ناڤبر- جارا سێ یێ ژ گەنمەشامی، کو مللەتی مایا ژی چێبوویە.

– د میسولۆژیا میسری یا کەڤن دا، سێ خوداڤەندێن سەرەکی هەنە: ئۆزیریس و ئیزیس و سیت.

– هەر د میسولۆژیا مسری دا هێمایێ کۆمکرنێ هەژمارا (٣) یە.

– د میسولۆژیایا گریکی دا، سێ هێزێن ئۆڵۆمپی هەنە (زيوس و بوسيدون و هاديس).

– د میسۆلۆژیایا هیندۆسی دا سێ خوداڤەندێن سەرەکی هەنە، وەکو سیکوچک (برهما، فيشنو، وشيفا).

– د میسولۆژیا ئایینێ نۆردی یێ ئەسکەندەناڤی دا دیار دبیت، کو دەما ئەرد هاتیە ئەفراندن، سێ ئەرد هەبوون (ئەردێ مژێ – ئەردێ ئاگری – ئەردی د نێڤبەرا وان دا)

– دیسان د ئایینێ نۆردی دا، سێ خوداڤەندێن سەرەکی هەبوون (ئۆدین، تۆر و لۆکی).

چەند زانیاری ل دۆر دیوانێ

دیزاینا بەرگی و دەرهێنانا هونەری ژ لایێ دیزانەرێ ژێهاتی (عیسام حەجی تاهر)ڤە هاتییە دروستکرن.

هەژمارا سپاردنێ بۆ چاپا ئێکێ یا دیوانێ ل پەرتووکخانەیا بەدرخانییان ل دهۆکێ هاتییە وەرگرتن و ل تەهرانی چاپ بوویە.

هەژمارا تێکستێن دیوانێ ب گشتی:104 تێكستن.

دیوان ب سەر 2 پشکان هاتییە پارڤەکرن؛ یانکو ژ 2 دیوانێن د ئێک بەرگ دا یە:

1-  ونبووەكان: 34 هەلبەست

2- سێیینەگان: 70 هەلبەست

 هندەک هەلبەست د پشکا سێیینەیان دا داناینە، بەلێ پتر ژ (٣) پۆستەران ل خۆ دگرن! هندەک (٤)ن و هندەک (٥)ن و هندەک ژی (٩) پۆستەرن. (٣) هەلبەست ژی دبێ تایتەلن.

 

دیوان ب گشتی ژ (٢٧٧) بەرپەڕان پێکدهێت، ژ وان (١٨٥) بەرپەڕ تێکستێن هەلبەستانە و (٨٥) بەرپەڕێن دی خواندنا بەرێز غازی حەسەنی یە.