گۆڤارا مەتین گۆڤارا مەتین
د. فاضل عمر
وەكو سروشتەكێ ژیارێ، ژ دێرزەمان وەرە، تەك و كۆمێن مرۆڤان ژ گەلەك جۆرێن نەدادیێ دنالن، ئێك ژ وان بندەستیە؛ چ كەسی بت یان نەتەوەیی. تێگەھێ بندەستیێ، ھەكەرچی ھند شێلی نینە، لێ ھند زەلال ژی نینە كو ب سانەھی بھێتە پێناسەكرن. نەخاسمە، ھندەك بندەستیێ بەس ب كۆلەتیێ ڤە بەرانبەری سەردەستیێ گرێ ددەن و ھندەك بیاڤێ وێ بەرفرەھ دكەن تاكو دگەھتە فەرمانبەریێ ژی كو بندەستی یان كۆلەتیەكا ژ نەچاریێیە بۆ ژیارێ.
د ئەڤێ گوتارێ دا، پەیڤا بندەستی Subjugation، بۆ سەردەستیا نەتەوەیەكی لسەر یێ دی بكارھاتیە، ئانكو وەختێ نەتەوەیەك خوە ژ یێ دی باشتر و بلندتر و مافدارتر دبینت و مافی بدەتە خوە شیانێن نەتەوەیا بندەست، بۆ خوە بكاربئینت و ئازادیا وی/ وان ژێ بستینت یان بەرتەنگ بكەت.
چونكی ئەم كورد وەكو گەل بندەستین، دێ پتر ل ھنداڤ بندەستیا نەتەوەیی راوەستین.
ژ كیدەرێ دەست پێ بكەین؟
پشتی جەنگا جیھانی ئێك و ھەلوەشانا دوماھیك ئیمپراتۆریا رۆژھەلاتا ناڤین- دەولەتا ئۆسمانی، و دامەزران و دامەزراندنا دەولەتێن نەتەوەیی ل شوونا وێ، ل پڕانیا نەو-دەولەتان، ئاڕێشەیەك پەیدا بوو، دبێژنێ؛ دۆز یان پرس یان ئاڕێشەیا كەمینەیێن دینی-نەتەوەیی د ناڤ سینۆرێن دەولەتێن نەتەوەیی دا.
دەولەتا نەتەوەیی، مە بڤێت نەڤێت، دەولەتا مێژوو و كولتۆر و ھێز و ئابۆر و جڤاك و سەربخوەییا نەتەوەیەكیە. ھەر نەتەوەیەكا دی د ناڤ دەولەتێ دا، ل باشترین سیستەمی و دەستوداری، دێ پلە دو و خوارتر بت ل ھەمی ئاست و ھەڤبەندیێن ژیانێ،.. ئانكو دێ نەتەوەیەكا دووڤەلانك و پەڕوازەیی و نەتوان و بێچارە بت ل جھەكی، بەری دەولەتا نەتەوەیی، وەلاتێ وێ بوو.
وەكی ئاشكرا، پشتی جەنگێن جیھانی ئێك و دو، ئەڤە رەوشا ھەمی كوردان بوویە. كورد ل توركیا و ئیراقێ و سۆریێ و ئیرانێ و ئازەربێجانێ و ئەرمەنستانێ،.. بوونە دووەم و سێیەم نەتەوە. ئەڤ دووەمینە، تنێ پلە دو نەبوویە ل رێزبەندیێ و ھەژمارێ و ھند. لێ ل ھەمان وەخت، پلە دو بووینە ل وەلاتینی و مافان، و گەف بووینە ل نەتەوەیا دەولەتدار، و نفشەكێ نەساز بووینە د ناڤ گیانێ دەولەتا ب ناڤێ نەتەوەیەكا دی دا. ب گۆتنەكا دی، گەف و دوژمنەكێ ناڤخوە بووینە لسەر ئەردێ تاپۆكری بۆ نەتەوەیەكا دی. ئەڤ گەف و دوژمناتیا ھزركری، دەولەت و ھێزێن وێ، كرینە دوژمنێن دووەمین و سێیەمین.. نەتەوەیێن وەلاتێ وان!!
ھۆسا، د ھزر و باوەری و چاڤێ سیاسیێن نەتەوەخوازێن ئەڤان دەولەتان دا، پتریا دەولەتێن نەتەوەیی ل رۆژھالاتا ناڤین، ب ھەبوونا نەتەوەیێن دی، نەساخ ژ دایك بووینە.
بۆ نەھێلانا گەفێن ناڤخوەیی لسەر دەولەتا نەتەوەیی- نەخاسمە پێشكەفتنا نەتەوەیا دووەم، پڕۆژەیێن بھوژاندنێ و بنبڕكرنێ ھاتینە دانان. ھۆسا ھەر كوردێ د دەولەتێن نوو دا ب پلە دو رازی بووی و خزمەتا دەولەتا نەتەوەیا سەردەست كری، ھاتیە پەسەندكرن و سەرەدەریا وەلاتیەكێ پلە ئێك دگەل ھاتیە كرن، و یێ بزاڤ كرین خوە و نەتەوەیا خوە بپارێزت و وەلاتیێ پلە ئێك بت، ئێكسەر ب (یاخی یان ڤاڕێ یان دوژمنێ دەولەتێ) ھاتیە ناڤكرن.
من ئەڤ گۆتنە بۆ ھندێ ئینان داكو ببێژم: كورد ل ھەمی دەولەتێن دەڤەرێ، دو جۆرن؛ یان ب وەلاتیێ پلە دو و بندەستیا نەتەوەیی رازینە یان نەڕازینە. یێن ب بندەستیا نەتەوەیی رازی، ئەوان چو ئاڕێشە دگەل دەولەتێ نینن، و یێن نەڕازی دوژمنێن دەولەتێنە و ھەمی ھێزێن دەولەتێ، دژی وی/ وێ بكاردھێن. ئەم دشێین ئەڤێ ب زمانەكێ بەرفەھمتر داڕێژین و ببێژین: كورد دو جۆرن؛ ئەوێن نازانن بندەستن یان ھەست پێ ناكەن كو بندەستن و ئەوێن ھەست دكەن كو بندەستن و بزاڤێ دكەن ئازاد ببن.
ئەڤە دیمەنێ گشتیێ كوردانە ل رۆژھەلاتا ناڤین. گەر ئەم بندەستیا نەتەوەیی دابەش بكەین و بچینە ھوورھووركان، دێ بندەستیا رەوشەنبیری و جڤاكی و ئابۆری و سیاسی و زانستی ژی، تێدا بینین. ب گۆتنەكا دی، بندەستیا كوردان یان بندەستیا نەتەوەیی ئاوێتە و سەرانسەریە.. نە ئابۆری یان سیاسی یان جڤاكی یان رەوشەنبیری ب تنێیە. ئەڤجا، رزگاری و ئازادیا نەتەوەیی ژی پێدڤیە كاملان و سەرانسەری بت، چونكی نەتەوە ژ ھەمی بندەستی و دووڤەلانكیان ژ نەتەوەیا سەردەست دێ رزگار بت. وەختێ نەتەوە رزگار دبت، ھینگێ جۆرێن دی یێن بندەستی و دووڤەلانكیێ دەست پێ دكەن، ئانكو ئازادیێن خوار ئازادیا نەتەوەیی، پارچەیینە نە ئازادیا نەتەوەیی. بۆ نموونە بندەستیا چیناتی تەنێ بندەستیا ئابۆریە. دگەل گرنگیا ئابۆرێ، لێ پارچەیەكە ژ بندەستیا سەرانسەری و ل ناڤ نەتەوەی ژی دھێتە دیتن.
ب ئەڤێ دیتنێ، ھەر نەتەوەیەكێ گەر دەولەتا خوە نەبت، د دەولەتا نەتەوەیی دا، بندەستە و ھێزا خوەپاراستنێ نینە. لەو، ھەر بزاڤەكا رزگاریێ، پێدڤیە ستراتیجیا رزگاریا نەتەوەیی بەری یا چیناتی ھەبت، نەخوە دێ كەڤتە داڤێن خوە خاپاندنێ ب رزگاریەكا نیڤەڕۆ؛ بەلكی ژ ئالیێ ئابۆریڤە، چینەك رزگار ببت، لێ وەكو نەتەوە، دێ بندەست مینت و ئازادیا ستاندی ژی دێ لەق بت و لبەر گەفان بت.
كورت و كرمانجی، بزاڤا رزگاریا چیناتی، بزاڤەكا ناڤنەتەوەیی بت (ھندورنەتەوەیی: د ناڤ گیانێ دەولەتا نەتەوەیی دا بت) رەنگە رەواتی و گرنگی ھەیە، داكو خەلكێ نەدار و ژار ژ بن ھەیمەنا سەرمایەداریێ و دەرەبەگیێ و ھەمی جۆرێن بكارئینانێ رزگار بكەت و دادیا جڤاكی بەردەست بكەت، لێ بزاڤا رزگاریا چیناتی ل شوونا رزگاریا نەتەوەیی، جۆرەكێ خوە خاپاندنێیە ب رزگاریا چینەكێ ژ كۆمەلی ل شوونا رزگاریا ھەمی مللەتی. دا ب گۆتنەكا رۆھنتر ئەڤێ لۆتدەم: ئەرێ رزگاریا جۆتیاران ژ دەرەبەگان دێ گەلێ كورد چەند ئازاد كەت؟ دێ كوردستانێ چەند ئازاد كەت؟ بۆ نموونە، باشۆرێ كوردستانێ و ڤەگەڕاندنا ئەردی بۆ جۆتیاران ژ سالا 1958 وەرە و چارەنەبوونا پرسا نەتەوەیی ب چارەكرنا پرسا ئابۆریا جۆتیاران، بەلگە و پەسارە بۆ گۆتنا ژۆرین.
ب دیتنا من، ھەر بزاڤەكا كوردی و كوردستانی یا لسەر بنەمایەكێ نەتەوەیی و نیشتمانی ئاڤانەبت، ل دوماھیێ دێ رادەستی پڕۆژەیێن سۆزداریك و دیماگۆگی و مرۆڤانی بت و ژ ئارمانجێ دووركەڤت تاكو ئارمانج ژ شۆڕشێ ل ناڤ درووشمێن قەبە ھندا دبت.
كاكلا گۆتنێ؛ دو ئاستێن ئازادیا سیاسی و ئابۆری و جڤاكی و رەوشەنبیری ھەنە: ئازادیا نەتەوەیی و ئازادیا كەسانی. ئازادیا سیاسیا نەتەوەیی ل ئاستێ وەلاتیە و دگەل رزگاریا نەتەوەیی یان سەربخوەییێ د وەلاتی دا ب دەست دكەڤت، لێ ئازادیا كەسانی پاشی دھێت، دگەل دامەزرانا دەولەتا نەتەوەیی دھێت. ئانكو ل سەردەمێ شۆڕشێن نەتەوەیی و بزاڤێن ئازادیخوازیێ، پێدڤیە ھێز بۆ ئێك ئارمانجێ بھێتە ئاراستەكرن، ئەو ژی؛ رزگاركرنا وەلاتی و ئازادكرنا نەتەوەی ژ بندەستیا نەتەوەیێن سەردەست. چونكی وەلات نەھێتە رزگاركرن، پێدڤیە كورد ل ھیڤیا ھند پێشكەفتنا ھەمی داگیركەران بمینن، ئەو ب مرۆڤاتیەكا بلند، مافێن كوردان بدەنێ!
ئەم ب كوردی دبێژینە ئەڤێ: یێ ل ھیڤیا فروویێ گای!
لەو، دابەشكرنا خەباتا رزگاریخواز ب ناڤێ چین و تەخە و دەستەكان، لاوازكرنا خەباتێیە و بەھانەچێكرنە بۆ پەیداكرنا دوژمنێن ناڤخوەیی ژ نەتەوەیا بندەست. ھەروەسا، ھەبوونا پتر ژ پارتەكا سیاسی ل قۆناغا رزگاریێ، مەزاختنەكا زێدەیا ھێزێیە و ڤەڕێژەكا ئاستەنگ و ئالۆزیێن خەباتێیە.
د ئەنجام دا، بەری رزگاركرنا خاكێ و ئازادیا نەتەوەیی، ھەر بزاڤەكا پارچەیی، دێ چتە سەر رۆبارێ نەتەوەیا سەردەست و دۆماندنا سەردەستیا وێ، چونكی خەباتا نەتەوەیی دێ نزم كەتە خەباتا چیناتی و چینەك تنێ دێ (بۆ خوە) كەڤتە خەباتێ، ھەم دژی داگیركەران ھەم دژی چینێن دی ژ ھەڤنەژادێن خوە. ئەڤە، ھەم ھێزا خەباتا نەتەوەیی لاواز دكەت، ھەم دژمنێن ناڤخوەیی ل دوژمنان زێدە دكەت.
