گۆڤارا مەتین گۆڤارا مەتین
د. ڤەهێل گەلناسکی/ مامۆستایێ زانکۆیێ ـ رۆسیا فێدرال- سانت پیتەربوڕگ
وەک دیار کو سیستەمێ ناڤدەولەتی یێ ئـێک جەمسەری، کو ئەمریکا و دەولەتێن رۆژئاڤا برێڤەدبر، هێـدی هێـدی یێ دگەهتە قووناغا شکەستنێ د بـوارێ باوەرکرنێن خۆ دا، کو بـشێت ئێدی جیهانا ئەڤرۆ ب وان سەروبـەنـدێن بـەری شەڕی رازی بکەتن، کو ژبلی وان چو شوینگرێن دی نینن ژ بۆ سەرکردایـەتیکرنا ڤێ جیهانێ.
لـەوما، ڤـی شـەڕی گشت کـاودانێن جیهانێ گوهارتینە، سەرەڕای هندێ کو هەتا نوکە نە ئەنجام؛ دیسا نە دەمێ ب دویماهی هاتنا ڤی شەڕی ددیار نینن، لێ یا دیار ئەوە، کو ڤەگەڕیان بۆ وان کاودانێـن بەری شه‌ڕی مەحالە، ئانکو پشتی رۆسیا ل ٢٤ شوباتا ٢٠٢٢ێ، بڕیارا دەستپێکرنا ئوپەراسیۆنەکا لەشکەری یا تایبەت دایی، کو لەشکەرکێشییێ بۆ ناڤا خاکا ئوکراینا بکەت (هەرێما دونباس)، جیهانێ ل وی دەمی وەسا ل ڤێ بوویەرێ دنێڕی د چارچووڤێ ململانا سیاسی یا زلهێزێن جیهانێ دا، لێ پشتی بۆرینا سالەکێ ژ ڤی شه‌ڕی، راستە کو ئەڤ شه‌ڕە د قەبارەکێ جوگرافی یێ توخیبدار دایە، بەلێ یا راست و دیار ئەوە کو کارڤەدانێن ڤی شه‌ڕی هەر چوار کنارێن جیهانێ بخۆڤە گرتینە.
وەک د رۆژەڤێ دا دیار، ئەمریکا- رۆژئاڤا هەر رێیەکا د دەست دا دگرنەبەر پێخەمەت دابینکرنا پشتەڤانییێ ژ بۆ ئوکراینا، د گوتارا خۆ یا فەرمی دا، وەسا ددەنە دیارکرن کو ئەڤە شه‌ڕە؛ شه‌ڕێ دژی بەرفرەهخوازییا ئیمپراتورییەتا رۆسانە، و ل ئالیێ دی، رۆسیا وەسا د گوتارا خۆ یا فەرمی دا د راگەهینیت، کو ئەڤ شه‌ڕە شه‌ڕێ ژ خۆ بەرگریکرنێیە ب ئارمانجا وێ ئێکێ کـو ستراتـیژییا ئەمریکا- رۆژئاڤا ب رێیا ناتۆیێ ژ بۆ کونترۆلکرن و دورپێچکرنا رۆسیا براوەستینن، دیسا هەر د ڤی چارچووڤەیى دا بەرهنگارییا هەژموونا ئێک جەمسەری یا ئەمریکا-رۆژئاڤا بێتە کرن، پێخەمەت رزگارکرنا جیهانێ ژ ستەمکاری یێن وان.
د ماوه‌یێ سیهـ سالێن دەربازبوویى دا (پشتی کەتنا ئێکەتییا سۆڤیێتێ)، ئێک جەمسەرییا جیهانی ب سەرکردایەتییا ئەمریکا- رۆژئاڤا، ڤی جەمسەری چەندین شه‌ڕ ل سەرانسەری جیهانێ ب مرۆڤایەتییێ داینەکرن و چەندین دەولەت هەلوەشاندینە و چەندین گەل و وەلات بەرهنگاری هه‌ژارییێ و بێ سەروەرییێ کرینە، ئەڤە هەمی ب رێیا سیستەمەکێ تایبەت یێ کو بەس ل گوڕ بەرژەوەندی یێن وان هاتییە پێکئینان، ب کورتی، شه‌ڕێ نوکە ل ئوکراینا دئێتە کرن وەک دەرهاڤێـژێ هندێ دئـێـتە دیتن؛ پشتی هێزێن لـەشکەری یێن ئەمریکا- رۆژئاڤا ل ڤێ دویماهیـیێ خۆ ژ چەندین جهێن جیهانێ ڤەکێشایی، پاشى ژ نوی خۆجهبینا ڤان هێزا ل چەندین جهێن دی ل سەرانسەری جیهانێ ل گوڕ ستراتیژییەکا نوی، کو بشێن بەرهنگارییا بەرفرەهبینا چینێ یا ئابۆری، لەشکەری و تەکنەلۆژی ببن، لەوما شه‌ڕێ نوکە ل ئوکراینا ل گوڕ نێڕینا رۆسی وەک پارچەکە ژ بەرخۆ دا هێزێن هەڤڕک (چین و رۆسیا) هەمبەر پلانا بەرفرەهخوازییا ئەمریکا- رۆژئاڤا ل رۆژهەلاتێ ئەورۆپا.
هەر چەندە ژ روویەکی ڤە، ئەڤ شه‌ڕە وەسا دئێتە خویا كرن؛ کو شه‌ڕێ سار یێ خۆ دوبارە دکەتن، لێ یا راست ئەوە کو نوکە جیهان د جەرگێ رۆژەڤێ دا؛ وەک جیهانەکا پارچە پارچە یە (ژێک ڤەقەتیایە)، تایبەت ژی پشتی شکەستنا بەرەیێ ئەمریکا- رۆژئاڤا کو بەرەیەکێ ئێکگرتی یێ سەرجەم جیهانی پێکبینن، کو بشێن بەرهنگارییا بەرەیێ هەڤڕک بکەن (مەبەست پێ چین و رۆسیا).
ب دیتنا مه، خالا وەرچەرخانا دیرۆکی سەباره‌ت سیستەمێ ناڤدەولەتی یێ نوی، ل وی دەمی دێ ب شێوەیه‌کێ رون ئێتە دیتن، دەما ئەڤ سیستەمێ سیاسی- ئاسایشا ناڤدەولەتی یا کو نوکە خۆ پێکدئینیتن، بشێت خۆ قورتالکەتن ژ هەژموونا ئێکدەستی یا سیستەمێ ئابۆری-دارایی یێ ئەمریکا- رۆژئاڤا، مەبەستا من ژێ لادانا ئێکدەستییا دولار- یورۆیی ل سەر سیستەمێ نوکە یێ ئالوگورییا جیهانی، ل وی دەمی دێ ب شێوەکێ زەلال، جیهانا نوی یا فرەـ جەمسەری ل سەر هەمی ئاستان ئێتە دیتن.
