گۆڤارا مەتین گۆڤارا مەتین
دیدار: هۆشەنگ تاجر
یوسف شوجاعی بەرنیاس ب ئووسڤێ حەمید نڤیسەرێ رۆژهەلاتێ کوردستانێ دیار دکەت، هەر ژ بچویکاتیا خۆ دا ئەو ئەڤیندارێ خواندن و نڤیسینا کوردی بوویە، دەمێ دایکا وی چیرۆک بۆ دگۆتن و دەمێ ل جڤاتان دا گۆه ل سترانێن کوردی دبوو ب تایبەتی ژی دەنگبێژان، وی دەمی خەیال کرینە رۆژەکێ بشێت وان تشتان بکەتە پەرتووک و بکەتە د خزمەتا گەلێ خۆ دا، نها ژی هێڤییا وی یا هەری مەزن ئەوە کو زمان کوردی ل هەر چار پارچێن کوردستانێ پتر پێش بکەڤیت دا هەموو کورد بشێن ب کوردی بخوینن و بنڤیسن و بەرهەمێن ب زمانێ کوردی ل هەموو جیهانێ رۆژ ب رۆژێ زێدەتر لێ بهێن.
کاک ئووسڤ هوون ئەندازیارن لێ پتر وەکو نڤیسەر دهێنە نیاسین، هوون دشێن ڤێ بۆ مە پتر رۆن بکەن؟
بەلێ ئەز نێزیکی ٣٠ سالانە وەکو ئەنداریارێ دروستکرنا بەنداڤان ل باژێرێ پیرانشەهر یێ رۆژهەلاتێ کوردستانێ کار دکەم، لێ دەمێ ئەز بچویک بووم وی دەمی حەزا نڤیسینێ ل دەف من پەیدا بوو، ئەز دشێم بێژم چیرۆکێن دایکا من، سترانێن من گۆهـ لێ بووین ل وی دەمی وەسا ل من کرن کو ئەز ببمە ئەڤیندارێ چیرۆکێ، ئەڤیندارێ خواندنا و نڤیسینا ب زمانێ دایکێ، چونکی هوون دزانن ل ئیرانێ خواندن و نڤیسینا ب زمانێ کوردی هەکە ب فەرمی قەدەغە نەبیت ژی گەلەک ئاستەنگی هەنە.
دایکا من گەلەک کاریگەرییا وێ ل سەر من هەبوو، چونکی دایکا من خۆدان ئەزموون و سەرهاتییەکا گەلەک دلتەزین بوو، مالباتا دایکا من ژ بەر پشتەڤانییا وان یا بۆ شۆرەشا ئاگری ژ جه و وارێن خۆ هاتنە دویرخستن، ئانکۆ هاتنە سورگون کرن، هەرچەندە پشتی چەندین سالان ئەو ڤەدگەرنە ڤە سەر جه و وارێن خۆ، لێ جه و وار هەموو هاتنە سۆتن، دایکا من هەموو دەمان بۆ من بەحسێ وان ئێش و ئازارێن خۆ دکر، ئازارێن دایکا من نیشانا ڤێ یەکێ بوون، کو براستی ژی کوردبوون چەند یا ب زەحمەتە، ئازارێن دایکا من وی دەمی بۆ من وەکو چیرۆکەکێ دلتەزین بوو، ئەز دشێم بێژم لوریکێن دایکا من و سەرهاتیێن وێ تۆڤێ نڤیسینا ب زمانێ کوردی و چیرۆکان د مەژیێ من دا چاند، ئانکۆ هەکە ئەز بێژم دایکا من ئێکەم مامۆستایا من بوویە دا ئەز ببمە نڤیسەر براستی ژی دێ د جهێ خۆ دا بیت.
کاک ئووسڤ ئانکۆ دەستپێکا تە یا بۆ کارێ نڤیسینێ د وان مەرجان دا گەلەک جوداتر بوویە ژ نڤیسەرێن دی یێن کورد؟
بێگومان، رەنگە گەلەک خالێن هەڤپشک د ناڤبەرا نڤیسەرێن کوردان ب تایبەتی ژی ئەوێن ل سەر چیرۆکان کار دکەن هەبیت، لێ د راستی دا هەر ئێکێ ژی هندەک تایبەتمەدییێن خۆ یێن جودا هەنە، وەکو من گۆتی یا من ژی ژ بەر سەرهاتی و ژیانا دلتەزین یا دایکا من بوو، بەری ئەز دەست ب کارێ نڤیسینێ بکەم، من دەست ب گۆهداریکرنێ کر، من گۆهدارییا سترانێن کوردی کرن، گەلەک ژ حەیران و سترانێن کوردی یێن دەڤەرا مە ئانکۆ ل قەزا کوتولێ ب سەرێ خوە پەرتووکەکن، د وان سترانان دا دیرۆکەک ڤەشارتی هەیە، راستییا ژیانا مە د وان چیرۆکان دا ڤەشارتینە، ژ بەر ڤێ یەکێ ژی وی دەمی من هەست ب ڤێ یەکێ کر، هەکە من بڤێت ببمە نڤیسەر و چیرۆکەنڤیسەک باش دڤێت بەری هەر تشتەکێ ئەز گۆهدارڤانەک باش بم، باش گۆهداریا لاوک و حەیران و سترانێن کوردی بکەم.
ل قەزا کوتولێ گەلەک دەنگبێژ هەنە، گەلەک جاران ئەز ل جڤاتێن وان بووم، دەمێ وان دگۆت ئەز دچوومە ناڤ خەیالان، من دیت، کو د وان گۆتنان دا دیرۆکا گەلێ مە ڤەشارتییە، راستییا مە ب رەنگەکێ دی هێتە گۆتن، هەر وی دەمی، کو هێشتا ئەز گەلەک گەنج بووم من ئەڤ خەیالە دکرن، کو بشێم رۆژەکێ ڤان گۆتنان هەموویێ بنڤیسم و بکەمە پەرتووک دا هەم ببنە ئەرشیڤ بۆ مە و هەم ژی پشتی مرنا ڤان دەنگبێژان دا ئەڤ دیرۆکا گەلەک دەولەمەند یا گەلێ مە ژناڤ نەچیت.
ل قۆناغا سەرەتایی یا خواندنێ دا من دەست ب خواندنا چیرۆکان کر، ئەو تشتێ من گۆهـ لێ ببوون ژی وەسا کربوون من قارەمانێ خۆ یێ تایبەت هەبیت، ئانکۆ من دڤیا ب رێیا نڤیسینێ ئەز قارەمانێن ڤەشارتی یێن گەلێ خۆ ژی نیشا هەموو جیهانێ بدەم، بێگومان ڤێ یەکێ ژی من دڤییا ب رێیا نڤیسینێ بکەم.
مامۆستا ل وی دەمی پەرتووکێن کوردی هەبوون یان هەوە پەرتووکێن ب زمانێ فارسی دخواندن؟
هەتا ئەز گەهشتمە قۆناغا ناڤەندی یا خواندێ من پڕانییا پەرتووکێن ل پەرتووکخانا قۆتابخانێ ئانکۆ دبستانێ خواندن، لێ وی دەمی پەرتووکێن ل پەرتووکخانێ هەموو ب زمانێ دەستهەلاتێ هاتبوونە نڤیسین ئانکۆ ب زمانێ فارسی بوون، وی دەمی بۆ جارا ئێکێ کۆڤارا سروە، کو ل باژێرێ ئورمیێ دەردکەفت، کەفتە بەر دەستێ من، بۆ جارا ئێکێ د ژیانا خۆ دا وی دەمی کۆڤارەک ب زمانێ کوردی کەفتە بەر دەستێ من. کۆڤارا سروە بۆ من وی دەمی گەلەک گرنگییا خۆ هەبوو، د کۆڤارێ دا چیرۆکا گۆریخ بۆ من گەلەک یا سەرنجراکێش بوو، نڤیسەرێ وێ ژی مامۆستایێ هێژا پەرویز جیهانی بوو. چیرۆک بەحسێ سەرهاتییا ئێک ژ قارمانێن شۆرەشا ئاگری ب ناڤێ زاهر بەگی دکر، ب ڤی رەنگی ژی بۆ جارا ئێکێ ب نڤیسکی من پشکەک ژ وان چیرۆکێن دایکا من گۆتی خواندن، ئێدی من دەست ب خواندنا ب زمانێ شیرین یێ دایکێ کر، ئەو یەک ژی بێگومان دەستپێکرنا قۆناغەکا نوی بوو.
ئێدی من بەردەوام کۆڤارا سروە دخواند و رۆژ ب رۆژێ ژی دیتنێن من بۆ زمانێ کوردی بەرفرەهتر لێ هاتن، پاشی من سەرەدانا ناڤەندا سەلاحەدین ئەیوبی کر ل باژێرێ ئورمیێ کو کۆڤارا سروە ژی هەر ژ ئالیێ وێ ناڤەندێ ڤە دهاتە وەشاندن، دەمێ ئەز چوومە ناڤەندا سەلاحەدین ئەیوبی من گەلەک نڤیسەر، هەلبەستڤان و کەسایەتیێن مەزن یێن کورد دیتن، ل وێرێ من کەسەک گەلەک هێژا، کەسایەتییەک گەلەک مەزن، مامۆستایێ هێژا کافی عەلەوی نیاسی، مامۆستا کافی ژ مالباتا شێخ عوبەیدوللا نەهری بوو، وی ژی وەکو ئێک ژ ئەندامێن مالباتا بەدرخانیان هەموو ژیانا خۆ بۆ پێشڤەبرنا زمانێ کوردی تەرخان کربوو، دیتنا وی نیاسین وی کەسایەتیێ مەزن ل وی دەمی بۆ من شانازییەک گەلەک مەزن بوو، پشتی وێ سەرەدانێ ئێدی من ژی بریار دا دەست ب نڤیسینێ ب زمانێ شرین یێ کوردی بکەم.
کاک ئووسڤ ئێکەم بەرهەمێ تە وەکو چیرۆک کەنگێ و چاوا بەلاڤ بوو؟
ئێکەم بەرهەمێ من وەکو چێرۆک ب ناڤێ پاییزا ئاگری ل کۆڤارا سروە بەلاڤ بوو، بێگومان وی دەمی رەوشەک گەلەک دژوار و نەخۆش هەبوو، ئاریشە بۆ من دروست بوون، ئەز نەچار مام ژ قەزا کوتولێ بچمە باژێرێ شنۆ یێ رۆژهەلاتێ کوردستانێ و ل وێرێ ئاکنجی بووم، ل باژێرێ شنۆ من پەیوەندیێن بهێز ل گەل ناڤەندا ئەدەبی دروست کرن و گەلەک هەلبەست من نڤیسین و ل وێرێ خواندن، پشتی بۆرینا دو سالان ژی ژ بەر کارێ من وەکو ئەندازیار ئەز چوومە باژێرێ پیرانشەهر، ل وێرێ بوومە ئەندامێ ناڤەندا ئەدەبی یا پیرانشەهرێ و هەتا نها ژی ئەز ئەندامم، د چالاکی و فیستەڤالێن جودا جودا دا من گەلەک هەلبەست خواندن و هەروەسا دەلیڤە ژی هاتە پێش، کو گەلەک چیرۆکێن نوی ژی بنڤیسم.
سالا ٢٠١٠ فیستەڤالا هەڤچەرخ یا کوردی ل رۆژهەلاتێ کوردستانێ ب پشکدارییا نڤیسەر و هۆزانڤانێن هەر چار پارچێن کوردستانێ هاتە سازکرن و هەلبەستا من یا ب ناڤێ «ئەفسانەکا ئەڤینا بێ سنۆر» هەژی خەلاتێ هاتە دیتن، سالا ٢٠١٣ ژی ل فیستەڤالا «دیداری هێمن بۆ رۆژهەلات» بەشدار بووم و من گۆتارەک ل ژێر ناڤێ «زمان د قادا گوهۆڕینا جیهانێ دا» خواند و هاتمە خەلاتکرن. د فیستەڤالا ٥ یا رەوشەنبیری ل دهۆکێ ژی پشکدار بووم و تێدا من بەحسێ دو رۆمانێن خۆ کرن. د گەلەک فیستەڤال و چالاکیێن دی من پشکداری کرییە و چەندین خەلاتێن جودا جودا ژی من وەرگرتینە، هەروەسا من پشکداری د گەلەک بەرنامێن تەلەفزیونی یێن کوردی ژی کرینە.
وەکو نڤیسەرەکێ رۆژهەلاتێ کوردستانێ هەتا نها تە چەند بەرهەم چاپ کرینە؟
ژ بەر کو ل ئیرانێ ئاستەنگی ل هەمبەر چاپکرنا پەرتووکێن کوردی هەنە و گەلەک زەحمەتە تو بشێی دەستووریا چاپکرنێ وەربگری، ژ بەر ڤێ یەکێ ژی وەکو پەرتووک هەتا نها دو رۆمانێن من هاتینە چاپک کرن ئەو ژی «رۆمانا هاوارا بلوورێ و ١٩٧٥» و رۆمانا هاوارا بلوورێ ژ ئالیێ خانما سایمە خاکپوور هاتە وەرگێران بۆ سەر زمانێ فارسی و ب ناڤێ «فریاد نی» ل تەهرانێ هاتە چاپکرن. هەروەسا کۆمەکا هەلبەستێن من ب ناڤێ «حەفت زۆزان» ئامادە نە و دێ د دەمەکێ نێزیک دا وەکو پەرتووکەک نوو هێتە چاپکرن، هەروەسا ئەز کار ل سەر رۆمانەکا دی ژی دکەم، ئەز هێڤیدارم بشێم د دەمەکێ نێزیک دا رۆمانا خۆ یا نوی ژی چاپ بکەم، چونکی ل رۆژهەلاتێ کوردستانێ ب تایبەتی ژی ل پارێزگەها ئورمیێ هەر دو رۆمانێن من بوونە جهێ سەرنجا خواندەڤانان و گەلەک کەسان ب رێکێن جودا جودا دەستخۆشی ل من کرن و داخواز کرن، کو ئەز بەردەوامییێ بدەمە نڤیسینا رۆمانان، ژ بەر ڤێ یەکێ ژی کار ل سەر رۆمانەکا نوی دکەم.
کاک ئووسڤ، ل رۆژهەلاتێ کوردستانێ چ ئاستەنگی ل هەمبەر کارێ تە وەکو نڤیسەر دروست بووینە؟
پرسیارەک جوانە، ئاشکرایە ئەز ل پارچەکا کوردستانێ دژیم، ئانکۆ رۆژهەلاتێ کوردستانێ، کو بندەستە، زمانێ مە قەدەغە یە، مە کەنالێن تەلەفزیونێ یێن کوردی نینن، رۆژنامێ کوردی نینن، هندەک تشت هەبن ژی ئەو سەر ب دەستهەلاتێ نە و بۆ مەرەمێن وان یێن سیاسی و جودا کار دکەن، ئانکۆ کوردان بخۆ چو کەنالێن سەربخوە و کوردی نینن، ئەو یەک ژی ئاستەنگییەکا گەلەک مەزنە، ئاستەنگییا هەری مەزن ژی ل رۆژهەلاتێ کوردستانێ سیستەمێ پەروەردێ ب زمانێ کوردی نینە، زارۆیێن مە هەر ژ قۆناغا سەرەتایی هەتا دویماهیکێ ب زمانێ فارسی دخوینن، ئەو یەک ژی ئاریشەکا گەلەک مەزنە، نها کوردەک سۆران، لەک، کەلهور نەشێت پەرتووکێن من بخوینیت، چونکی سیستەمێ پەروەردێ ل ئیرانێ فارسی یە، راستە د دستوورێ ئیرانێ دا ئاماژە ب پەروەردا ب زمانێن دی هاتییە کرن، لێ هەتا نها ئەو یەک نەهاتییە بجهئینان و وەکو من گۆتی گەلەک ئاستەنگییان ژی بۆ نڤیسەرێن کورد دروست دکەن، ئانکۆ نها کورد ل رۆژهەلاتێ کوردستانێ د بابەتێ خواندن و نڤیسینێ دا گەلەک ئاریشێن وان هەنە، ئەو یەک ژی بۆ ڤێ یەکێ ڤەدگەریت، کو سیستەمێ فەرمی یێ پەروەردێ فارسی یە و رێ ناهێتە دان کورد ب زمانێ خوە یێ دایکێ بخوینن و بنڤیسن.
جهێ دلخۆشیێ یە، کو گەلەک نڤیسەرێن کورد ل رۆژهەلاتێ کوردستانێ سەرەرای ئاستەنگییان ژی لێ شیاینە گەلەک پەرتووکان چاپ بکەن، کەس ژ بۆ چاپا پەرتووکان هاریکاریا نڤیسەران ناکەت، بەلکو ئەو ل سەر ئەرکێ خۆ و ب زەحمەتی پەرتووکێن خۆ چاپ دکەن، من دڤێت ل ڤێرێ بەحسێ کوردێن خۆراسانێ بکەم، براستی ژی نها ل خۆراسانێ شۆرەشەکا مەزن یا پەروەردێ دەستپێکریە و ل وێرێ نها کورد گرنگییەکا گەلەک مەزن ددەنە زمان، هونەر، کەلتورێ کوردی و ئەو یەک ژی جهێ دلخۆشیێ یە.
مامۆستا پەیوەندیێن تە ل گەل نڤیسەرێن پارچێن دی یێن کوردستانێ د چ ئاستەکی دانە و هوون چەند هاریکارییا هەڤدو دکەن؟
ئەز وەکو ئووسڤێ حەمید من پەیوەندییێن باش ل گەل نڤیسەرێن کورد ل دهۆکێ و دەڤەرێن دی هەنە، جهێ دلخۆشیێ یە، کو نها مرۆڤ دشێت ب ساناهی ب رێیا تۆرێن جڤاکی پەیوەندییان دروست بکەت، هەروەسا مرۆڤ دشێت سەبارەت ب ئاریشێن هەی ژی ب ساناهی بئاخڤیت و ل چارەسەرییان بگەریت، من دڤێت بێژم، کو هەرێما کوردستانێ بۆ مە خەزینەکا گەلەک مەزنە و ئەز ژی نها کار دکەم بشێم د دەمەکێ نێزیک دا بەرهەمێن باشتر پێشکێشی گەلێ خۆ بکەم.
کاک ئووسڤ دویماهیک پەیاما تە بۆ خواندەڤانێن مەتین چیە؟
ئەز گەلەک سوپاسیا هەوە دکەم بۆ ڤێ دیدارێ، بێگومان وەکو نڤیسەرەکێ کورد ل رۆژهەلاتێ کوردستانێ هێڤییا من ئەوە زمانێ کوردی ل رۆژهەلاتێ کوردستانێ ببیتە زمانێ فەرمی یێ خواندنێ، دا زارۆیێن مە بشێن ب زمانێ دایکا خۆ بخوینن، هەروەسا گرنگە مە فەرهەنگەکا کوردی یا ئێکگرتی هەبیت دا ئاریشێن زمانی ل هەموو کوردستانێ ژی بهێنە چارەسەرکرن، گرنگە هەر کوردەک ل هەر جهەکێ ڤێ جیهانێ بشێت هەموو پەرتووکێن کوردی بخوینیت. ئەڤە ژی ئەرکێ مە هەموویانە وەکو نڤیسەر و رەوشەنبیرێن کورد ئەم بشێین یا پێدڤی بکەین.
بیۆگرافیا ئووسڤێ حەمید
– سالا ١٩٧٠ ل قەزا کوتولێ پارێزگەها ئورمیێ هاتیە دونیایێ.
– قۆناغا سەرەتایی ل کوتولێ خواندییە، دەرچوویێ پشکا ئەندازیارییا بەنداڤایە.
– ل زارۆکاتییا خۆ حەزا خواندن و نڤیسینا کوردی ل دەف هەبوویە.
– ل کۆڤارا سروە ل ئورمیێ دەست ب نڤیسینا چیرۆکان دکەت.
– هەتا نها دو پەرتووکێن وی چاپ بووینە و دو پەرتووک ژی ل ژێر چاپێ دانە.
– پشکداری د گەلەک فیستەڤالان دا کریە و چەندین جاران ژی خەلات وەرگرتینە.
– وەکو ئەندازیارێ بەنداڤان ژی ل باژێرێ پیرانشەهر ل رۆژهەلاتێ کوردستانێ کار دکەت.
– ئەندامێ ناڤەندا ئەدەبی یا روناکە ل باژێرێ پیرانشەهر.
– ئووسڤێ حەمید خێزاندارە و بابێ دو کچ و کورەکێ یە.
